·        دوران امامت

پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت موسی بن جعفر (ع) در زندان بغداد در سال ۱۸۳ هجری قمری حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در سن ۳۵ سالگی عهده دار مقام رفیع امامت و ولایت گردید. دوران امامت آن حضرت بیست سال از سال ۱۸۳ لغایت ۲۰۳ هـ.ق) بود که هفده سال آن در مدینه و سه سال آن در خراسان گذشت

از مدت بیست سال امامت ده سال آن معاصر با خلافت هارون الرشید، پنج سال معاصر با خلافت محمد امین و پنج سال آخر نیز معاصر با خلافت عبدالله مأمون بود امام تا آغاز خلافت مأمون در زادگاه خود شهر مقدس مدینه اقامت داشت و سه سال آخر عمر شریف را در خراسان سپری کرد.

·        مأمون کیست؟

مادر مأمون کنیزی به نام مراجل و از اهالی خراسان بود، که در روزهای پس از تولد مأمون از دنیا رفت و مأمون به صورت نوزادی یتیم و بی مادر پرورش یافت. مورخان نوشته اند مادر وی زشت ترین و کثیف ترین کنیز در آشپزخانه ی هارون بود. روزی زبیده با هارون شطرنج بازی میکرد و چون هارون بازی را باخت زبیده به او حکم کرد که باید با زشت ترین کنیز آشپزخانه اش همبستر شود.

هارون که از این امر بسی کراهت داشت حاضر شد مالیاتهای سراسر مصر و عراق را به زبیده ببخشد تا او را از اجرای این حکم منصرف سازد ولی زبیده نپذیرفت. هارون به ناچار کنیزی به نام مراجل را یافت که واجد همه ی این صفات تنفر آمیز بود. هارون با او همبستر شد و مأمون متولد گردید. (۱) ۱- حياة الحيوان دمیری، ج ۱، ص ۷۲

ولادت مأمون در سال ۱۷۰ هجری قمری رخ داد مأمون را پدرش به جعفر بن یحیی برمکی سپرد تا او را در دامان خود بپروراند.

مربی وی فضل بن سهل بود که ایرانی و به ذوالریاستین شهرت داشت و بعد هم وزیر خود مأمون گردید. فرمانده ارتش او نیز طاهر بن حسین ذوالیمینین بود. زندگی مأمون سراسر کوشش و فعالیت و خالی از رفاه و آسایش آن چنانی بود. مأمون در علوم و فنون مختلف تبحر یافت و بر امثال خویش و حتی بر تمام عباسیان برتری جست.

برخی گفته اند در میان عباسیان کسی دانشمندتر از مأمون نبود.

 گردانندگان دستگاه خلافت مأمون غالباً ایرانیان بودند که نسبت به آل علی و امامان معصوم (ع) علاقه و محبت داشتند. لذا مأمون نمی توانست همچون پدران خود منصور و هارون امام را به زندان بیفکند و مورد شکنجه و آزار قرار دهد. از این رو روش تازه ای اندیشید مأمون تصمیم گرفت امام رضا (ع) را به مرو مقر حکومت خود بیاورد و با آن حضرت طرح دوستی و محبت بریزد و ضمن استفاده از موقعیت علمی و اجتماعی آن حضرت کارهای او را تحت نظارت کامل قرار دهد.