غلات

یکی از دشواریهای امام رضا در عصر و زمان خود، مواجهه با گروهی افراطی به نام غلات بود غلات از ریشه غُلُو به معنای گزافه گویی و یاوه سرایی است. آنان فرقه هایی از شیعیان بودند که درباره امامان معصوم اما افراط کرده و به گزافه گویی دچار شدند و برای آنان مقام الوهیت قایل شدند و یـا بـه حلول جوهر نورانی الهی در آنان اعتقاد داشتند. (2. تک مشکور محمد جواد تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم، ص ۱۵۱)

امام رضا به عنوان پرچم دار توحید این پدیده شوم و خطرناک را که مایه ننگ در دامن شیعه بود و دستاویزی مناسب برای مخالفان فراهم آورده بود، از نظر دور نداشت و بدان توجه نمود از این رو در راستای تنویر اذهان عموم مردم با شیوه های مختلف به مبارزه علیه این اندیشه انحرافی پرداخت. گاه مبانی فکری و اعتقادی غلات را نقد و ابطال میکرد گاه آن دست از افرادی که در پی اشاعه این طرز تفکر بودند مورد سرزنش و ملامت قرار می داد و سران آنان را به مردم معرفی میکرد و گاهی نیز شیعیان را از هرگونه ارتباطی با آنها مانند وصلت و هم نشینی بر حذر می داشت.

آن حضرت در اعلان برائت از غالیان و بیان زشتی عقیده به غلو، در سخنی کوبنده فرمود:

 الغُلاةُ كُفَّار، والمُفَوِّضَةُ مُشركون، من جالسهم أو خالطهم، أو واكلهم أو شاربهم، أو واطأهم أو زوجهم، أو تزوج منهم أو آمنهم أو انتمنهم علي أمانة، أو صدق حديثهم، أو أعانهم بشطر كلمة، خرج عن ولاية الله تعالي و ولاية رسول الله و ولايتنا أهل البيت؛ غالیان کافرند و معتقدان تفویض مشرکاند هر کس با آنان هم نشین شود یا با آنان معاشرت نماید یا با آنان بر سر یک خوان بنشیند یا در حق آنان نیکی کند یا به آنان همسر دهد یا از آنان همسر گزیند یا به آنان امانت دهد، یا آنان را نسبت به امانتی امین بداند یا گفتارشان را تصدیق نماید و یا آنان را به نیم

کلمه ای یاری دهد از حریم دوستی خدا رسول خدا و ما اهل بيت بالخارج شده است. (1. ابن بابویه، محمد بن علی (شيخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۱۸)

آن حضرت در جای دیگر در بیان نفرت و اعلان انزجار از غالیان آرزو می کند که ای کاش آنان از شیعیان ما نبودند چنان که فرمود:

لَعَنَ اللهُ الغلاة، ألا كانوا يهوداً، ألا كانوا مجوساً، ألا كانوا نصارى، ألا كانوا قدرية. ألا كانوا مُرجِنَّةً، أَلا كانوا حروريةً ثُمَّ قال: لا تُقَاعِدُوهُم ولا تصادِقُوهم، و ابرؤُوا منهم، برى الله منهم؛ خدا غالیان را لعنت کند ای کاش آنان یهود بودند، ای کاش آنان مجوس بودند ای کاش آنان نصرانی بودند ای کاش آنان قدری مذهب بودند ای کاش آنان مرجئه بودند و ای کاش آنان حروری بودند سپس فرمود: با آنان هم نشین نشوید آنان را تصدیق نکنید و از آنان بیزاری بجویید که خدا از آنان بیزاری جسته است. (1. همان، ص ۲۱۹)

آن امام در اشاره به این مطلب که غلو از کجا ریشه گرفته است فرمود:

مخالفان و دشمنان ما سه دسته اخبار و روایات در فضایل ما جعل کردند که عبارتند از: غلو درباره ما کوتاهی و نارسایی در امر امامت ما و بدگویی آشکار از دشمنان ما پس هر گاه مردم مطالبی آمیخته با غلو درباره ما بشنوند، شیعیان ما را تکفیر کرده و آنان را معتقد به الوهیت ما خواهند خواند و آنگاه که اخبار نارسا در امر امامت ما را ببینند آن کوتاهی را از ما خواهند دانست و زمانی که بدگویی صریح و بی پرده همراه با ذکر نام دشمنان ما را بشنوند، ما را با ذکر نام به بدی یاد خواهند کرد. (2. همان، ص ۱۲۱)

از این حدیث چند نکته به خوبی قابل فهم است نخست آنکه غلو ریشه در دشمنی با خاندان پیامبر اله داشته و دارد. دوم آنکه نتیجه غلو جز ضرر برای جامعه اسلامی و مسلمانان ندارد و سوم آنکه این مسأله از سوی دشمن و بدخواهان اسلام و تشیع مطرح شده و سوگمندانه دوستان کم اطلاع و ساده اندیش آن را تقویت کرده و رواج داده اند.

ص218