امتناع امام از پذیرش خلافت به حدی جدی بود که فضل بن سهل به مردم مرو گفت: 

امر شگفت انگیزی میبینم دیدم امیر المومنين مامون به علی بن موسی پیشنهاد می کرد و می گفت میخواهم سرشت کارهای مسلمین را به دست تو سپارم و بار گران خلافت را که به دوش دارم در دست اختیار شما درآورم و علی بن موسی میگفت مرا توان و قدرت این کار نیست. من تا آن روز خلافتی به آن درجه بی ارزشی ندیده بودم که مامون خود را از آن خلع کند و علی بن موسی هم آن را نپذیرد.(۲- ارشاد، ج ۲، ۱۶۰۲ قندوزی، سلیمان بن شیخ ابراهیم (بی تا) ينابيع الموده بیروت موسسه الاعلمى للمطبوعات، ص٣٨٤)

بعضی را نظر بر آن است که فضل بن سهل که وزیر مامون بود او را واداشت تا خلافت و ولایت عهدی را بر امام عرضه بدارد. اما باید دید که چه علتی موجب گردید تا فضل مامون را به این کار وادارد به احتمال زیاد دلایل فضل و مامون در انتصاب امام به ولایت عهدی سیاسی بوده است. زیرا پس از قتل امین و اوضاع آشفته عراق و حضور مامون در مرو و نیز اوضاع آشفته شام در این بین در بین عباسیان فردی برجسته که مورد اعتماد و قبول همگان باشد وجود نداشت و مامون بیشتر از آن که برای مردم عراق شناخته شده باشد، در بین مردم مرو و خراسان محبوبیت داشت. فضل و مامون با مشاهده اوضاع نابسامان شهرهای مهم و شورشهای مردم به این نکته پی بردند که در این بین بهترین افراد برای هدایت جامعه اسلامی اولاد علی (ع) هستند و میخواستند با انتخاب فرد برجسته و ممتازی از خاندان علی (ع) به ولایت عهدی رضایت مردم را به خود جلب نمایند و پایه های خلافت مامون را مستحکم نمایند.(علی بن موسی (ع)، امام رضا، ص ۱۸۵)