سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره سياسی > سفر امام رضا (عليه السلام) از مدينه تا مرو

بعد از حرکت حضرت رضا به طرف ايران و آمدن به خراسان، يکی از اتفاقاتی که افتاد، همين بود. شايد اصلاً درمحاسبات امام هشتم )عليه‏السّلام( اين موضوع وجود داشته. قبل از آن، شيعيان در همه‏جا تک و توک بودند؛ امابی‏ارتباط به هم، نا اميد، بدون هيچ چشم‏اندازی، بدون هيچ اميدی؛ سلطه‏ی حکومت خلفا هم که همه جا بود؛ قبلش‏هم هارون بود با آن قدرت فرعونی. حضرت که به‏طرف خراسان آمدند و از اين مسير عبور کردند، شخصيتی در مقابل‏مردم ظاهر شد که هم علم، هم عظمت، هم شکوه، هم صدق و هم نورانيت را جلوی چشم آنها می‏گذاشت؛ اصلاًمردم مثل چنين شخصيتی را نديده بودند. قبل از آن، چقدر از شيعيان می‏توانستند از خراسان حرکت کنند و به مدينه‏بروند و امام صادق را ببينند؟ اما در اين مسير طولانی، همه جا امام را از نزديک ديدند؛ چيز عجيبی بود؛ کأنّه انسان‏پيغمبر را مشاهده کند. آن هيبت و عظمت معنوی، آن عزت، آن اخلاق، آن تقوا، آن نورانيت و آن علم وسيع - که‏هرچه می‏پرسی و هرچه می‏خواهی، در دستش هست؛ چيزی که اصلاً مردم آن را نديده بودند - ولوله‏يی راه انداخت.امام به خراسان و مرو رسيدند. مرکز هم مرو بود، که در ترکمنستانِ فعلی واقع شده است. بعد از يکی دو سال هم که‏شهادت حضرت بود و مردم داغدار شدند. هم ورود امام - که نشان دادن جلوه‏يی از چيزهای نديده و نشنيده‏ی مردم‏بود - و هم شهادت آن بزرگوار - که داغ عجيبی بنا کرد - در واقع تمام فضای اين مناطق را در اختيار شيعه قرار داد؛ نه‏اين‏که حتماً همه شيعه شدند، اما همه محب اهل بيت شدند. در اين فضا، شيعيان ريخته‏اند کار کنند. شما می‏بينيدناگهان سر و کله‏ی اشعريين در قم پيدا می‏شود. اينها چرا آمدند؟ اشعريين که عربند. اينها پا شدند به قم آمدند و بساطحديث و معارف اسلامی را در قم پهن کردند و آن‏جا را پايگاه قرار دادند. در ری هم امثال کلينی بلند شدند. کسی مثل‏کلينی ابتدا به ساکن از شهری بلند نمی‏شود؛ بايد محيط شيعه باشد، بايد محيط معتقد باشد تا بتواند جوانی را با اين‏خصوصيات پرورش دهد که بعد او بشود کلينی. بعد همين‏طور که اين حرکت ادامه پيدا کرده، شما ببينيد شيخ صدوق)رضوان‏اللَّه‏عليه( تا هرات و خراسان و جاهای ديگر رفته و برای شيعه حديث جمع‏آوری کرده؛ اين خيلی مهم است.محدثين شيعه در خراسان چه کار می‏کنند؟ محدثين شيعه در سمرقند چه‏کار می‏کنند؟ در سمرقند چه کسی هست؟شيخ عياشی سمرقندی. عياشی سمرقندی در همان شهر سمرقند بوده که گفته شده: »کان بيته مرتعاً لشيعة ولعلماء«؛اين در بيانات شيخ کشّی هست. خود شيخ کشّی، سمرقندی است. بنابراين حرکت امام رضا )عليه‏السّلام( و بعدشهادت مظلومانه‏ی آن بزرگوار کاری کرد که اين فضا دست ائمه )عليهم‏السّلام( افتاد؛ ائمه هم بنا کردند به استفاده‏کردن.

بعد از حرکت حضرت رضا به طرف ايران و آمدن به خراسان، يکی از اتفاقاتی که افتاد، همين بود. شايد اصلاً درمحاسبات امام هشتم )عليه‏السّلام( اين موضوع وجود داشته. قبل از آن، شيعيان در همه‏جا تک و توک بودند؛ امابی‏ارتباط به هم، نا اميد، بدون هيچ چشم‏اندازی، بدون هيچ اميدی؛ سلطه‏ی حکومت خلفا هم که همه جا بود؛ قبلش‏هم هارون بود با آن قدرت فرعونی. حضرت که به‏طرف خراسان آمدند و از اين مسير عبور کردند، شخصيتی در مقابل‏مردم ظاهر شد که هم علم، هم عظمت، هم شکوه، هم صدق و هم نورانيت را جلوی چشم آنها می‏گذاشت؛ اصلاًمردم مثل چنين شخصيتی را نديده بودند. قبل از آن، چقدر از شيعيان می‏توانستند از خراسان حرکت کنند و به مدينه‏بروند و امام صادق را ببينند؟ اما در اين مسير طولانی، همه جا امام را از نزديک ديدند؛ چيز عجيبی بود؛ کأنّه انسان‏پيغمبر را مشاهده کند. آن هيبت و عظمت معنوی، آن عزت، آن اخلاق، آن تقوا، آن نورانيت و آن علم وسيع - که‏هرچه می‏پرسی و هرچه می‏خواهی، در دستش هست؛ چيزی که اصلاً مردم آن را نديده بودند - ولوله‏يی راه انداخت.امام به خراسان و مرو رسيدند. مرکز هم مرو بود، که در ترکمنستانِ فعلی واقع شده است. بعد از يکی دو سال هم که‏شهادت حضرت بود و مردم داغدار شدند. هم ورود امام - که نشان دادن جلوه‏يی از چيزهای نديده و نشنيده‏ی مردم‏بود - و هم شهادت آن بزرگوار - که داغ عجيبی بنا کرد - در واقع تمام فضای اين مناطق را در اختيار شيعه قرار داد؛ نه‏اين‏که حتماً همه شيعه شدند، اما همه محب اهل بيت شدند. در اين فضا، شيعيان ريخته‏اند کار کنند. شما می‏بينيدناگهان سر و کله‏ی اشعريين در قم پيدا می‏شود. اينها چرا آمدند؟ اشعريين که عربند. اينها پا شدند به قم آمدند و بساطحديث و معارف اسلامی را در قم پهن کردند و آن‏جا را پايگاه قرار دادند. در ری هم امثال کلينی بلند شدند. کسی مثل‏کلينی ابتدا به ساکن از شهری بلند نمی‏شود؛ بايد محيط شيعه باشد، بايد محيط معتقد باشد تا بتواند جوانی را با اين‏خصوصيات پرورش دهد که بعد او بشود کلينی. بعد همين‏طور که اين حرکت ادامه پيدا کرده، شما ببينيد شيخ صدوق)رضوان‏اللَّه‏عليه( تا هرات و خراسان و جاهای ديگر رفته و برای شيعه حديث جمع‏آوری کرده؛ اين خيلی مهم است.محدثين شيعه در خراسان چه کار می‏کنند؟ محدثين شيعه در سمرقند چه‏کار می‏کنند؟ در سمرقند چه کسی هست؟شيخ عياشی سمرقندی. عياشی سمرقندی در همان شهر سمرقند بوده که گفته شده: »کان بيته مرتعاً لشيعة ولعلماء«؛اين در بيانات شيخ کشّی هست. خود شيخ کشّی، سمرقندی است. بنابراين حرکت امام رضا )عليه‏السّلام( و بعدشهادت مظلومانه‏ی آن بزرگوار کاری کرد که اين فضا دست ائمه )عليهم‏السّلام( افتاد؛ ائمه هم بنا کردند به استفاده‏کردن.