سیره عملی حضرت

علاوه بر آموخته هایی که آن حضرت در قلمرو اندیشه به بشریت عرضه داشت در میدان رفتار و عمل نیز پیشتاز و تجسم بخش کامل آن تعالیم بودند. امام در تعالیم والای خویش به کارگزاران و دیگر مسئولان نظام اسلامی می آموزد که هر کسی باید نخست در اندیشه ساختن خویش باشد؛ شایستگیهای لازم را در وجودش آشکار سازد و با دیگران با تعهد و به خوبی رفتار نماید در ادامه رفتار امام رضا را با سه دسته از مردم فرودستان فرادستان و مردم نیازمند بررسی میکنیم

مواجهه با فرادستان

مرحوم شیخ مفید میگوید: امام رضا هنگامی که با مأمون خلوت می کرد، او را زیاد موعظه می نمود و از خدا میترساند و کارهای خلافی را که وی مرتکب می شد، تقبیح مینمود مأمون نیز در ظاهر می پذیرفت و ناراحتی و سنگینی آن را

پنهان می نمود.

همچنین از ایشان توصیه های فراوانی برای مدیران در جامعه اسلامی نقل شده است که نمایانگر روش و منش ایشان در مواجهه با صاحب منصبان و قدرتمندان جامعه است. از جمله حضرت در جایی میفرمایند پنج چیز اگر در کسی نبود در

امور دنیا و آخرت از او انتظار کار نیک نداشته باش اصالت خانوادگی، اخلاق نیکو پایداری در خلق و خوی بزرگواری روح و کرامت نفس و پرهیز از پروردگارش. مدیری که از این خصال بهره ای ندارد نه تنها در کارهای خود موفق نخواهد بود و مردم به خیرش امیدی ندارند بلکه برای اقشار جامعه کارشکنی می کند، به فردی دردسرساز و مشکل آفرین تبدیل می گردد و سطح نارضایتی عمومی را افزایش می دهد. دست اندازی به منصب مدیریت به عنوان ریاست و نه برای خدمت انحطاط

۱ - مجلسی، بحار الانوار - خالد برقی، محاسن

- کلینی، الکافی

و هلاکت هر چه بیشتر را رقم می زند. در جایی دیگر حضرت رضا تأکید مینمایند خداوند بر بندگان خود پیروی کسی که می داند بر آنها ستم کرده و گمراهشان مینماید را واجب نکرده؛ پس دستورات مدیری که از مسیر شرع و دیانت قانون و عدالت خارج گردیده قابل اطاعت و اجرایی کردن نمیباشد و بر نیروی انسانی که در اختیار چنین مدیری میباشند فرض است که از پیرامونش پراکنده شوند. مردم نیز نباید از توصیه ها

امر به معروف و نهی از منکر دولت از سوی مردم ٫ ۱۶۵

بخشنامه های باطل و بیهوده و ظالمانه چنین مدیری متابعت کنند. آن حضرت در سخنی نیکو والی مسلمانان و مدیر امت مسلمان را به ستون خیمه تشبیه کرده و فرموده اند آیا نمیدانی که والی مسلمانان همچون ستون میان خیمه است که اولاً تمام بار سقف بر روی آن استوار است و ثانیاً مانند نقطه مرکزی دایره شعاعش نسبت به همه جوانب یکسان است به طوری که هر کس در هر زمان و از

هر طرف که اراده کند به او دسترسی خواهد داشت.

مواجهه با آحاد جامعه

امام رضا در طول حیات ارزشمند خود هیچگاه از رسیدگی و دستگیری افراد ضعیف جامعه غفلت نورزیدند و بر آن تأکید خاصی نیز داشتند. ایشان تصریح مینمایند افرادی در جامعه زندگی میکنند که بر اثر عواملی از نظر سلامتی دچار مشکل شده اند و وجود چنین افراد ضعیفی بر اثر بیماری سالخوردگی، حوادث طبیعی و جنگ ها طبیعی است اما بقای آنان به همان حال نگران کننده و از نظر اسلام محکوم است. لذا باید کارشان را در کمترین زمان سامان داد و از تعهد و تکلیف انسانی و حکومتی در این زمینه فراموش نکرد و ضرورت دارد کار این گونه افراد درست شود تا از آن وضع آشفته رهایی یابند. خداوند توانمندان (آنان که امکانات قدرت و شرایطی در اختیار دارند را مکلف کرده که امور زندگی بیماران از کار

۱ - گلی زواره مدیریت از دیدگاه امام رضا

۲ - همان.

- همان

۱۶۶ همایش سراسری علمی - پژوهشی امر به معروف و نهی از منکر

افتاده و بلا دیدگان را سامان دهند. در سخن دیگری ایشان از این واقعیت بیشتر پرده برداشته و با صراحت افزونتری مسئولیت کارگزاران مسلمان را مطرح میفرمایند اگر زمام حکومت را در دست گیرم غذای ساده تر و کم ارزش تری نسبت به زمان زمامداری خواهم خورد و لباس خشن و زبر پس از لباسهای نرم در بر خواهم کرد و پس از آسایش با

سختی و مشقت خواهم زیست. همواره ایشان به رسیدگی اوضاع مسلمانان تأکید داشتند از نظر ایشان هر فردی از کارگزاران با مردمان تحت قلمرو خویش برادر دینی است و از این منظر باید با

آنان در هر چیزی که برابری در آن رواست به برابری و برادری رفتار کند.