استحمام

از نکات مهمی که رعایت آن در بهداشت فردی ضروری است، استحمام است که در تضمین سلامت و تندرستی انسان تأثیری بسزا دارد؛ از این رو در آموزه های اسلامی به این موضوع توجهی خاص شده و درباره شستشوی تن و استحمام تأکید فراوان شده است. دستور به انواع غسلهای مستحب و واجب دلیل بر اهمیت پاکیزگی است. سخن امام رضا الله گواهی بر این مطلب است که در بیان فلسفه غسل فرمود:

علَةُ غُسل الجنابة النظافة، وتطهير الإنسان نفسه مما أصابه من أذاه، و تطهير سائر جسده .... علت غسل جنابت تمیزی و تطهیر نفس انسان از آلودگی و پاکی جسد از قذارت و خباثت میباشد. (1. ابن بابویه قمی، محمد بن علی (شيخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، ص ۸۸۸ باب ۱۹۵ )

آن حضرت در تأکید به حمام رفتن و پاکیزه کردن تن، برخی منافع آن را گوشزد کرده می فرماید:

مَنفَعَةُ الحَمامِ مَنفَعَةٌ عَظِيمَةٌ تُؤدّي إلى الإعتدال، ويُنقي الدَّرَنَ، وَيُلَيِّنُ العَصَبَ والعروق، ويقوي الأعضاء الكبار، ويُذيب الفضول و العفن منفعت استحمام این است که مزاج آدمی را معتدل میگرداند چرک بدن را پاک رگ و پی را ملایم می کند اعضای بزرگ بدن را تقویت کرده فضولات و عفونتهای بدن را از بین میبرد.(1. نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۳۷۵ محمدی ری شهری، محمد موسوعة الطبيه، ج ۱، ص ۱۶۲)

 از فواید دیگر آن که امام رضا الله اشاره فرموده رویش گوشت جدید در بدن است. شخصی به سلیمان جعفری میگوید من به بیماری سختی گرفتار شده بودم به حدی که گوشت در بدنم نمانده بود بعد از بهبودی از آن مرض توفیق تشرف به محضر امام رضا را یافتم همین که آن حضرت مرا به این حال دید فرمود:

أيَسُرُّك أَن يَعُودَ إليك لحمك ؟ قلت: بلى، قال: إلزم الحَمَامَ عَبَاً فَإِنَّه يَعُودُ إِليكَ لَحْمُكَ؛ آیا از اینکه گوشتت سر جایش برگردد خوشحال خواهی شد؟ گفتم: بلی. فرمود: حتماً روز در میان حمام کن؛ چرا که با این کار گوشت از بین رفته ات دوباره بر می گردد. (2. صاحب معالم، حسن منتقى الجمان، ج ۱، ص ۱۱۱ )

هر چند حمام کردن سلامتی آدمی را تضمین میکند ولی محدودیت هایی نیز دارد که باید رعایت گردد. امام رضا ضمن تشویق مردم به پاکیزگی و حمام کردن محدودیتهای آن را نیز گوش زد نموده است. از جمله حمام کردن با معده پر است، چنان که آن حضرت فرمود: دخولُ الحَمامِ عَلَى البِطْنَةِ يُوَلِّدُ القُولَنج حمام رفتن با شکم پر باعث قولنج می گردد. (3. شریف قرشی باقر حيات الامام الرضا، ج ۱، ص ۲۲۳ )

از دیگر محدودیتهای حمام کردن حمام پیش از حجامت و پس از آن است که فرمود: 

إياك و الحمام إذا احْتَجَمْت، فإنّ الحمّى الدائمة تَكُونُ فيه؛ زنهار بعد از آنکه حجامت کردی حمام کنی؛ چرا که حمام بعد از حجامت منجر به تب مداوم می شود. (1. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۹، ص ۳۲۰)

از دیگر نکاتی که باید در حمام رعایت شود پرهیز از شانه کردن مو و مسواک زدن در حمام است. امام رضا در این باره می فرماید:

 إيَّاكَ والتَّمَسُّطَ في الحمام، فإنّه يُورث الوباء في الشعر، وإياك و السواك في الحمام، فإنّه يُورث الوباء في الأسنان، و إياك أن تُدلّك رأسَكَ وَ وَجْهَكَ بِمِثْزَركَ؛ زنهار که در حمام موی خود را شانه کنی؛ چرا که شانه کردن در حمام بیماری و با در مو را به ارمغان می آورد زنهار که در حمام مسواک بزنی؛ چرا که مسواک زدن در حمام بیماری و با را برای دندانها اجتناب ناپذیر میکند. زنهار که با لنگ خود صورت و سر خود را کیسه بکشی (2. نوری ،حسین مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۳۸۲ )

ص151