حجامت کردن

حجامت را از دوازدهم ماه تا پانزدهم ماه به جا می آورند و بیرون از این چهار روز حجامت نمیکنند؛ زیرا خون با نقصان و زیادتی ماه کم و زیاد می شود. 

کسانی که در سواحل دریاها زندگی میکنند میدانند که آب دریا در ساعاتی از روز بالا می آید و در ساعات دیگری پایین می رود بالا آمدن آب را مد و پایین رفتن آن را جزر می گویند.

این جزر و مد با اختلاف روزهای قمری مختلف میشود؛ یعنی در اوایل و اواخر ماه جزر بیشتر و مد کمتر است و در اواسط ماه مد بیشتر و جزر کمتر است؛ به این جهت جاذبه خورشید و ماه هر دو را در جزر و مد آب مؤثر میدانند. این جزر و مد که انبساط ذرات ترکیبی آب است اختصاصی به آب دریا ندارد؛ بلکه در تمام مایعات دیده می شود و در بعضی از آنها خیلی محسوس است؛ مانند خون.

شیخ بو علی سینا در قانون می گوید:

حجامت در اول ماه صلاح نیست؛ زیرا اخلاط حرکت و جنبشی ندارد و در آخر ماه نیز خوب نیست؛ زیرا اخلاط رو به نقصان می گذارد. بهترین اوقاتش وسط ماه است؛ زیرا به واسطه زیاد شدن نور ماه اخلاط زیاد میشود و جنبش میکند و بهتر آن است که دو سه ساعت از روز بالا آمده باشد.(۱ همان، ص ۹۸)

سن حجامت

حجامت در سن و سال افراد تأثیر به سزایی دارد و رعایت آداب سن و سال از لحاظ سلامتی بدن با شرایط آن بهتر است؛ از همین رو نکات توصیه شده از امام رضا عبارتند از:

۱ هر بیست روز یک مرتبه برای سن بیست سالگی است.

۲ هر سی روز یک مرتبه برای سن سی سالگی است.

هر چهل روز یک مرتبه برای سن چهل سالگی است.

هر کس بر حسب سنش به ترتیب مذکور حجامت کند.

یکی از بهترین معالجات طبیعی حجامت که در قدیم معمول بوده قصد است و امروزه متأسفانه ترک شده است. اوایلی که ندای مخالفت با حجامت در کشور ایران برپا شد جوانانی که تحت تأثیر افکار غلط و تبلیغات اروپایی واقع شده بودند دیده میشد که خون بدن خود را از هر دریدگی و جراحت که جریان می یافت می بلعیدند.

طب قدیم عمده علت امراض را فساد خون میدانست و از این جهت به دفع خون بسیار اهمیت میداد خوشبختانه اخیراً در کشورهای مترقی خون گرفتن در ردیف بهترین معالجات در آمده است و یک قسمت از بیماریهای عفونی را با خون گرفتن و زالو انداختن درمان میکنند.(۱. همان، ص ١٠٤.)

رگ ها در حجامت

خونی که از حجامت بیرون می آید از رگهای کوچک است که در میان گوشت پنهان است و شاهد این مطلب آن است که بر خلاف فصد ایجاد ضعف نمی کند.

یکی از اشکالاتی که در مورد حجامت به نظر می رسد ناتوانی شخص و بیماریهای بسیار است.

نقصان خون چیزی است که بیمار را زرد چهره کم خواب، بی اشتها به غذا و اعمال غریزه جنسی میکند فقر الدم بلایی است که می تواند ریشه چندین بلای خطرناک مانند سل و فالج و غشوه و سکته های قلبی باشد. 

ضعفی که بر اثر خون گرفتن در بدن ایجاد می گردد قابل انکار نیست؛ ولی خوشبختانه این ضعف ابتدایی در حجامت وجود دارد.

محل حجامت

حجامت در گودی پس گردن در مورد سنگینی سر مفید است. حجامت اخدعان - دو رگی که در دو طرف پشت گردن واقع شده - سر و صورت و چشمها را از سنگینی و رخوت بیرون می آورد و برای درد دندانها بسیار نافع است و چه بسا میشود که در آن موارد کار فصد را صورت داد.

بو علی سینا در قانون می گوید: 

در مورد سنگینی طرفین پیشانی نافع است، از آب ریزش چشم جلوگیری میکند در معالجه جرب چشم و بخر - بوی بد و عفونت دهان سودمند است. حجامت روی یکی از دو رگ پشت گردن ارتعاش لرزش و رعشه سر را درمان میکند و به اعضایی که در سر و صورت است مانند گونه ها و لب و دهان و دندان و گوشها و بینی و حلق و چشمها سود میرساند؛ ولی حجامت روی نقره حافظه را کم و نسیان را زیاد میکند.

پیامبر اکرم له می فرماید:

محل حافظه در مؤخر دماغ است و حجامت آن را موقتاً ضعيف می گرداند و حجامت اخدعیه گاهی موجب رعشه سر می شود. 

گاهی زیر چانه را برای معالجه قلاح دهان و خرابی لثه های دندان و غیر آن از بیماری دهان حجامت میکنند و حجامت بین دو کتف در مورد بیماری خفقان که ناشی از غلبه امتلاء حرارت باشد نافع است و حجامتی که از ساقها دفع خون میکند گاهی امتلاء را به حد محسوس کم و برطرف می کند.

خفقان تپش قلب و دوران سر است. قلاح زخمی است که در دهان و زبان پیدا میشود و در اطفال زیادتر پدید می آید.

بو علی سینا می گوید:

حجامت روی کاهل - میان دو کتف - دهان معده را ضعیف می کند و حجامت روی اخدعين موجب رعشه سر میگردد پس بهتر آن است که قدری پایین تر از گودی گردن و کمی بالاتر از کاهل حجامت شود؛ زیرا حجامت روی نقره همان طور که گفته شد موجب زیادی فراموشی می گردد مگر اینکه برای معالجه سرفه و تصفیه خون حجامت شود که در این صورت باید زیر کاهل را حجامت کرد. 

حجامتی که بین کتفین صورت گیرد در مورد امراض سینه و تنگ نفس خونی نافع است؛ لیکن معده را ضعیف و خفقان را شدید میکند.(۱. همان، ص ۱۲۷)

کلیه ها هنگام حجامت

حجامت از ساقین در مورد دردهای مزمن که در کلیه و شانه و رحم پیدا میشود سودمند است خون حیض را روان می گرداند؛ ولی بدن را کمی ضعیف و لاغر میکند و گاهی عارضه غشوه سخت از آن پدید می آید و موجب شبکوری می گردد.

حجامت ساقین خون را پاک و خون حیض را روان میکند و برای زنان سفید پوست که خونشان رقیق است بهتر از فصد صافن است. صافن رگی است که پایین ساق پا قرار دارد.

بعضی از اطبا طبق نقل قانون می گویند:

تیغ زدن پشت گوش در علاج اختلاط عقل و سرگیجه نافع است و پیری را به تأخیر می اندازد؛ ولی عوارضی در بردارد مانند کندی ذهن و فراموشی و بلاهت به خصوص برای کسانی که به آب ریزش چشم مبتلا هستند خیلی مضر است.

حجامت در قسمت اخیر تیره پشت شخص را از دملها و جوش ها و نقرس و بواسير و داء الفيل و ريح المثانة و باد رحم و خارش پشت مصونیت می دهد.

حجامت روی ران از قسمت جلو انسان را از ورم خصیتین و دمل و ورمهایی که روی ران و ساق پا و زیر زانو پیدا میشود حفظ میکند.(۱. همان، ص ١٤٦.)

تأثیر حجامت در جوش

حجامت از ساق پا ضرر دارد مگر اینکه از بروز جوش ها و دمل ها جلوگیری میکند و آنها را برطرف می سازد.

ابو علی سینا در قانون می گوید:

حجامت از ساق پا مانند فصد و رگ زدن است و همان فواید و عوارض را در بر دارد.

حجامت روی ران ها در مورد ورم ها و جوش ها و دمل هایی که در اليتين حادث میشود و زیر زانو پدید می آید سودمند است و برای ضربان زانو که از اخلاط حاره پیدا میشود و خراجهای عفونی و قرحه های کهنه در ساق و قسمتهای مختلف پا مفید است. 

حجامت از پشت پا (بالای انگشتان و قسمت برآمدگی پا برای درمان حبس خون حیض و معالجه عرق النساء و نقرس نافع است. از آنجا که گوشت کمتر روئیده است باید قسمتهایی از رگ را انتخاب کند که گوشت کمتر داشته باشد؛ زیرا کمی گوشت روی رگ موجب کمی درد می گردد.

نکات بعد از حجامت

بعد از حجامت توصیه میشود از شوربای سرکه و انواع ترشی ها استفاده شود. حجامت فشار خون را کم میکند و از این جهت برای بیمارانی که به فشار خون مبتلا هستند بسیار مفید است؛ ولی بعد از حجامت برای بالا آوردن فشار و جبران ضعف خوردن شوربای سرکه لازم و بجا است؛ زیرا گوشت و سرکه هر دو فشار خون را بالا می آورند.

ترشی ها نوعا منبع ویتامین ث هستند به خصوص از نظر اینکه رسوبات خون را میسوزانند و باعث تقویت ملکول های قرمز خون می شوند و بعد از حجامت خیلی لازم و سودمند هستند.

بعد از حجامت توصیه میشود از حرکت زیاد و خشم و اعمال غریزه جنسی پرهیز شود؛ زیرا خون ماده حیاتی بدن است و تمام قوا و نیروهای جسم و روح از قدرت جریان و فشار خون است، هنگامی که این مایع تقلیل یابد قهراً نیروی اعصاب و مقاومت بدن کم می شود و به استراحت نیاز خواهد داشت؛ بنا بر این حرکت زیاد و خشم و عمل مجامعت که انرژی زیادی مصرف میکند به هیچ وجه صلاح نیست؛ در غیر این صورت احتیاط ممکن است به فقر دم دائم و جنون و رعشه و امثال آنها مبتلا شود وقتی بدن قدرت مقاومت خود را از دست داد در مقابل هیچ نوع بیماری مصونیت نخواهد داشت و مستعد همه گونه مرض خواهد بود.

خشم و اعمال غریزه جنسی فشار خون را بالا میبرد و هنگامی که خون فشارش زیاد میشود بدن محتاج به سوخت بیشتر خواهد بود؛ بنا بر این خوردن غذاهای مقوی نیکو است؛ اما کارهایی که کالری زیاد مصرف میکنند زیان آور است و بسا میشود که موجب سکته قلبی شود.

یکی از نشانه های خشم مجامعت فشار خون است که آن را بالا می برد و احساس گرسنگی و تشنگی زیاد از معمول است و بسیار می بینید اشخاصی که به فشار خون مبتلا هستند زیادتر از دیگران میل به خوراک و آشامیدنی دارند.(۱. همان، ص ١٦٥.)