قدردانی صادقانه و خالصانه
تحقیقات نشان میدهد انسانها در طول زندگیشان چیزهای زیادی را می خواهند و برای رسیدن به آنها تلاش فراوانی را نیز می نمایند اما در رسیدن به برخی از آنها بسیار مصر می باشند. بعضی از چیزهایی که اغلب مردم طالب آن هستند شامل تندرستی و حفظ جان، غذا، پول و آنچه را که پول می خرد زندگی آینده ارضای جنسی، رفاه فرزندان و حس مهم بودن می باشد. بیشتر اوقات تمام و یا برخی از این خواسته ها برآورده می شوند. اما یکی از آرزوهایی که به اندازه ی غذا و خواب در زندگی ما ضروری بوده و بسیار عمیق می باشد و به ندرت ارضاء می شود همان عمیق ترین میل در طبیعت انسان یعنی آرزوی مهم بودن است. چرا که این مساله یکی از مهم ترین تفاوتهای بارز بین انسان و حیوان می باشد.
چنانکه تاریخ نیز پُر از نمونه های بسیار جالبی از افراد مشهور است که برای رسیدن به حس مهم بودن تلاش کرده اند. از باب نمونه کریستف کلمب ويكتور هوگو، شکسپیر و..... صاحبنظران نیز معتقدند بعضی از مردم که در دنیای واقعیت حس مهم بودن را به دست نمی آورند به سرزمین رویایی جنون و دیوانگی پناه میبرند و واقعا دیوانه می شوند. چنانکه امروزه در آمریکا بیمارانی که از این مساله رنج میبرند بیش از بیماران دیگر در سراسر جهان هستند. تمام این حالات و علائم بیماری روانی در این افراد به اعتقاد روان شناسان حکایت از این مساله دارد که این افراد در عالم واقعی زندگی خود در کنار خانواده جامعه و.... هرگز به خاطر کارهایشان مورد قدردانی صادقانه و خالصانه قرار نگرفته اند؛ پس از این جهت است که در عالم دیوانگی به حس مهم بودن دست پیدا می کنند که در عالم واقعی از رسیدن به آن عاجزند. این همان سخن نیکویی است که یکبار کار بد کردم همیشه آن را شنیدم، دو بار کار خوب کردم هرگز آن را نشنیدم.
از دیدگاه امام رضا (ع) نیز قدردانی صادقانه و خالصانه در ارتباطات اجتماعی است که یک فرد با هر درجه و جایگاهی را تشویق به انجام رفتارهای صحیح میکند و حس مهم بودن را برای وی خلق و آفرینش میکند و با تدبیر و یاری گرفتن از همین فن اساسی تعریف و تمجید به موقع و به جا و نیز قدردانی صادقانه و خالصانه همراه با عاطفه و محبت است که پاسخی به این عطش داده میشود و از سوی دیگر شاهد معجزه هایی در خلق ارتباطاتی شایسته و نیکو با مردم اجتماع هستیم. حضرت رضا (ع) رعایت این فن اساسی را در ارتباطات اجتماعی در فرمایش خویش اینگونه ترسیم می نماید که «باید رنج و تلاش هر کسی را عادلانه و خالصانه ارج نهاد و در ارزشگذاری آن کوتاهی نکرد.... [بحار الانوار، ج ۲۷، ص ۱۰۲] نمونه عملی این برخورد حضرت (ع) در اجرای این اصل مهم را میتوان در حسن ارتباطات اجتماعی ایشان دریافت. بگونه ای که ابراهیم بن عباس صولی نقل میکند .... هرگز ابی الحسن الرضا (ع) را ندیدم که قدردان زحمات دیگران نباشد و محاسن آنان را بیان نفرماید.... حضرت (ع) چه بطور علنی و چه بطور خصوصی همواره از مردم و زحمات آنان قدردانی خالصانه می نمود و..... [ اصول کافی، ج ۶، ص ۲۰۳].
شاید این برخوردهای صادقانه و خالصانه ی امام رضا (ع) در این خصوص - ارتباطات اجتماعی - را بتوان مصداق همان فرمایشات مولا علی (ع) خطاب به مالک اشتر و نیز قرآن كريم - حتی پس از مرگ - دانست که علی (ع) ... مبادا که شخصیت کسی تو را وادارد که کار کوچکش را بزرگ شمری و یا تلاش بزرگ شخص گمنامی را کوچک انگاری [نهج البلاغه، نامه ۵۳]، قرآن کریم:
قال الذين غلبوا على امرهم لنتخذن عليهم مسجدا [كهف ٫ ۲۱]. نباید فراموش نمود که بروز چنین حالتی در افراد عدم قدردانی صادقانه و خالصانه در ارتباطات اجتماعی ممکن است به علت تکبر و فخر فروشی آنان باشد، این گروه غافلند از اینکه .... ان الله لا يحب من كان مختالا فخورا .... که خدا کسی را که متکبر و فخر فروش است دوست نمیدارد [نساء ٫ ۳۶] و به عذابی دردناک دچار می سازد [نساء ٫۱۷۳].
در حقیقت کسانی که زحمات صادقانه و خالصانه ی دیگران را ارج نمی نهند، در آموزه های اسلامی به اشخاصی ناسپاس تعبیر شده اند که راه هر گونه نیکی را قطع نموده اند: «خداوند قطع کنندگان راه نیکی ها را لعنت کرده است و اینان کسانی اند که به ایشان نیکی می شود و آنان آن را کفران میکنند و دوست نیکو کار خویش را از انجام آن نیکی برای دیگران باز می دارند.... [بحار الانوار، ج ۷۲، ص ۴۳]
البته در ارتباطات اجتماعی نباید قدردانی و تشکرها به شکلی افراطی صورت گیرد به حدیکه از دیدگاه دیگران حمل بر تملق و چاپلوسی شود؛ چرا که این امر در آموزه های دینی و رضوی به دلیل آثار نامطلوبی که از خود در جامعه بر جای می نهد مورد تقبیح و نکوهش شدید قرار گرفته است: «اذا مدحت فاختصر ، اذا ذممت فاقتصر؛ هرگاه ستودی، مختصر کن و هرگاه نکوهیدی کوتاه کن شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج ۴، ص ۱۱].