۱۰. بایستگی و اهمیت ارتباطات اجتماعی شایسته در سیره عملی امام رضا (ع)

 همانگونه که در قسمتهای پیشین - ارتباطات اجتماعی و دنیای معاصر - به بیان دیگر اشاره شد، امروزه احساس تنهایی پدیده ای جهانی است که با در نوردیدن مرزها، عضو درونی شده ی هر اجتماعی است. این پدیده همه قشرهای اجتماع از تهیدست و توانگر تا پیر و جوان و زن و مرد را در بر میگیرد و از شاخصهای ویژه ی جوامعی است که ارزشهای اجتماعی را فدای ارزشهای فردی کرده اند. پژوهش ها درباره ی همه گیری شناسی احساس تنهایی، گویای آن است که احساس تنهایی که همان برداشت ذهنی فرد است و از کمبود و یا فقدان ارتباطات رضایت بخش اجتماعی حکایت میکند گریبانگیر شمار انبوهی از افراد جامعه است. بر پایه گزارشها، احساس تنهایی در ۴۰ درصد افراد در جامعه ی آمریکایی وجود دارد و ۲۷ درصد دانشجویان ایرانی نیز طبق بررسی ها بیش از یکسال احساس تنهایی کرده اند حجت، روان شناسی کاربردی، ص ۴۲] 

در پژوهشی دیگر که دختران نوجوان ایرانی در تهران را مورد قرار داده است، ۳۶ درصد از این نوجوانان اظهار داشته اند که حداقل به مدت یکسال آنان نیز چنین احساسی را تجربه کرده اند. از دیدگاه روان شناسی اینگونه تنهایی ها و عدم برقراری ارتباطات اجتماعی، هم ناخواسته است و هم ناخوشایند و هم در برخی موارد دراز مدت نیز می باشد. حال ممکن است برخی اینگونه اظهار نظر کنند که تنهایی همیشه بد نیست چرا که گاهی اوقات همین تنهایی دستمایه ی آفرینش آثار هنری نیز بوده است؛ به طوریکه افسانه سرایان، نویسندگان ، شاعران نمایشنامه نویسان، فیلمسازان نقاشان مجسمه سازان موسیقی دانان و هنرمندان دیگر، هر یک بگونه ای تاثیرات خویش را از تنهایی تجسم بخشیده اند و این خود نشانگر آن است که احساس تنهایی ریشه های ژرف در بن عواطف و روان انسان دارد؛ به واقع نیز چنین است. اما این نوع تنهایی هنرمندان از جنس تنهایی سایر افراد عادی نیست، بلکه تنهایی آنها برای تمرکز حواس و بکارگیری هر چه بیشتر توان خویش در وادی هنر است. پس باید این احساس تنهایی آنان که یک تجربه ی موقت و زودگذر است را جدای از تنهایی مورد بحث ما به شمار آورد. زیرا اینان پس از مدتی جای خود را به مناسبات اجتماعی نوین و خلاقیت های هنری شگفت آوری می دهند. به هر حال احساس تنهایی به گفته ی جامعه شناسانی چون «بومن»، «رایز من» و «اسلاتر بی تردید پیامد شیوه های نادرست ارتباطات اجتماعی انسان در جامعه ی مدرن است که در آن افراد به یادگیری و کاربرد فلسفه نادرست استقلال تام فردی و بی نیازی از دیگران تشویق میشوند. در چنین جامعه ای انسان در تلاش بیهوده خود برای رسیدن به هدفهای بلند پروازانه ی زندگی بی معنی اش به سبب دوری از شبکه ی اجتماعی افراد خانواده و آشنایان در سختی های زندگی نه انگیزه ی یاریگری دارد و نه یاوری دیگران را پذیرا میشود بی تردید تنهایی پیامد چنین موقعیتی است. تمامی این مسائل در حالی است که برقراری ارتباط با افراد خانواده و پس از آن در محیط اجتماع و نیک دانستن اصل دوستی و همیاری از مهمترین تعالیم قرآن سیره و سنت نبوی، ائمه هدی و از آن جمله امام رضا (ع) محسوب میشود و به کرات راهکارهای موثر برای استوارسازی ارتباطات اجتماعی بر پایه ی ایمان و تحقق پیوند برادری توصیه و تاکید شده است. حضرت رضا (ع) در بیان اهمیت این مساله خطاب به یارانشان می فرمایند: «المومن مالوف ولا خير في من لا يالف و لا يولف؛ مومن با مردم در ارتباط و الفت است و آنکس که نه با دیگران الفت گیرد و نه دیگران با او، خیری در وی نیست شیخ کلینی اصول کافی، ج ۲، ص ۱۰۴] . چرا که محیط اجتماع و ارتباطات میان افراد است که از سویی همه فعالیتها و رفتارهای مختلف انسان را هماهنگ و متناسب با محیط پیرامونش میکند و از سوی دیگر مهمترین پالایش و تحولات را در ارتباطات اجتماعی آنان ایجاد می نماید؛ ارتباطاتی که تنها به منظور انتقال معانی انجام نمی پذیرند، بلکه به تولید معانی و مبادله شناختهای دیگر افراد از هم نیز منتهی می شود. بنابر تعالیم والای رضوی انسان موجودی اجتماعی است که بهزیستی وی در مناسبات اجتماعی از یکسو و خشنودی اش از شبکه پشتیبانی اجتماعی از سوی دیگر پیوندی تنگاتنگ دارد و انسانی که از برقراری ارتباطات اجتماعی نیک با دیگران گریزان است و در مسیر تنهایی گام می نهد در جهتی مخالف با طبیعت اجتماعی انسان قدم بر می دارد.