بهترین آشامیدنی

بهترین آبهای آشامیدنی اعم از اینکه شخص مسافر باشد یا در وطن اقامت داشته باشد بهترین آبها آن است که از سمت مشرق آفتاب تابستان و مغرب آفتاب تابستان جاری شود و سالم ترین آبها آن است که مجرای آنها در کوههای خاکی باشد.

آبی که از سمت شمال جاری میشود چون مجرایش طبیعی و از بالا به پایین است با سهولت جاری میگردد و در نتیجه فضولات زیادتری همراه دارد و آبی که از طرف جنوب جریان پیدا کند مواد اختلاطش بسیار کم و غیر کافی است و آبهایی که مجرایش مشرق و مغرب باشد مواد مخلوطی آن متوسط و مفید است.(۱. همان، ص ۲۳۷)

آثار حمام رفتن

حمام منافع بزرگی دارد مزاج آدمی را به اعتدال میکشاند، چرک و پلیدی را برطرف می کند رگها و پی را نرم میکند، اعضای بزرگ بدن را تقویت مینماید فضولات بدن را زایل و عفونت ها را نابود می سازد. 

مقصود از اعتدال که به وسیله حمام نصیب بدن می گردد ظاهراً نتیجه تصرفات چهارگانه و پی در پی است وقتی وارد حمام میشوید و لباس خود را میکنید تحت تأثیر هوای سرد و خشک قرار می گیرید و هنگامی که وارد گرمخانه میشوید احساس سرما میکنید و مدتی که در گرما گذشت تری واقع میشود و هنگامی که خارج میشوید در حالی که گرم است خشک میشود؛ لذا از ترکیب این احوال یک نوع اعتدالی در مزاج پدید می آید که نشانه آن سبکی و نشاط است. 

این خاصیتی است که بیشتر نصیب پوست بدن می گردد و اما سایر قسمت های بدن هر کدام بهره زیادی از حمام میبرند.

یکی از فواید حمام سلامتی و صحت مزاج بدن است؛ بنا بر این حمام یک بیمارستان مجهز و کامل است که کشته و مرده ای بیرون نمیدهد و تمام کسالت هایی که بعد از حمام دیده می شود در خارج از حمام بر اثر عدم مراقبت و سهل انگاری در غذا و لباس و کار و شرایط بعدی گریبان ما را میگیرد.(۱. همان، ص ٢٦٣.)

لاغر شدن

کسی که میخواهد سالم و بدنی سبک و کم گوشت داشته باشد از شامش بکاهد. گوشتها و عضلات به مقداری لازم است که هیکل استخوانی را بپوشاند و چنانچه زیادتر از آن نمایش داد به طوری که مفصل ها را پوشانید آن وقت حکایت از یک یا چند نوع بیماری می کند که عمده آنها مرض قلب است. چاقی غیر از تنومندی است. اگر همه اعضا و اجزای بدن به تناسب هم رشد کنند دلیل سلامتی کامل و تمام است؛ ولی رشد بی تناسب مرض است.

در مورد چاقی باید گفت که رشد واقعی نیست؛ یعنی چیزی از مواد اصلی در بدن زیاد نشده بلکه به واسطه عدم نظم جریان خون یک نوع پاشیدگی در ماهیچه ها و بافتهای عضلات پدید می آید و در مقابل مایعات و مواد زیادی که باید تبخیر شود و تحلیل برود در بدن پخش شده شخص را چاق و تنومند نشان میدهد. علامت چاقی علاوه بر عدم تناسب رشد سنگینی و سستی است که خود شخص احساس می کند. 

سابق برای اینکه شخص لاغر شود دستور میدادند که حتی الامکان از خوردن غذا به خصوص خوراکهای مقوی و مواد نشاسته ای امساک کند؛ ولی جز ضعف و ابتلا به امراض مختلف دیگر نتیجه ای نمی گرفتند. امروز هم این رژیم معمول است؛ ولی علم و تجربه خلاف آن را ثابت می کند.

غذایی که روز میخوریم علاوه بر آنکه مواد سوختی بدن ما را تهیه میکند کسریهای بدن را نیز تأمین مینماید؛ ولی غذای شب چیز قابل توجهی از آن داخل ترکیبات بدن نمیشود بیشتر آن می سوزد و قسمتی از آن در بدن رسوب می کند.

رسوبات در بدن بافتهای گوشتی و عضلانی را از هم باز میکند. وجود این رسوبات و باز شدن و باد کردن بافته های عضلانی و خارج نشدن مایعات اضافی شخص را چاق نشان میدهد.

اگر غذای شب کم و به قدر ضرورت باشد تمام آن می سوزد و رسوبی از آن نمی ماند.

پس یگانه و بهترین رژیم برای لاغری معتدل و حفظ و تقویت بدن آن است که حتی الامکان غذای شب ما کم و سبک باشد.(۱. همان، ص ٢٤٨)

درمان فلج

شستشو با آب سرد بعد از خوردن ماهی موجب فلج شدن است. فواید شستشوی بدن با آب سرد روشن تر از آن است که محتاج دلیل و توضیح باشد. یکی از فایده های مهم آن تحریک و تقویت دستگاه پی است و این خاصیت به علت تأثیر انعکاسی است، آب سرد حرارت بدن را زیاد میکند.

ماهی اگر از دریای آزاد و اقیانوس بزرگ باشد مخزن انواع ویتامینها و املاح است به غیر از ویتامین ث که مقدار قابل توجهی از آن در ماهیها دیده نشده است؛ به همین جهت ماهی برای آنکه کاملاً هضم و جذب بدن شود نسبت به سایر خوراکیها به حرارت بیشتری نیاز دارد؛ به همین لحاظ وقتی ماهی میخوریم حرارت معده به مراتب زیادتر و فعالیت اعضای داخلی بیشتر میگردد؛ در این هنگام آب سردی که از خارج در بدن تأثیر میکند اثرش ناگهانی و موجب اختلال نظم اعصاب و باعث تصلب دفعی عروق و شکستن آنها و تهییج ناگهانی اعصاب و توقف آنها میشود و علت عارضه فلج و سکته های ناقص و نرمی مغز می گردد.

قدیم ها میگفتند ماهی سرد است و بعد از خوردن غذاهای سرد نباید در آب سرد رفت؛ زیرا این عمل موجب سکته و فلج شدن و ثقل سرد میشود.(۱. همان، ص ۳۰۳)

بهداشت مسافر

شخص مسافر باید هنگام مسافرت شرایط خود را برسی کرده، نکاتی را هنگام مسافرت برای تقویت و سالم بودن بدن در نظر بگیرد؛ به همین علت امام رضا نکات طبی را اشاره کرده اند که عبارتند از:

۱ حرکت اعتدال هوا را در نظر داشته باشد.

۲ وقتی در هوای گرم ناچار به مسافرت شد شکم خود را از طعام پر نکند و با شکم خالی نیز حرکت نکند. 

اعتدال در شکم را رعایت کند و در هوای گرم غذای سرد و مرطوب بخورد.

از گوشت تازه و هلام و سرکه و روغن زیتون و آب غوره و نظیر آنها استفاده کند.

در هوای بسیار گرم راه نوردی برای بدنهای لاغر به خصوص هنگامی که شکمشان از طعام خالی باشد مضر است؛ ولی برای بدنهای فربه سودمند است.

٦. به صلاح مسافر است که از آب هیچ منزلی بین راه نیاشامد مگر اینکه قبلاً آن را با آبی که خالص و مخصوص همان منزل باشد ممزوج کرده و با آبهای دیگر اختلاط نیافته باشد.

لازم است مسافر از وطن خود از جایی که در آن رشد و تربیت یافته مقداری خاک بردارد و در هر منزلی که وارد می شود کمی از آن خاک را با آب مشروب خود بیامیزد و خوب آن را در هم زده محلول را به کناری بگذارد تا گل آب کاملا رسوب کند و آب صاف شود.(۱. همان، ص ۵۱)

حجامت کردن

حجامت را از دوازدهم ماه تا پانزدهم ماه به جا می آورند و بیرون از این چهار روز حجامت نمیکنند؛ زیرا خون با نقصان و زیادتی ماه کم و زیاد می شود. 

کسانی که در سواحل دریاها زندگی میکنند میدانند که آب دریا در ساعاتی از روز بالا می آید و در ساعات دیگری پایین می رود بالا آمدن آب را مد و پایین رفتن آن را جزر می گویند.

این جزر و مد با اختلاف روزهای قمری مختلف میشود؛ یعنی در اوایل و اواخر ماه جزر بیشتر و مد کمتر است و در اواسط ماه مد بیشتر و جزر کمتر است؛ به این جهت جاذبه خورشید و ماه هر دو را در جزر و مد آب مؤثر میدانند. این جزر و مد که انبساط ذرات ترکیبی آب است اختصاصی به آب دریا ندارد؛ بلکه در تمام مایعات دیده می شود و در بعضی از آنها خیلی محسوس است؛ مانند خون.

شیخ بو علی سینا در قانون می گوید:

حجامت در اول ماه صلاح نیست؛ زیرا اخلاط حرکت و جنبشی ندارد و در آخر ماه نیز خوب نیست؛ زیرا اخلاط رو به نقصان می گذارد. بهترین اوقاتش وسط ماه است؛ زیرا به واسطه زیاد شدن نور ماه اخلاط زیاد میشود و جنبش میکند و بهتر آن است که دو سه ساعت از روز بالا آمده باشد.(۱ همان، ص ۹۸)