كنيه و القاب

نام مبارک آن حضرت علی و از دیدگاه اهل سنت وی در جمع اهل بیت پیامبر اعظم سومین شخصی است که بعد از امام علی الله و امام سجاد ( علی بن الحسين)، علی نامیده شده است(1).(. مطالب السؤول في مناقب آل الرسول ، ص ۲۹۵.) 

کنیه آن حضرت ابوالحسن است(2)،(. المنتظم في تواريخ الملوك والأمم، ج ۶، ص ۱۲۵؛ تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة . ص ۳۱۵ : سير أعلام النبلاء ، ج ۹، ص ۳۸۷ و العبر في خبر من غبر ، ج ۱، ص ۲۶۶) چنان که پدر بزرگوارش امام کاظم نیز می فرماید:

فرزندم، هم کنیه من است.

گرچه برخی ابوبکر را کنیه امام میدانند(3) (مقاتل الطالبيين ، ص ۳۷۵) ولی این گفته، سخنی نادر است و کنیه معروف ایشان همان ابوالحسن است.

غیاث الدین شافعی، معروف به خواند امیر میگوید:

آن حضرت القاب بسیاری دارد(4)(. تاريخ حبيب السير في أخبار أفراد بشر ، ج ۲، ص ۸۲).

که در جمع بندی عبارتند از رضا(1)، (الأنساب ، ج ۳، ص ۷۵؛ اللباب في تهذيب الأنساب، ج ۲، ص ۳۰ المنتظم في تواريخ الملوك والأمم . ج ۶. ص ۱۲۵ ؛ قاموس المحيط، ج ۴، ص ۳۳۷؛ تهذيب الكمال في أسماء الرجال ، ج ۱۳، ص ۴۰۸؛ سير أعلام النبلاء، ج ۹، ص ۳۸۷؛ تقريب التهذيب . ج ۲، ص ۴۵ و البداية والنهاية ، ج ۱۰، ص ۲۶۱)هاشمی ، علوی ، حسینی ، قرشی ، مدني (2) ، (. تهذيب الكمال في أسماء الرجال ، ج ۱۳، ص ۴۰۸؛ سير أعلام النبلاء، ج ۹، ص ۳۸۷؛ تاريخ الإسلام و وفیات المشاهير والأعلام (حوادث) (۲۱۰ - (۲۰۱)، ص ۲۶۹؛ العبر في خبر مَنْ غَبر ، ج ۱، ص ۲۶۶؛ البداية والنهاية ، ج ۱۰، ص ۲۶۱ و النجوم الزاهرة في ملوك مصر والقاهرة ، ج ۲، ص ۲۱۹)ولی ، حفی ، صابر، زکی ، زاکی(3)،(. تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة ، ص ۳۱۵؛ الفصول المهمة في معرفة أحوال الأئمة ، ص ۲۳۴؛ سبائك الذهب في معرفة قبائل العرب ، ص ۷۵؛ نور الأبصار في مناقب آل بيت النبي المختار . ص ۲۳۲ و أحسن القصص، ج ۴، ص ۲۸۹) قائم(4) (. وسيلة الخادم إلى المخدوم در شرح صلوات چهارده معصوم ، ص ۲۳۸)و مشهورترین آنها رضا است(5).(الفصول المهمة في معرفة أحوال الأئمة ، ص ۲۳۴ نور الأبصار في مناقب آل بيت النبي المختار . ص ۲۳۲ و أحسن القصص، ج ۴، ص ۲۸۹) 

چه کسی لقب «رضا» را به امام داده است؟

در این خصوص که چه شخصی لقب «رضا» را به امام داده و به چه معناست باید گفت: 

گروهی از اهل سنت مأمون را نام گذار اصلی دانسته اند؛ یعنی وقتی مأمون در سال ۲۰۱ ولایت عهدی را بر امام تحمیل نمود آن حضرت را ملقب به رضا کرد(6).(تاريخ الأمم و الملوک، ج ۵، ص ۱۳۸ مقاتل الطالبيين، ص ۳۷۶؛ تجارب الأمم وتعاقب الهمم ، ج ٣. ص ۳۶۶؛ تاريخ مختصر الدول ، ص ۱۳۴ و تتمة المختصر في أخبار البشر، ج ۱، ص ۳۱۸.) اما در روایت احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی از امام جواد این مسئله تکذیب شده و در این روایت چنین آمده است:

ابن ابی نصر بزنطی روزی به امام جواد عرض کرد: گروهی از مخالفان شما گمان میکنند مأمون لقب «رضا» را در برابر پذیرش ولایت عهدی به پدر شما اعطا کرده است! امام جواد در پاسخ فرمود: به خدا سوگند! دروغ می گویند. خدای متعال لقب «رضا» را بدین جهت که تمامی مخالفین و موافقین وی از او راضی بودند، به پدرم داده است .....(1).(. عيون أخبار الرضا ، ج ۱، ص ۱۳.)

برخی از اهل سنت نیز مانند جوینی شافعی(2) (. فرائد السمطين في فضائل المرتضى والبتول والسبطين والائمة من ذريتهم ، ج ۲، ص ۱۸۷) و عبد الرحمن جامی حنفی(3)،(شواهد النبوة، ص ۱۸۳) این معنا را تأیید کرده و برخی دیگر نیز این موضوع را چنین به نظم در آورده اند :

امام علی نام عالی نسب                     پناه عجم مقتدای عرب

از و بود راضی جهان آفرین                     از آن رو رضا گشت او را لقب (4)(. تاريخ حبيب السير في أخبار أفراد بشر، ج ۲، ص ۸۲)