استخراج نظام موضوعات و محتوای قابل استفاده
استخراج نظام موضوعات و محتوای قابل استفاده در برنامههای فرهنگی مرتبط با امام رضا (علیه السلام)
برای تولید این سامانة محتوایی، ابتدا «منابع مادر» بدقت مطالعه شد؛ منابع چهارگانة زیر در این مرحله مورد بررسی قرار گرفت:
* کتاب شریف «عیون اخبار الرضا (علیه السلام)»
* روایات منقول از علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در کتاب «من لایحضره الفقیه»
* بیانات حضرت امام خمینی (قدس سره) دربارة حضرت رضا (علیه السلام)
* بیانات رهبر معظم انقلاب (مد ظله العالی) دربارة حضرت رضا (علیه السلام)
نمایهسازی و استخراج موضوعات
در مرحلة دوم، روایات کتاب شریف عیون اخبار الرضا (تالیف محدث عظیمالقدر شیعه، شیخ صدوق(رحمهاللهعلیه))به عنوان معتبرترین کتاب تشیع دربارة تاریخ و ابعاد وجودی امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) بدقت بررسی و از مضامین آن نمایهسازی شد.
در نتیجه بیش از 1000 روایت مندرج در این کتاب شریف در قالب بخشهایی که مستقلا قابل استفاده بود، به همراه ترجمة روان آن، در فیشهای مستقل ثبت و سپس موضوع هر فیش را تعیین و برای درج در نمودار درختی موضوعات، آماده شد. در نتیجة این پژوهش، 7000 فیش موضوعدار بدست آمد که دراین نرمافزارتقدیم شده است.
طی این پژوهش 1938 موضوع (اعم از اصلی و فرعی) شناسایی شد.
روشن است، تلاش برای دستیابی بر نظام حاکم بر این موضوعات، کاری بسیار پر حجم و دقیق بود. اما با الطاف الهی و پشتکار کارشناسان، طی 8 ویرایش، نظام نهایی فعلی برای این موضوعات برگزیده شد.
بدیهی است که این نظاموارة موضوعی با تدقیقهای بیشتر کارشناسانه میتواند از این نیز کاملتر و دقیقتر شود و همینجا از دیدگاههای ارزشمند کارشناسی کاربران برای تکمیل و ارتقاء آن استمداد میطلبیم.
دستیابی به شاخصهای طبقهبندی محتوا
نظر به اینکه بناست خروجی این پژوهش، توان گزینش محتوای مفید برای کار فرهنگی را برای برنامهریزان و مجریان فرهنگی فراهم آورد، دو شاخص اصلی در کار فرهنگی یعنی «مخاطب» و «قالب» کار، سوال اصلی پیش روی کاربر در برخورد با هر یک از این موضوعات و مطالب است.
لذا پس از مطالعات دقیق روانشناسی و نظر خواهی از کارشناسان، مخاطبین در 5 دستة اصلی طیفبندی شدند:
گروه کودک، گروه نوجوان، گروه جوان، گروه میانسال، گروه فرهیختگان
در تقسیمبندی ابزارها و قالبهای ارائة محتوای دینی نیز به 5 قالب، نگاه ویژه شد:
کارهای گرافیکی، کارهای حجمی، کتاب (با سه زیرشاخة کتاب داستان کوتاه، داستان بلند و رمان و کتاب معارفی)، سخنرانی و کارگاه آموزشی.
به نظر میرسد در صورت طبقهبندی محتوای قابل ارائه در قالبهای فوق، ابزارهای دیگر، میتوانند از قالبهای نزدیک بهره گیرند؛ به عنوان نمونه، محور محتواییِ کارهای تصویری (اعم از نمایش و تئاتر، فیلم کوتاه، فیلم بلند و...) داستان و محتوایی است که در قالبهای سهگانة کتاب طبقهبندی شده است.
گزینش روایات قابلاستفاده درهر طبقه
پس از انجام مصاحبههای تخصصی با کارشناسان فوق الذکر، شاخصههای هر طبقه شناسایی شدند. پس از آن، تکتک این 7000 فیش موضوعی، با این شاخصهها تطبیق داده شده و در صورت انطباق، در آن بخش طبقهبندی میشوند.
بدینصورت، ما یک بانک اطلاعات بزرگ خواهیم داشت که علاوه بر طبقهبندی علمی موضوعات و ارائة محتوای معتبر روایی ذیل هر موضوع، امکان گزینش محتوای مناسب با هر طیف مخاطب و هر ابزار فرهنگی موردنیاز را خواهیم داشت.
طبیعی است که بازیابی این حجم از اطلاعات، جز با کمک فنآوریهای نوین ممکن است. لذا در قالب نرم افزار پیش رو ساماندهی محتوایی آن صورت پذیرفت؛ محصول پیش رو امکانات زیر را در اختیار کاربر می گذارد:
* نمایش نمودار موضوعی و اتصال آن با فیشهای مربوطه
* ارائة محتوای طبقهبندی شده بر حسب موضوع
* ارائة محتوای طبقهبندی شده بر حسب منبع
* ارائة محتوای طبقهبندی شده بر حسب طیف مخاطب
* ارائة محتوای طبقهبندی شده بر حسب طیف مخاطب
* و البته بهرمندی از قابلیت جستجو، یادداشتبرداری، چاپ، انتقال به صفحة وب و...
امید که این سامانه، بستر مناسبی برای کار مخاطب محور و عالمانه در حوزة معارف رضوی فراهم سازد.