اسم، کنیه و القاب امام

نام آن حضرت به قول همگان علی است و ایشان در میان اهل بیت پیامبر سومین کسی است که پس از امام علی الا وامام سجاد ( على بن حسين)، علی نامیده شده است.(۱ - مطالب السؤول: ص ۲۹۵ قابل توجه است که از نظر کنیه نیز چهارمین کس است که کنیه اش ابو الحسن است. یعنی پس از امام علی و امام سجاد را که در بعضی از آثار مثل اعلام الوری طبرسی : ص ۲۵۱ نیز ابو الحسن گفته اند، او پس از پدرش موسی بن جعفر ابوالحسن چهارم است.)

محمد بن طلحه شافعی پس از نام آن حضرت می نویسد: کنیه اش ابو الحسن و القابش رضا صابر رضی و وفی است که مشهورترین آنها رضا می باشد.(۲ - همان ص ۸۵)

سبط بن جوزی میگوید علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن على بن حسین بن علی بن ابی طالب الله ملقب به ولی و وفی میباشد.(۱ - تذكرة الخواص: ص ۱۹۸)

بیشتر نویسندگان کنیه آن حضرت را ابوالحسن نوشته اند،(۲ - المنتظم: ۱۲۵٫۶ ، سیر اعلام النبلاء: ۳۸۷٫۹. العبر: ۲۶۶٫۱) صاحب مفتاح المعارف از قول امام کاظم الله نقل میکند که فرمود: «فرزندم، هم كنيه من است(- مفتاح المعارف، ص ۲۹۵) برخی از جمله صاحب مقاتل الطالبیین کنیه ابوبکر(۴ - مقاتل الطالبتين: ص ۳۷۵) را نیز برای امام نقل میکند. 

غیاث الدین معروف به خواندمیر میگوید القاب ایشان بسیار است(- حبيب السير : ۸۲٫۲) و در مجموع او را: رضا هاشمی ،علوی ،حسینی ،قرشی، مدنی، ولی، حفی، صابر، زکی زاکی قائم نیز گفته اند مشهورترین آنها رضاست.(- نور الابصار ص ۲۳۲ احسن القصص: ۲۸۹٫۴)

اما راجع به این که چه کسی لقب رضا را به امام علی بن موسی داده است بیشتر دانشمندان عامه مأمون را نامگذار اصلی دانسته اند و میگویند: وقتی که در سال ۲۱۰ او را ولی عهد خود نمود، ملقب به رضا کرد، و به نام او درم و دینار سکه زد.(- تاريخ الأمم و الملوک : ۱۳۸٫۵ ، مقاتل الطالبتين: ص ۳۷۶، تجارب الأمم: ۳۶۶٫۳، تتمة المختصر في اخبار البشر : ۳۱۸٫۱ تاريخ مختصر الدول: ص ۱۳۴)

تذکر این مطلب ضروری است که این قول از نظر شیعه مردود است، زیرا که در حدیث معتبری از بر نظی نقل کرده اند که روزی از امام جوادا پرسید: گروهی از مخالفان امامت میگویند لقب رضا را مأمون به پدرتان داد، چون او ولا يتعهدی وی را قبول کرد و به این امر راضی شد فرمود: «به خدا سوگند که دروغ میگویند، بلکه خداوند لقب رضا را به پدرم داده است، چون مخالف و موافق از ایشان راضی بودند.»(۱ - عيون اخبار الرضا: ۱۳٫۱)

ظاهراً بعضی از علمای عامه مانند قندوزی نیز آن را نپذیرفته و می نویسد:

لقب «رضا» را پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به علی بن موسی علیه السلام داده است، به این ترتیب که واثلة بن اسقع بن ترخاب از جابر بن عبدالله انصاری نقل میکند که: یهودیی به نام جندل بن جنادة بن جبير، شبی حضرت موسی را در خواب میبیند که به او میگوید، مسلمان شو او خدمت پیامبر اکرم می رسد و مسلمان میشود و میگوید نام ایلیا و شبیر و شبر را من خوانده ام، اما شما فرزندان دیگر هم دارید.

پیامبر می فرماید: آری بعد از علی و حسن و حسین فرزندانی دارم از جمله... وقتی که میشمرد و به علی بن موسی می رسد می فرماید: علی يُدعى با الرضا على كه رضا خوانده می شود.

برخی از اهل سنت مانند عبدالرحمان جامی این مطلب را تایید کرده(۱ - شواهد النبوه: ص ۱۸۳.) و بعضی نیز آن را به شعر در آورده اند.

امام علی نام، عالی نسب                     پناه عجم مقتدای عرب    

 از او بود راضی جهان آفرین                 از آن رو رضا گشت او را لقب(۲ - تاريخ حبيب السير : ۸۲٫۲)