عزاداری پیش از شهادت امام رضا
شیخ یوسف بن حاتم شامی شاگرد محقق علامه حلی در کتاب «در النظیم میگوید عده ای از اصحاب امام رضا نقل کردند که آن حضرت فرمود بعد از تهدید و ارعاب کردنم به شهادت و تحمیل ولایت عهدی اجباری و کراهتی توسط مأمون و فرمانبردارانش که مختصراً شرح مفصل آن گذشت زمانی که میخواستند مرا از مدینه طیبه جد و پدرانم تبعيد بصورت ولایت عهدی ظاهری و نقشه شهادتم به طرف خراسان ببرند خانواده و عیال خود را جمع کرده و به آنان گفتم: بر شهادت و غربت و مظلومیت من نوحه و گریه نمایند تا نوحه و گریه آنان را بشنوم گفتند: عزاداری و گریه برای مسافر میمنت و خوبی ندارد آن حضرت فرمود: برای من مراجعتی نیست و برای مخارجشان دوازده هزار دینار بین آنان تقسیم نمودم و فرزندم ابو جعفر ثانی امام جواد را با خود به مسجد پیامبر و قبر جدمان بردم و دستش را روی قبر شریف گذاشته و او را به قبر چسبانیده و از آن حضرت برای نگهداری و حفظ آن طفل در غیابم به درگاه خداوند متعال و مهربان دعا نمودم و به همه وکلاء و نمایندگانم فرمان دادم که از او فرمانبرداری نمایند و مخالفت نکنند و فهمانیدم که قائم مقام و امام انتصابی الهی بلافصل بعد من میباشد و در واقع خداحافظی با عیال بوده است. (عيون اخبار الرضاء ج ۲، ص ۲۱۷ ، ح ۲۸، ومنتهى الامال مرحوم شیخ عباس قمی، ج ۲، ص ۵۲۰ فصل ۵ به نقل در النظیم ص ۶۷۸)
خداحافظی امام رضا با قبر جدش
مرحوم شیخ صدوق از علی بن ابراهیم و پدرش و محول سجستانی چنین نقل میکند زمانی که مأمون به عده ای مأموریت داد که آن حضرت را با نظارت کامل از مدینه به خراسان تبعید و به ظاهر تحت عنوان ولایت عهدی احضار نمایند من در مدینه بودم و شاهد بودم که آن حضرت برای وداع و خداحافظی با قبر رسول خدا داخل مسجد شد و مکرر با قبر جدش خدا حافظی میکرد و بیرون می آمد و دوباره بر میگشت نزد قبر شریف و هر بار با گریه و صدای بلند و ناله من ناراحت شدم خود را به آن حضرت رسانیدم و سلام کردم و حضرت جواب سلامم را فرمود، من آن سفر را تهنیت و تبریک گفتم حضرت در پاسخ من فرمود: مرا زیارت کن، زیرا من از جوار جدم میروم و در غربت به شهادت می رسم در طوس خراسان و پهلوی قبر هارون من را دفن خواهند کرد. (عيون اخبار الرضا ل ج ۲، ص ۲۱۷ ، ح ۲۶ باب ۴۷ وبحار الانوار مرحوم مجلسی ج. ۴۹، ص ۱۱۷، ح ۲ باب ۱۰.)