سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره فردی ‌ عبادی > نماز > نماز صبح ‌ نافله ها و پس از آن
سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره فردی ‌ عبادی > نماز > نماز ظهر و عصر و نافله ها و آداب و تعقيبات آن
سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره فردی ‌ عبادی > نماز > نماز مغرب و عشا و نافله ها و آداب و تعقيبات آن

«بسم الله الرحمن الرحيم» را در نمازهای شبانه روزش با صدای بلند می گفت،

رجاء بن ابی ضحاک گويد: مأمون مرا فرستاد تا علی بن موسی عليهما السلام را از مدينه به خراسان، نزد او آورم، و سفارش نمود که من شخصاً مراقب و مواطب او باشم و به من دستور داد که ايشان را از راه بصره و اهواز و فارس حرکت دهم نه از راه قم. و شبانه روز هم از او جدا نشوم و و محافظ او باشم تا وی را نزد مأمون بياورم، و من پيوسته از مدينه تا مرو با او بودم و از ايشان جدا نمی شدم، و به خدا قسم هيچ کس را از او متقی تر نسبت به خدای متعال نديدم و هيچ کس را نديدم که از او بيشتر ياد خدا باشد و ذکر خدا را در تمامی اوقاتش بر زبان بياورد، و احدی از او خدا ترس و پارساتر نبود، و چون سپيده می دميد نماز به جای آورده و در سجده گاه خود می نشست و مشغول گفتن ذکر «سبحان الله و الحمدلله ولا اله الا الله»، و تکبير و صلوات بود تا آفتاب بر بيايد، سپس به سجده می رفت و در سجده بود تا آفتاب بالا آيد، آنگاه بر می خاست و به مردم می پرداخت، و برای آنان حديث می گفت و آنان را موعظه و پند می داد تا نزديک زوال ظهر؛ سپس تجديد وضو کرده و به محلّ نماز خويش باز می گشت، و چون زوال ظهر می شد شش رکعت (سه نماز دو رکعتی) نماز به جای می آورد و در رکعت اول پس از حمد، سوره مبارکه (قل يا ايها الکافرون) را می خواند، و در رکعت دوم پس از حمد سوره مبارکه (قل هو الله احد) را قرائت می نمود، و در چهار رکعت ديگر حمد و (قل يا ايها الکافرون) را می خواند و در پايان هر دو رکعت نمازش را سلام می داد، و در رکعت دوم پس از قرائت و پيش از رکوع ، قنوت می گرفت، آنگاه اذان می گفت و دو رکعت ديگر نماز به جای می آورد، سپس اقامه می گفت، و نماز ظهرش را به جای می آورد، و چون سلام نماز را می داد تسبيحات اربعه (ذکر سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر) را آن قدر که خدا می خواست ادا می کرد، بعد به سجده می رفت و سجده شکر به جای می آورد و در آن حال يک صد بار «شکراً لله» می گفت، و چون سر خود را از سجده شکر برمی داشت از جابر می خواست و شش رکعت ديگر نماز به جای می آورد، در هر رکعت پس از حمد، سوره مبارکه (قل هو الله احد) را می خواند و در پايان هر دو رکعت، سلام می داد و در رکعت دوم هر نماز، پس از قرائت و پيش از رکوع، قنوت می خواند، و چون تمام می شد اذان می گفت و دو رکعت ديگر نافله به جای می آورد و در رکعت دوم قنوت می خواند، و پس از سلام برخاسته و نماز عصر را می خواند و وقتی سلام نماز را می داد در همان جا می نشست و تسبيحات چهارگانه قبل را می گفت تا آنجا که خدا خواسته باشد، آنگاه به سجده می رفت و يک صد بار ذکر «حمداً لله» می گفت، و وقتی آفتاب غروب می کرد، باز تجديد وضو می کرد و سه رکعت نماز مغرب با يک اذان و يک اقامه و قنوت در رکعت دوم قبل از رفتن به رکوع و بعد از تمام شدن قرائت سوره، به جای می آورد و چون سلام نماز را می داد در همان جا می نشست و تسبيحات مذکور قبل را به جای می آورد، و بعد به سجده شکر می رفت، و بعد سر بر می داشت ولی با کسی تکلّم نمی کرد تا اينکه چهار رکعت نافله مغرب را به جای می آورد، هر دو رکعت به يک سلام و پس از قرائت و پيش از رکوع در رکعت دوم قنوت می گرفت و در رکعت اول پس از حمد سوره مبارکه (قل يا ايها الکافرون) را می خواند و در رکعت دوم پس از حمد، توحيد را و در رکعات بعد پس از حمد توحيد را می خواند و سلام می داد و به تعقيبات می پرداخت تا آنجا که خدا دوست داشت، آنگاه به افطار می پرداخت، و استراحت می نمود تا يک سوم از شب بگذرد، بعد برمی خاست و نماز عشا را شروع می کرد و چهار رکعت به جای می آورد، و در رکعت دوم پس از قرائت و پيش از رکوع، قنوت می خواند، و چون سلام می داد در محلّ نماز خويش باقی مانده و مشغول گفتن به تسبيحات مذکوره که قبلاً گفته شد می نشست، و پس از اين تعقيبات به سجده شکر می رفت، آنگاه سر برداشته و به بستر خواب رفته و چون يک سوم آخر شب می شد از خواب برخاسته و با ذکر «سبحان الله» و «الحمدلله» و «الله اکبر» و«لااله الا الله» و «استغفرالله» مشغول به مسواک زدن دندان های خويش می گشت و سپس وضو ساخته و به نماز شب می پرداخت و هشت رکعت، هر دو رکعت به يک سلام، نماز شب می خواند و در رکعت اول نماز، يک بار سوره مبارکه «حمد» و سی بار سوره مبارکه «توحيد» را می خواند؛ و نيز چهار رکعت نماز جعفر طیّار را هر دو رکعت به يک سلام به جای می آورد و در هر کدام پس از تسبيح قبل از رکوع رکعت دوم قنوت می خواند و آن را از نماز شب محسوب می داشت، سپس برخاسته و دو رکعت ديگر را مشغول می شد و در رکعت اول سوره مبارکه حمد، و سوره مبارکه (هل أتی علی الانسان) (سوره مبارکه دهر يا انسان، هفتاد و ششمين سوره قرآن) را، و نماز را تمام کرده برمی خاست و نماز شفع را می خواند و در هر رکعت سوره مبارکه حمد را يک بار و سوره مبارکه (قل هو الله احد) را سه بار قرائت می نمود و در رکعت دوم قبل از رکوع و پس از قرائت، قنوت به جای می آورد و وقتی سلام نماز را می داد، برمی خاست و نماز وتر (يک رکعت) را انجام می داد و در آن حمد را يک بار و (قل هو الله احد) را سه بار و بعد (قل اعوذ برب الفلق) را يک بار و (قل اعوذ برب الناس)يک بار خوانده و قبل از رکوع و پس از قرائت، قنوت را با دعايی که در متن ذکر شده است می خواند، و ترجمه دعا چنين است: «بارالها! بر محمد و آل او درود فرست، و ما را در زمره کسانی که هدايت فرموده ای هدايت فرما، و از آنان که عافيت بخشيده ای قرار ده، و ما را مورد مهر قرار ده در ميان آنان که به ايشان مهر ورزيدی، و به آنچه را که بر ما ارزانی داشته ای، برکت عطا فرما، و ما را از شر حکمی که برای معصيت کاران مقرّر داشته ای حفظ کن، زيرا تويی که فرمان می دهی و کسی نمی تواند بر تو فرمانی را تحميل کند و آنکه تو را به عنوان دوست برگزيده، هيچ وقت خوار و ذليل نگردد هر کس تو او را دشمن داشته ای ، هيچ وقت عزيز و محترم نخواهد شد. والا و بزرگ و رفيعی ای پروردگار ما! و پس از آن هفتاد بار می گفت: «استغفرالله و اسئله التوبه» و چون نماز را سلام می داد، برای خواندن تعقيبات می نشست تا مدتی که خدا دوست داشت، و چون نزديک طلوع فجر می شد، برمی خاست دو رکعت نافله صبح را به جای می آورد، و در رکعت اول سوره مبارکه حمد و (قل يا ايها الکافرون) را قرائت می کرد و در رکعت دوم سوره مبارکه حمد و (قل هو الله احد) را می خواند، و وقتی فجر طلوع می کرد، اذان و اقامه می گفت و دو رکعت نماز صبح به جای می آورد، و پس از سلام نماز می نشست و به تعقيبات نماز می پرداخت تا طلوع آفتاب می شد و آنگاه به سجده شکر رفته و همچنان در سجده بود تا روز برآيد. و در تمام نماز های واجب در رکعت اول، سوره مبارکه حمد و سوره مبارکه قدر (نود و هشتمين صوره قرآن کريم) و در رکعت دوم سوره مبارکه حمد و (قل هو الله احد) را می خواند به جز نماز صبح و ظهر و عصر روزهای جمعه که در آن اوقات، سوره حمد و جمعه و منافقين را قرائت می کرد، و در نماز عشای شبِ جمعه در رکعت اول پس از قرائت سوره مبارکه حمد، سوره مبارکه جمعه و در رکعت دوم پس از حمد، سوره مبارکه اعلی (سوره هشتاد و هفت قرآن کريم) را می خواند، در نماز صبح روز دوشنبه و پنج شنبه در رکعت اول سوره مبارکه حمد و سوره (هل اتی علی الانسان) و در رکعت دوم پس از حمد، سوره (هل اتاک حديث الغاشيه) را قرائت می کرد. و قرائت نماز مغرل و عشاءو نماز شب و شفع و وتر و صبح را بلند، و نماز ظهر و عصر را آهسته می خواند، و در دو رکعت آخر ذکر (سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر) می گفت، و ذکر قنوت او در تمامی نمازها اين بود: خداونداً! بيامرز و رحمت خويش را بر ما فرو آور و چنانچه کاری ناپسند از ما ديده ای از ما درگذر، چون تو خود عزيزتر و شکوهمندتر و محترم تری. و اگر در ايام روزه مسافر بود و به شهری وارد می شد، قصد اقامت ده روز می کرد و روزه اش را افطار نمی نمود، و چون شام می شد ابتدا به نماز مغرب می پرداخت و سپس افطار می کرد، و اما در بين راه نمازهای واجبش را دو رکعت به جای می آورد، غير از نماز مغرب که فقط آن را سه رکعت به جای می آورد و نافله نماز مغرب و نوافل شب و شفع و وتر، و دو رکعت نافله صبح را چه در سفر و چه در حضر، ترک نمی نمود، و نافله های روز را در مسافرت نمی خواند، و پس از هر نمازی که قصر و شکسته خوانده بود سی بار ذکر «سبحان الله والحمدلله ولااله الا الله والله اکبر» را می گفت، و می فرمود: «اين ذکر، جای آن دو رکعت خوانده نشده را پر می کند و مانند اين است که تمام نماز به جای آورده شده است، و نديدم او را که در سفر و وطن، نماز ضحی (نماز ضحی از بدعت هايی است که در زمان عمر رسم شد و ميانه روز، آن را می خوانند.) را به جای آورد و در سفر روزه نمی گرفت. و آن حضرت عليه السلام در هر دعايی که شروع می کرد ابتدا بر محمد و آل او صلوات می فرستاد و در نماز و غير آن بسيار صلوات می فرستاد، و شب ها چون به بستر خواب می رفت زياد قرآن تلاوت می کرد، و هر گاه به آيه ای که در آن ذکری از بهشت يا دوزخ بود می رسيد، می گريست، و از خداوند درخواست بهشت می کرد و از آتش دوزخ به او پناه می برد، و «بسم الله الرحمن الرحيم» را در نمازهای شبانه روزش با صدای بلند می گفت، و زمانی که سوره مبارکه (قل هو الله احد) را می خواند، آهسته می گفت: «الله احد» (خدا يکتاست) و چون سوره تمام می شد سه بار می گفت «کذلک الله ربنا» خدای ما اينگونه است. و چون سوره مبارکه «قل يا ايها الکافرون» را می خواند آهسته و در دل می گفت: (يا أيها الکافرون) و پس از فراغ از آن سوره سه بار می گفت: «ربی الله و دينی الاسلام» (پروردگارم خداست و آئينم اسلام است)، و چون سوره مبارکه «والتين و الزيتون» (نود و پنجمين سوره قرآن) را قرائت می کرد، پس از تمام شدن آن می گفت: «سلی و أنا علی ذلک من الشاهدين» (آری چنين است و من بر آن شهادت می دهم) و چون سوره مبارکه «لا اقسم بيوم القيامه» (سوره مبارکه قيامت، هفتاد و پنجمين سوره قرآن کريم.) را قرائت می کرد پس از تمام شدن آن می گفت: «سبحانک اللهمّ» (منزهی پروردگار من)، و چون در سوره مبارکه جمعه (شصت و دومين سوره قرآن کريم.) به اين آيه (آيه 11) می رسيد: (بگو آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است) می گفت: «برای پرهيزگاران) و سپس ادامه آيه را که (و خداوند بهترين روزی دهندگان است.) است قرائت می فرمود، و در پايان سوره مبارکه فاتحه می گفت: (الحمدلله رب العالمين) و وقتی سوره مبارکه اعلی را می خواند، آهسته و زير لب می گفت: (سبحان ربی الاعلی) و در هر سوره قرآن که جمله (يا ايها الذين آمنوا) را می خواند، آهسته می گفت: «لبيک اللهم لبيک». و آن حضرت عليه السلام در هيچ شهری قدم نمی گذاشت جز اينکه اهالی آن سامان به ديدنش آمده از وی مسائل و مشکلات دينی و علمی خود را می پرسيدند، و برای آنان بسيار از پدرش از اجداد گرامی اش عليهم السلام از رسول خدا صلی الله عليه و آله روايت می کرد. و وقتی او را نزد مأمون بردم از من جويای حال و کردار ايشان شد، من آنچه ديده بودم از رفتار و اعمال شبانه روزش و از رفتن و ماندنش همه را برای او بازگو کردم و شرح دادم. مأمون گفت: ای پسر ابی ضحاک! اين مرد بهترين خلق روی زمين و از همه علمش بيشتر و عبادتش افزون تر و درست و به جاتر است، پس، آنچه از وی ديده ای برای هيچ کس بازگو مکن تا فضل و بزرگواری اش بر کسی ظاهر نگردد مگر از زبان من، و از خداوند ياری می جويم بر آنچه نيت کرده ام؛ که مقام او را بلند کنم و نامش را در همه جا منتشر سازم و شايع سازم.

حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ الْقُرَشِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَمِعْتُ رَجَاءَ بْنَ أَبِی الضَّحَّاكِ یَقُولُ‏ بَعَثَنِی الْمَأْمُونُ فِی إِشْخَاصِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی ع مِنَ الْمَدِينَةِ وَ قَدْ أَمَرَنِی أَنْ آخُذَ بِهِ عَلَی طَرِيقِ الْبَصْرَةِ وَ الْأَهْوَازِ وَ فَارِسَ وَ لَا آخُذَ بِهِ عَلَی طَرِيقِ قُمَّ وَ أَمَرَنِی أَنْ أَحْفَظَهُ بِنَفْسِی بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ حَتَّی أَقْدَمَ بِهِ عَلَیْهِ فَكُنْتُ مَعَهُ مِنَ الْمَدِينَةِ إِلَی مَرْوَ فَوَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ رَجُلًا كَانَ أَتْقَی لِلَّهِ تَعَالَی مِنْهُ وَ لَا أَكْثَرَ ذِكْراً لِلَّهِ فِی جَمِيعِ أَوْقَاتِهِ مِنْهُ وَ لَا أَشَدَّ خَوْفاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ وَ كَانَ إِذَا أَصْبَحَ صَلَّی الْغَدَاةَ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُحَمِّدُهُ وَ یُكَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَةً یَبْقَی فِيهَا حَتَّی یَتَعَالَی النَّهَارُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی النَّاسِ یُحَدِّثُهُمْ وَ یَعِظُهُمْ إِلَی قُرْبِ الزَّوَالِ ثُمَّ جَدَّدَ وُضُوءَهُ وَ عَادَ إِلَی مُصَلَّاهُ فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ قَامَ فَصَلَّی سِتَّ رَكَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی الرَّكْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدَ وَ قُلْ يا أَیُّهَا الْكافِرُونَ‏ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ‏ وَ یَقْرَأُ فِی الْأَرْبَعِ فِی كُلِّ رَكْعَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ‏ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یُسَلِّمُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ وَ یَقْنُتُ فِيهِمَا فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ ثُمَّ یُؤَذِّنُ وَ یُصَلِّی رَكْعَتَیْنِ ثُمَّ یُقِيمُ وَ یُصَلِّی الظُّهْرَ فَإِذَا سَلَّمَ سَبَّحَ اللَّهَ وَ حَمَّدَهُ وَ كَبَّرَهُ وَ هَلَّلَهُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّكْرِ یَقُولُ فِيهَا مِائَةَ مَرَّةٍ شُكْراً لِلَّهِ فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ قَامَ‏ فَصَلَّی سِتَّ رَكَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی كُلِّ رَكْعَةٍ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یُسَلِّمُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ وَ یَقْنُتُ فِی ثَانِیَةِ كُلِّ رَكْعَتَیْنِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ ثُمَّ یُؤَذِّنُ ثُمَّ یُصَلِّی رَكْعَتَیْنِ وَ یَقْنُتُ فِی الثَّانِیَةِ فَإِذَا سَلَّمَ قَامَ وَ صَلَّی الْعَصْرَ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُحَمِّدُهُ وَ یُكَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَةً یَقُولُ فِيهَا مِائَةَ مَرَّةٍ حَمْداً لِلَّهِ فَإِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ تَوَضَّأَ وَ صَلَّی الْمَغْرِبَ ثَلَاثاً بِأَذَانٍ وَ إِقَامَةٍ وَ قَنَتَ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُحَمِّدُهُ وَ یُكَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَةَ الشُّكْرِ ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ وَ لَمْ یَتَكَلَّمْ حَتَّی یَقُومَ وَ یُصَلِّیَ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ بِتَسْلِيمَتَیْنِ وَ یَقْنُتُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ وَ كَانَ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی مِنْ هَذِهِ الْأَرْبَعِ الْحَمْدَ وَ قُلْ يا أَیُّهَا الْكافِرُونَ‏ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یَقْرَأُ فِی الرَّكْعَتَیْنِ الْبَاقِیَتَیْنِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ‏ ثُمَّ یَجْلِسُ بَعْدَ التَّسْلِيمِ فِی التَّعْقِيبِ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ یُفْطِرُ ثُمَّ یَلْبَثُ حَتَّی یَمْضِیَ مِنَ اللَّیْلِ قَرِيبٌ مِنَ الثُّلُثِ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ وَ یَقْنُتُ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یَذْكُرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یُسَبِّحُهُ وَ یُحَمِّدُهُ وَ یُكَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ یَسْجُدُ بَعْدَ التَّعْقِيبِ سَجْدَةَ الشُّكْرِ ثُمَّ یَأْوِی إِلَی فِرَاشِهِ فَإِذَا كَانَ الثُّلُثُ الْأَخِيرُ مِنَ اللَّیْلِ قَامَ مِنْ فِرَاشِهِ بِالتَّسْبِيحِ وَ التَّحْمِيدِ وَ التَّكْبِيرِ وَ التَّهْلِيلِ وَ الِاسْتِغْفَارِ فَاسْتَاكَ ثُمَّ تَوَضَّأَ ثُمَّ قَامَ إِلَی صَلَاةِ اللَّیْلِ فَیُصَلِّی ثَمَانَ رَكَعَاتٍ وَ یُسَلِّمُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَیَیْنِ مِنْهَا فِی كُلِّ رَكْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثِينَ مَرَّةً ثُمَّ یُصَلِّی صَلَاةَ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ یُسَلِّمُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ وَ یَقْنُتُ فِی كُلِّ رَكْعَتَیْنِ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ التَّسْبِيحِ وَ یَحْتَسِبُ بِهَا مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی رَكْعَتَیْنِ الْبَاقِیَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْمُلْكِ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ لِلَّهِ‏ وَ هَلْ أَتی‏ عَلَی الْإِنْسانِ‏ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی رَكْعَتَیِ الشَّفْعِ یَقْرَأُ فِی كُلِّ رَكْعَةٍ مِنْهُمَا الْحَمْدُ لِلَّهِ‏ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ یَقْنُتُ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ فَإِذَا سَلَّمَ قَامَ فَصَلَّی رَكْعَةَ الْوَتْرِ یَتَوَجَّهُ فِيهَا وَ یَقْرَأُ فِيهَا الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ‏ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ‏ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ یَقْنُتُ فِيهَا قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ وَ یَقُولُ فِی قُنُوتِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ اهْدِنَا فِيمَنْ هَدَیْتَ وَ عَافِنَا فِيمَنْ عَافَیْتَ وَ تَوَلَّنَا فِيمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِكْ لَنَا فِيمَا أَعْطَیْتَ وَ قِنَا شَرَّ مَا قَضَیْتَ فَإِنَّكَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْكَ إِنَّهُ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَ تَعَالَیْتَ ثُمَّ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ سَبْعِينَ مَرَّةً فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی التَّعْقِيبِ مَا شَاءَ اللَّهُ فَإِذَا قَرُبَ مِنَ الْفَجْرِ قَامَ فَصَلَّی رَكْعَتَیِ الْفَجْرِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ قُلْ يا أَیُّهَا الْكافِرُونَ‏ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ أَذَّنَ وَ أَقَامَ وَ صَلَّی الْغَدَاةَ رَكْعَتَیْنِ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی التَّعْقِيبِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَةَ الشُّكْرِ حَتَّی یَتَعَالَی النَّهَارُ وَ كَانَ قِرَاءَتُهُ فِی جَمِيعِ الْمَفْرُوضَاتِ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ‏ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِلَّا فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَإِنَّهُ كَانَ یَقْرَأُ فِيهَا بِالْحَمْدِ وَ سُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِينَ وَ كَانَ یَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ لِلَیْلَةِ الْجُمُعَةِ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَی‏ وَ كَانَ یَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ یَوْمَ الْخَمِيسِ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ هَلْ أَتی‏ عَلَی الْإِنْسانِ‏ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ الْغاشِیَةِ وَ كَانَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ فِی الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ وَ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ وَ یُخْفِی الْقِرَاءَةَ فِی الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ كَانَ یُسَبِّحُ فِی الْأُخْرَاوَیْنِ یَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ كَانَ قُنُوتُهُ فِی جَمِيعِ صَلَاتِهِ‏ رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ‏ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَجَلُّ الْأَكْرَمُ وَ كَانَ إِذَا أَقَامَ فِی بَلْدَةٍ عَشَرَةَ أَیَّامٍ صَائِماً لَا یُفْطِرُ فَإِذَا جَنَّ اللَّیْلُ بَدَأَ بِالصَّلَاةِ قَبْلَ الْإِفْطَارِ وَ كَانَ فِی الطَّرِيقِ یُصَلِّی فَرَائِضَهُ رَكْعَتَیْنِ رَكْعَتَیْنِ إِلَّا الْمَغْرِبَ فَإِنَّهُ كَانَ یُصَلِّيهَا ثَلَاثاً وَ لَا یَدَعُ نَافِلَتَهَا وَ لَا یَدَعُ صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ الشَّفْعَ وَ الْوَتْرَ وَ رَكْعَتَیِ الْفَجْرِ فِی سَفَرٍ وَ لَا حَضَرٍ وَ كَانَ لَا یُصَلِّی مِنْ نَوَافِلِ النَّهَارِ فِی السَّفَرِ شَیْئاً وَ كَانَ یَقُولُ بَعْدَ كُلِّ صَلَاةٍ یَقْصُرُهَا سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ ثَلَاثِينَ مَرَّةً وَ یَقُولُ هَذَا تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ مَا رَأَیْتُهُ صَلَّی الضُّحَی فِی سَفَرٍ وَ لَا حَضَرٍ وَ كَانَ لَا یَصُومُ فِی السَّفَرِ شَیْئاً وَ كَانَ ع یَبْدَأُ فِی دُعَائِهِ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ یُكْثِرُ مِنْ ذَلِكَ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا وَ كَانَ یُكْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِيهَا ذِكْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَكَی وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ وَ كَانَ ع یَجْهَرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* فِی‏ جَمِيعِ صَلَاتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ كَانَ إِذَا قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ سِرّاً اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ كَذَلِكَ اللَّهُ رَبُّنَا ثَلَاثاً وَ كَانَ إِذَا قَرَأَ سُورَةَ الْجَحْدِ قَالَ فِی نَفْسِهِ سِرّاً یَا أَیُّهَا الْكَافِرُونَ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ رَبِّیَ اللَّهُ وَ دِينِیَ الْإِسْلَامُ ثَلَاثاً وَ كَانَ إِذَا قَرَأَ وَ التِّينِ وَ الزَّیْتُونِ‏ قَالَ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا بَلَی وَ أَنَا عَلَی ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ وَ كَانَ إِذَا قَرَأَ لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِيامَةِ قَالَ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَ كَانَ یَقْرَأُ فِی سُورَةِ الْجُمُعَةِ قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا وَ اللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِينَ‏ وَ كَانَ إِذَا فَرَغَ مِنَ الْفَاتِحَةِ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ إِذَا قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَی‏ قَالَ سِرّاً سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ إِذَا قَرَأَ يا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا* قَالَ لَبَّیْكَ اللَّهُمَّ لَبَّیْكَ سِرّاً وَ كَانَ ع لَا یَنْزِلُ بَلَداً إِلَّا قَصَدَهُ النَّاسُ یَسْتَفْتُونَهُ فِی مَعَالِمِ دِينِهِمْ فَیُجِيبُهُمْ وَ یُحَدِّثُهُمُ الْكَثِيرَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَلَمَّا وَرَدْتُ بِهِ عَلَی الْمَأْمُونِ سَأَلَنِی عَنْ حَالِهِ فِی طَرِيقِهِ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا شَاهَدْتُهُ مِنْهُ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ ظَعْنِهِ وَ إِقَامَتِهِ فَقَالَ لِی یَا ابْنَ أَبِی الضَّحَّاكِ هَذَا خَیْرُ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُهُمْ وَ أَعْبَدُهُمْ فَلَا تُخْبِرْ أَحَداً بِمَا شَاهَدْتَهُ مِنْهُ لِئَلَّا یَظْهَرَ فَضْلُهُ إِلَّا عَلَی لِسَانِی وَ بِاللَّهِ أَسْتَعِينُ عَلَی مَا أَقْوَی مِنَ الرَّفْعِ مِنْهُ وَ الْإِسَاءَةِ بِهِ‏

کارشناسان و صاحبنظران

کتاب معارفی