-۴- محتوای تعزیه امام رضا السلام

شاید بتوان گفت که تعزیه نمایش آلام و مصایب و تجلی سوگ و اندوه انسان در صحنه چالش نور و ظلمت و وجاهت و کراهت است. دیرگاهی است که از دیدگاه جامعه شناسی هنر مردم ساده دل - به دور از تفاخر - هنر ارزنده و والای شبیه خوانی را وقف کل بیندگان بی ریا نموده اند و در صحنه آرایی نمایش مصیت جمله دل سوختگان را صلا داده و میادین شبیه خوانی و تعزیه گردانی را به اشک چشم و گل نم گریه های بر گرفته از صداقت ذاتی خود اشکباران کرده اند. شبیه خوانی (۲۵)

تعزیه امام رضا علیه سلام یکی از ارزشمندترین جلوه های ابراز ارادت قلبی ایرانیان به خاندان پاک وحی است که در قالب هنر نمایشی نمودی چشمگیر و تحسین بر انگیز یافته است. در واقع این تعزیه شیوه ای برای انتقال اطلاعات دینی و نیز رواج معنویت مذهبی در جامعه است که به واسطه ظرافتهای کلامی و نمایشی همواره مورد رویکرد طبقات مختلف مردم جامعه قرار گرفته است و شگفتا که این نمایش پس از تردید به خاطر متعدد برای بیننده همچنان جذاب و دلنشین است و این امر بی تردید به خاطر عشق و ارادت صادقانه مردم به حضرت امام رضا هم که هیچ گاه کاستی نپذیرفته و نخواهد پذیرفت و همچنین نکته را می توان سرمایه بزرگ هنر تعزیه به شمار آورد. برخی بر این باورند که تعزیه امام رضا اعلام بیانگر جبر مطلق و ا به تعبیری دیگر تسلیم در برابر مقدرات است لیکن در آغاز نمایش حرکت امام رضا هم به سوی توس به نحو استفهام آمیزی بیان شده است که مراد از آن اکراه یاحضرت امام رضا هم از قبول ولایت عهدی مأمون است:

ابا صلت می رود سوی خراسان بر ولی عهدی کنون

من ندانم پس چرا او دیده گریان می رود؟

حضرت امام رضا علیه السلام نیز با اشراف بر اوضاع و احوال عصر خویش و ماهیت دستگاه خلافت صلاح را در سفر به توس دانسته لیکن از مخاطرات این سفر نیز آگاه بوده اند.

من رضایم به رضایی که رضای تو در اوست

به رضای تو شد آماده غریب الغربا

بازگشتن زغریبی به وطن بس مشکل

سهل کن بر همه احوال غریب الغربا

بی تردید حکومتهای فاسد و مستبد هرگز اجازه نمی داده اند تا جلوه های مبارزه فکری و عملی اهل بیت چندان در تعزیه نمود بیشتری یابد و موجب آگاهی اقشار مختلف مردم شود با این حال در همین متن ها باز هم روح حماسه و مبارزه با ستم قابل لمس است.

چنانچه در پایان مجلس تعزیه امام رضا ع آن حضرت در واپسین لحظات زندگی خویش به فرزند ارجمندش حضرت امام جواد ع می فرماید

ز بعد من تو به ارکان دین امامت کن

تو شیعیان مرا سوی حق دلالت کن

تداوم امامت و به کار بردن واژه حق در پایان تعزیه بسیار هوشمندانه و نشانگر انتقال پیام سرخ و انقلابی شیعه است. پیامی مستمر و نامیرا.