معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > مفاهيم ويژه دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > عقل

ابن سکّيت گفت : به خدا سوگند در اين روزگار مانند تو هرگز نديده ام، اکنون بگو امروز حجّت بر خلق چيست و کيست؟ و حضرت فرمود: « عقل است، تا با آن کسی که نسبت به خدا راستگوست را بشناسد و او را تصديق کند و همچنين دروغگوی بر خدا را بشناسد و تکذيبش کند.» ابن سکّيت گفت : به خدا سوگند جواب درست همين است.

جعفر بن محمّد بن مسرور رضی الله عنه از ابو يعقوب بغدادی روايت کرده که ابنی سکّيت ( ابن سکيت يعقوب بن اسحاق بن يوسف اهوازی يکی از بزرگان علم لغت و ادبيات عرب و شعر و از خواص امام نهم و دهم عليهما السلام است وی معلم مويد و معتز فرزندان متوکل بود، روزی متوکل از او پرسيد، اين دو کودک در نزد تو بهترند يا حسن و حسين فرزندان علی ؟ ابن سکيت بعض از مناقب آن دو امام را گوشزد کرد، و بالاخره گفت، قنبر خادم علی عليه السلام در نزد من بهتر است از تو و دو فرزندت ! متوکل غضب نموده امر کرد زبان او را از پشت سرش بيرون کشيدند و به طرز فجيعی در سال 244 به شهادت رسيد. کتاب معروفی به نام « اصلاح المنطق » دارد که بارها طبع و نشر شده است. بدين سبب او را ابن سکيت گفته اند که بسيار سکوت می‌کرد و کمتر سخن می‌گفت تا مبادا زبانش برايش مشکل ساز شود!) به امام رضا عليه السلام گفت: با چه خداوند عزّوجل موسی بن عمران عليه السلام را با معجزه طب و شفای مريض ها، و محمد (ص) را با کلام و خطبه ها؟ ( همان فصاحت و بلاغت .) حضرت در پاسخش فرمود: « خداوند تبارک و تعالی وقتی موسی عليه السلام را مبعوث فرمود، آن عملی که در آن عصر رواج داشت و مهم تلقّی می‌شد سحر بود و لذا موسی از جانب خداوند با معجزه ابطال سحر – که در قدرت اهل آن زمان هيچ عملی مانند آن نبود- حجّت آورد، و خدای متعال عيسی عليه السلام را هنگامی فرستاد که دردهای مزمن و بی درمان شيوع داشت، و مردم نياز شديدی به طبّ و طبيب داشتند، پس عيسی عليه السلام از جانب حق تعالی با معجزه ای آمد که هيچ کس توانايی مقابله با آن را نداشت و آن زنده کردن مردگان و شفای کور مادرزاد و مبتلا به مرض پيسی به اذن خدا بود. و حجّت را بر آنان تمام کرد. و نی زخداوند تبارک و تعالی محمد (ص) را زمانی مبعوث فرمود که سخنرانی و کلام رايج می‌بود- فکر می‌کنم شعر را هم اضافه فرمود- پس آن حضرت با کتبا خداوند که حاوی مواعظ و احکام و باطل کردن مطالب مشرکين و اثبات و صحّت موضوعات خود و اتمام حجّت بر آنها بود، آمد.» ابن سکّيت گفت : به خدا سوگند در اين روزگار مانند تو هرگز نديده ام، اکنون بگو امروز حجّت بر خلق چيست و کيست؟ و حضرت فرمود: « عقل است، تا با آن کسی که نسبت به خدا راستگوست را بشناسد و او را تصديق کند و همچنين دروغگوی بر خدا را بشناسد و تکذيبش کند.» ابن سکّيت گفت : به خدا سوگند جواب درست همين است.

حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ السَّیَّارِیُّ عَنْ أَبِی یَعْقُوبَ الْبَغْدَادِیِّ قَالَ‏ قَالَ ابْنُ السِّکِّيتِ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع لِمَا ذَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ بِالْعَصَا وَ یَدِهِ الْبَیْضَاءِ وَ آلَةِ السِّحْرِ وَ بَعَثَ عِيسَی ع بِالطِّبِّ وَ بَعَثَ مُحَمَّداً ص بِالْکَلَامِ وَ الْخُطَبِ‏ فَقَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ ع إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمَّا بَعَثَ مُوسَی ع کَانَ الْأَغْلَبُ عَلَی أَهْلِ عَصْرِهِ السِّحْرَ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا لَمْ یَکُنْ عِنْدَ الْقَوْمِ وَ فِی وُسْعِهِمْ مِثْلُهُ وَ بِمَا أَبْطَلَ بِهِ سِحْرَهُمْ وَ أَثْبَتَ بِهِ الْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَعَثَ عِيسَی ع فِی وَقْتٍ ظَهَرَتْ فِيهِ الزَّمَانَاتُ وَ احْتَاجَ النَّاسُ إِلَی الطِّبِّ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُمْ مِثْلُهُ وَ بِمَا أَحْیَا لَهُمُ الْمَوْتَی وَ أَبْرَأَ لَهُمُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی وَ أَثْبَتَ بِهِ الْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَعَثَ مُحَمَّداً ص فِی وَقْتٍ کَانَ الْأَغْلَبُ عَلَی أَهْلِ عَصْرِهِ الْخُطَبَ وَ الْکَلَامَ وَ أَظُنُّهُ قَالَ وَ الشِّعْرَ فَأَتَاهُمْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَوَاعِظِهِ وَ أَحْکَامِهِ مَا أَبْطَلَ بِهِ قَوْلَهُمْ وَ أَثْبَتَ بِهِ الْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ فَقَالَ ابْنُ السِّکِّيتِ تَاللَّهِ مَا رَأَیْتُ مِثْلَکَ الْیَوْمَ قَطُّ فَمَا الْحُجَّةُ عَلَی الْخَلْقِ الْیَوْمَ فَقَالَ ع الْعَقْلُ یُعْرَفُ بِهِ الصَّادِقُ عَلَی اللَّهِ فَیُصَدِّقُهُ وَ الْکَاذِبُ عَلَی اللَّهِ فَیُکَذِّبُهُ فَقَالَ ابْنُ السِّکِّيتِ هَذَا وَ اللَّهِ الْجَوَابُ‏

جوان ، کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کتاب معارفی