۱ فضایل و مزایای زیارت امام رضا عل السلام

همان گونه که در مقدمه بیان گردید توجه و توسل به اهل بیت عصمت و طهارت اسلام بسیار ارزشمند بوده و سفره ی رحمتی است که خداوند سبحان برای بهره مندی انسانها گسترانیده است به خصوص در روایات برای زیارت ثامن الحجج على بن موسى الرضا علي السلام، فضایل و فواید فراوانی ذکر شده است که در ادامه به بررسی و توضیح تک تک روایات پرداخته می شود. 

۱. زیارت امام رضا علا السلام و فضیلت بیشتر آن، از حج و عمره مستحبى

زیارت امام رضا علا السلام همانند زیارت امام حسین علا السلام در ثواب

زیارت امام رضا عل السلام همانند زیارت رسول خدا ﷺ 

.۴ زیارت امام رضا علا السلام همانند زیارت خداوند در عرش

۵ زیارت امام رضا ع السلام و شفاعت معصومان الهلا.

زیارت امام رضا عل السلام و از بین رفتن غم و اندوه

زیارت امام رضا عل السلام و به دست آوردن بهشت.

زیارت امام رضا عل السلام و بخشش تمام گناهان.

زیارت امام رضا عل السلام و کسب مقام و منبری کنار منبر پیامبر اسلام و امیر المومنين عل السلام.

۱۰. زیارت امام رضا عل السلام و استجابت دعا.

۱۱. زیارت امام رضا عل السلام و در امان بودن از آتش جهنم

۱۲ زیارت امام رضا عل السلام و کمک و دستگیری زایر در سه جای مهم.

14

۱۳ زیارت امام رضا علی السلام و اعطای پاداش مجاهدان در راه خدا.

۱۴ زیارت امام رضا علی السلام و اعطای پاداش شهید در راه خدا. ۱۵ زیارت امام رضا عل السلام و همراه بودن با امام عل السلام در قیامت.

۱۶ ثواب دو رکعت نماز در کنار امام رضا عل السلام.

15

۱-۱. فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام از حج و عمره مستحبی

بخشی از روایات مربوط به فضیلت زیارت امام رضا عل السلام، روایاتی است که بر برتری و فضیلت بیشتر زیارت ایشان نسبت به حج و عمره دلالت دارد یعنی عمره و حجی که برای تک تک اعمالش ثواب فراوان ذکر و نقل شده است در مقابل زیارت امام عل السلام با رعایت شرایطش از فضیلت و ثواب کمتری برخوردار است. این دسته از روایات خود به شش گروه تقسیم میشود که در ابتدا به صورت اجمال و سپس به صورت کامل روایات هر گروه بیان گردیده است:

روایاتی که تنها به ثواب بیشتر زیارت امام رضا علا السلام نسبت به حج مستحبی دلالت دارد.

روایاتی که ثواب زیارت امام رضا علی السلام را برابر با هفتاد حج پذیرفته شده نزد خدا می داند.

روایاتی که ثواب زیارت امام رضا علی السلام را برابر با هفتاد هزار حج پذیرفته شده نزد خدا می داند.

روایاتی که ثواب زیارت امام رضا علا السلام را برابر با هزار حج و عمره پذیرفته شده نزد خدا می داند.

روایاتی که ثواب زیارت امام رضا علا السلام را برابر با یک میلیون حج پذیرفته شده نزد خدا می داند.

روایاتی که ثواب زیارت امام رضا علا السلام را برابر با ثواب زیارت صد هزار حاجی و عمره گزار می داند.

16

گروه اول:

محمد بن يعقوب، عن أبى على الأشعرى، عن الحسن بن على الكوفي، عن الحسين بن سيف، عن محمد بن أسلم، عن محمد بن سليمان قال: سألت أبا جعفر علا السلام عن رجل حج حجة الإسلام فدخل متمتعا بالعمرة إلى الحج، فأعانه الله على عمرته وحجته، ثم أتى المدينة، فسلم على النبي ، ثم أتاك عارفا بحقك، يعلم أنك حجة الله على خلقه وبابه الذى يؤتى منه، فسلم عليك. ثم أتى أبا عبد الله الحسين صلوات الله عليه فسلم عليه، ثم أتى بغداد وسلم على أبي الحسن موسى على السلام، ثم انصرف إلى بلاده، فلما كان في وقت الحج رزقه الله الحج، فأيهما أفضل، هذا الذي قد حج حجة الإسلام يرجع أيضا، فيحج أو يخرج إلى خراسان إلى أبيك على بن موسى عل السلام فيسلم عليه، قال: لا بل يأتى خراسان فيسلم على أبي الحسن عل السلام أفضل، وليكن ذلك في رجب، ولا ينبغي أن تفعلوا في هذا اليوم، فإن علينا وعليكم من السلطان شنعة(1).(الکافی، ج ۴، ص ۵۸۴؛ التهذيب، ج ۶ ص ۸۴ .)

محمد بن سلیمان میگوید از امام جواد عل السلام در مورد شخصی که به قصد حج واجبش (حجة الاسلام به مکه رفته است سوال کردم که وی در حالی که محرم به احرام عمره تمتع میباشد(2)،(حج دارای اقسامی است که یک قسم آن حج تمتع میباشد. یعنی افرادی که اهل مکه نمی باشند حج واجبشان ( حجة الاسلام حج تمتع است. اعمال حج تمتع مرکب از دو عمل است. الف - عمره تمتع ب - حج تمتع لذا هر کس که قصد دارد حج تمتع انجام دهد برای ورود به شهر مکه در ابتدا در خارج از شهر در میقات) محرم به احرام عمره ی تمتع می شود و اعمال عمره ی تمتع را که پنج عمل است یعنی -۱ احرام -۲- طواف عمره ی تمتع -- دو رکعت نماز طواف عمره ی تمنع - سعی بین صفا و مروه ۵- تقصیر را انجام می دهد و از احرام عمره ی تمتع خارج می شود و سپس در شهر مکه صبر میکند تا نهم ذی الحجه برسد با رسیدن نهم ذی الحجه حاجی که در شهر مکه است. محرم به احرام حج تمتع می شود و به عرفات میرود و پس از وقوف در عرفات و مشعر الحرام و رمی جمرات در منی و انجام اعمال دیگر حج که تا روز دوازدهم ذی الحجه ادامه دارد، حجة الاسلام را به جا آورده و حاجی می شود.)داخل شهر شده و به لطف و کمک خداوند موفق

17

شد عمره و حج خودش را انجام دهد. سپس به شهر مدینه رفته و قبر پیامبر اسلام را در آنجا زیارت می کند. پس از آن در حالی که آگاه به حق امامت و ولایت شماست و میداند که شما حجت خداوند بر خلق خدا و واسطه ی فیض الهی هستید خدمتتان رسیده و عرض ارادت و ادب مینماید. پس از زیارت قبر پیامبر اسلام ﷺ و ملاقات با شما به کربلا رفته و در آنجا امام حسین علا السلام را زیارت می نماید. و سپس بعد از زیارت امام حسین عل السلام به شهر بغداد رفته و امام هفتم علا السلام را زیارت نموده است و در نهایت به شهر خویش باز می گردد. در سال بعد هنگام فرا رسیدن موسم حج، خداوند حج دیگری حج تمتع مستحبی(1)(حج واجب حجة الاسلام برای هر فردی در طول حیاتش یک بار بیشتر نمیباشد و حج های بعدی مستحبی خواهد بود.) روزی وی نموده است(2).(یعنی امکان رفتن به حج سال بعد نیز برایش مهیا گردیده است.) کدام عمل با فضیلت تر است؟ این که به حج مستحبی برود و آن را به جا آورد و یا این که جهت زیارت پدرتان امام رضا علا السلام) به خراسان برود؟ امام جواد عل السلام در جواب فرمودند به حج نرود، بلکه به منظور زیارت پدر ما ابی الحسن على بن موسى الرضا عل السلام) به خراسان برود. زیرا فضیلت زیارت پدرم بیشتر است. امام عل السلام در ادامه فرمودند: برای انجام زیارت در ماه رجب برود نه الان زیرا رفتن به زیارت و انجام آن در این زمان نسبت به ما و شما مورد پسند سلطان نیست(3).(یعنی حکومت مراقب است و در حال حاضر این عمل صورت نگیرد بهتر است. انگار امام عالی دستور به تقیه میدهند. البته چنان که در جای خود خواهد آمد زیارت امام در ماه رجب از ثواب بیشتری برخوردار است و البته این امر منافاتی با تقیه ای بودن مسئله ندارد.)

گروه دوم و سوم

گروه دوم و سوم روایاتی است که نه تنها بر فضیلت بیشتر زیارت امام رضا علا السلام بر اصل حج مستحبی دلالت دارد، بلکه زیارت امام را بالاتر از هفتاد هزار حج میداند. 

محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن على بن الحسين النيشابوري، عن إبراهيم ابن أحمد، عن عبد الرحمان سعيد المكي عن يحيى بن سلميان المازني عن أبي الحسن موسى عل السلام قال: من زار قبر ولدى على كان له عند الله كسبعين حجة مبرورة قال: قلت: سبعين حجة؟ قال: نعم، وسبعين ألف حجة، قال: قلت: سبعين ألف حجة؟ قال: رب حجة لا نقبل من زاره وبات عنده ليلة كان كمن زار الله في عرشه. قال: نعم، إذا كان يوم القيامة كان على عرش الرحمان أربعة من الأولين، وأربعة من الآخرين، فأما الأربعة الذين من الأولين، فنوح وإبراهيم وموسى وعيسى الهلا، وأما الأربعة من الآخرين، فمحمد الله وعلى والحسن والحسين ليلا، ثم يمد المضمار(1)،(روایت مذکور در کتاب کامل الزیارت با همین سند و در کتاب «عيون الاخبار الرضا» و امالی شیخ صدوق از سلیمان بن حفص نقل شده است. عیون الاخبار الرضا السلام. ج ۲، ص ۲۹۵ وامالي الصدوق، ص ۱۲۰ مضمار یعنی میدان مسابقه اسب سواری که در اینجا شاید مقصود مجلس بزرگی باشد که برقرار می گردد. در برخی از نسخ به جای مضمار مطمار آمده است که مقصود از آن خطی است که هنگام ساختمان سازی برای تعیین بنا کشیده می شود که در اینجا یعنی خطی که به وسیله ی آن عاشقان اهل بيت اليهم از غیر آنها جدا می شوند.) فيقعد معنا من زار قبور الأئمة الهام، إلا أن أعلاهم درجة و أقربهم جلوة زوار قبر والدي على علالسلام (2).(الكافي، ج ۴، ص ۵۸۵؛ التهذيب، ج ۶، ص ۸۵)

19

يحيى بن سلیمان مازنی از امام هفتم موسى بن جعفر على السلام نقل میکند که امام عل السلام فرمودند هر کس قبر فرزند من علی بن موسی الرضاء السلام را زیارت کند نزد خداوند سبحان ثواب هفتاد حج پذیرفته شده را دارد یحیی بن سلیمان مازنی می گوید خدمت امام عل السلام عرض کردم هفتاد حج؟ امام فرمودند بله هفتاد هزار حج یعنی نه هفتاد بلکه هفتاد هزار (حج وی می گوید عرض کردم: هفتاد هزار حج؟ (یعنی در واقع از کلام امام تعجب کردم، از این رو امام عل السلام برای رفع تعجب من دلیل این امر را ذکر کردند و ) فرمودند: چه بسا حجی که مورد قبول واقع نمیشود به خلاف زیارت با معرفت امام ). امام علی السلام در ادامه فرمودند هر کس فرزند مرا زیارت کند و شبی را نزد وی بگذراند همانند کسی است که خداوند را در عرش زیارت نموده است. سپس امام علا السلام در ادامه فرمودند: هنگامی که روز قیامت برپا شود چهار نفر از اولین اولیا و انبیاء سابق) و چهار نفر از آخرین یعنی انبیاء و ائمه ی معصومین علا السلام) بر عرش خداوند رحمان ایستاده اند اما آن چهار نفری که از اولین هستند عبارتند از حضرت نوح و ابراهیم و موسی و عیسی ها و آن چهار نفری که از آخرین هستند عبارتند از حضرت محمد ﷺ و امام علی و امام حسن و امام حسین . سپس خط ها کشیده شده و مرزها جدا میشود و افراد دسته بندی میشوند پس هر کسی که قبر ائمه ی معصومین الهام را زیارت کرده باشد با ما می ماند و کنار ما می نشیند و در میان آنان بالاترین از جهت مقام و نزدیک ترین آنها به حق و اهل بیت اهلا زایران قبر فرزندم على بن موسى الرضا عل السلام می باشند.

این روایت به روشنی بر فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام

20

بر حج مستحبی دلالت دارد. 

نکته ی قابل توجه این که حضور انبیا و ائمه ی معصومین هم به خصوص پیامبران اولوالعزم الاسلام هنگام جدا شدن افراد در روز قیامت بر مهم بودن این امر دلالت می کند، و در آنجاست که نه تنها خوبان از بدان جدا میگردند بلکه خوبان نیز بر اساس درجاتشان تقسیم میشوند از این رو عاشقان اهل بیت ایلام که دنیای خویش را با ذکر و یاد اهل بیت هم گذرانده اند و انس با اهل بیت ام را بر دیگران ترجیح داده اند، از دیگر خوبان جدا می شوند و طبق روایت زایران و عاشقان آن امام همام یا از درخشش بیشتر و درجات عالی تری برخوردار هستند.

21

گروه چهارم و پنجم

این گروه از احادیث و روایات نیز بر ثواب فراوان زیارت امام رضا له دلالت میکند و میتوان ادعا نمود که تعیین مقدار خاصی از ثواب تنها از باب بیان ثواب فراوان و غیر قابل شمارش زیارت است و بیان عددی خاص در هر ثواب در واقع بیان کثرت ثواب است در احادیث آمده است.

١- الطوسي عن أحمد بن محمد بن سعيد الهمداني، قال: أخبرنا على بن الحسن بن على بن فضال، عن أبيه، عن أبي الحسن على بن موسى الرضا عل السلام أنه قال: إن بخراسان لبقعة يأتي عليها زمان تصير مختلف الملائكة، فلا يزال فوج ينزله من السماء وفوج يصعد إلى أن ينفخ في الصور. فقيل له: يا بن رسول الله وأية بقعة هذه؟ قال: أرض طوس وهى والله روضة من رياض الجنة، من زارني في تلك البقعة، كان كمن زار رسول الله ، وكتب الله له ثواب ألف حجة مبرورة، وألف عمرة مقبولة، وكنت أنا وآبائي شفعاؤه يوم القيامة(1).(التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۸؛ من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۵۱)

علی بن حسن فضال از پدرش نقل می کند که امام رضا عل السلام فرمودند در خراسان قطعه زمین و بقعه ای است که زمانی محل رفت و آمد ملائکه میشود به گونه ای که دسته ای از ملائکه مرتب از آسمان به آنجا فرود می آیند و دسته ای دیگر از آنجا به آسمان پر میکشند و این رفت و آمد ملائکه تا روزی که در صور اسرافیل دمیده شود و قیامت برپا شود ادامه خواهد یافت. از

22

امام عل السلام سوال شد که این مکان کجاست؟ امام عال السلام فرمودند: سرزمین طوس (مشهد الرضا) و به خدا قسم که این مکان باغی از باغ های بهشت است. پس هر کس مرا در آن محل زیارت کند همانند کسی است که رسول الله ﷺ را زیارت کرده و خداوند برای او ثواب هزار حج قبول شده و هزار عمره ی پذیرفته شده می نویسد و من و پدرانم شفاعت کنندگان او در روز قیامت خواهیم بود. 

٢- الطوسي له قال: محمد بن داود عن الحسن بن أحمد بن إدريس، عن أبيه، عن على بن الحسن، عن عبد الله بن موسى عن أحمد بن محمد بن أبى نصر(1)(از راویان جلیل القدر و بزرگ امام رضا عالی میباشد که بسیار مورد. علاقه و احترام آن حضرت بوده وی از تقات افراد مورد اعتماد و اطمینان کوفه بوده که در سال ۲۲۱ هـ ق در گذشت ریک راویان امام رضا السلام در مسند الرضا، عزیز الله عطاردی، ص ۷۴) قال: قرأت كتاب أبي الحسن الرضا عل السلام بخطه أبلغ شيعتى أن زيارتي تعدل عند الله ألف حجة، وألف عمرة متقبلة كلها، قال: قلت لأبي جعفر ألف حجة؟ قال: أى و الله وألف ألف حجة لمن يزوره عارفا بحقه(2).(التهذيب، ج ۶، ص ۸۵)

احمد بن محمد ابی نصر میگوید نامه ای به خط امام رضا علا السلام خواندم که امام در آن فرمودند که به شیعیان من این مطلب را برسان و بگو که زیارت من نزد خداوند سبحان با هزار حج و هزار عمره ای که قبول شده است برابر است وی سپس می گوید پس از دیدن این نوشته ی امام رضا علا السلام خدمت امام جواد علا السلام رسیدم و عرض کردم زیارت پدر شما با هزار حج برابر است؟ (یعنی از سر تعجب این سوال را از امام جواد علا السلام نمود)

23

امام جواد عل السلام فرمودند بله به خدا قسم با هزار هزار یک میلیون) حج برابری میکند البته یک شرط دارد و آن این که

زیارت امام علی السلام همراه با معرفت به حق امام و امامت باشد. همین روایت را مرحوم شیخ صدوق نیز به اسناد خودش تا برسد به احمد بن محمد ابی نصر بزنطی عینا نقل میکند(1).(من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۴۹.)

گروه ششم

همان طور که مشاهده شد زیارت عارفانه امام علا السلام از صدها هزار حج و عمره بالاتر بوده و ثوابی که نصیب زایر امام عل السلام میشود از ثواب صدها حاجی و عمره گزار بیشتر است و شاید یکی از حکمتهای این امر توجه به امامت است که از اصول دین می باشد و انجام حج هر چند بسیار مهم و دارای فضایل فراوانی است، لیکن در مقایسه ی با توجه به امام و امامت اهمیت کمتری دارد، زیرا حج از فروع دین میباشد و حتی حج بی ولایت، حج با اصالت و حج واقعی نیست چنان که در روایاتی از امام رضا عل السلام آمده است: ان الامامة أس الاسلام النامي امامت بن و ریشه ی اسلام در حال حرکت و بالنده است(1).(الكافي، ج ۱، ص ۲۰۰، ج ۱.)

در واقع اعمال عبادی به خصوص حج که یک عمل عبادی مهم اجتماعی است تنها زمانی نقش اصلی خود را به خوبی می تواند ایفا کند که تحت رهبری امامی معصوم و عادل انجام پذیرد، بر این اساس عبادات در جامعه بدون شناخت امام آثار مورد نظر را به همراه ندارد زیرا از حقیقت حج که وجود امامی عادل است برخوردار نیست.

در روایات دیگری امام باقر عل السلام در این زمینه می فرمایند: 

تمام الحج لقاء الامام(2)،(الكافي، ج ۴، ص ۵۴۹، ج ۲) کامل بودن حج به این است که امام ملاقات گردد.

در روایت دیگری امام صادق عل السلام می فرمایند:

25

اذا حج احدكم فليختم حجه بزيارتنا، لان ذلك من تمام الحج (1)،(علل الشرایع، ص ۴۵۹) «هرگاه هر یک از شما حج به جا آورد، باید حج خویش را با زیارت ما اهل البيت (لا تمام کند، زیرا چنین عملی باعث کامل شدن حج است. 

پس این دسته از روایات در مقام توجه به مکمل و جوهر و حقیقت حج است و ذکر آن به منظور تكميل عبادت مهم حج است.

الصدوق له قال: وروى عن أبي الصلت عبد السلام بن صالح الهروى، قال: سمعت الرضا عل السلام يقول : والله ما منا إلا مقتول شهيد فقيل له: فمن يقتلك يا بن رسول الله؟ قال: شر خلق الله فی زمانی يقتلني بالسم، ثم يدفنني في دار مضيعة وبلاد غربة، ألا فمن زارني غربتى كتب الله عز وجل له أجر ألف شهيد، ومائة ألف صديق، ومائة ألف حاج ومعتمر، ومائة ألف مجاهد، وحشر في زمرتنا، وجعل في الدرجات العلى من الجنة رفيقنا(2).(من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۱)

ابا صلت می گوید از امام رضا علا السلام شنیدم که می فرمودند: به خدا قسم هیچ یک از ما معصومین ایلام از دنیا نمی رود به مرگ طبیعی مگر این که کشته شده و به شهادت می رسد؛ خدمت ایشان عرض شد: ای فرزند رسول خدا چه کسی شما را می کشد؟ فرمودند: بدترین مخلوقات خداوند در عصر من مرا به وسیله ی سم میکشد و سپس مرا در مکانی دور و شهر غریبی دفن می کند(3)،(یعنی برای نادیده گرفتن عزت و مقام والای ما و بی توجهی مردم به ما مرا در مکانی طرد و مطرود دفن میکند.)

26

بدانید هر کس مرا در غربت زیارت کند خداوند عزوجل برای او ثواب هزار شهید و هزار صدیق و درستکار و ثواب هزار حاجی و عمره گزار و صد هزار مجاهد را مینویسد و در قیامت با ما محشور میشود و در درجات عالی بهشت همراه ما خواهد بود. روایت ذکر شده در کتاب عیون اخبار الرضا، و أمالي شيخ صدوق از پسر متوکل تا برسد به اباصلت نقل شده است(1).(عيون أخبار الرضا الله، أمالي الصدوق، عن ابن متوكل عن على، عن أبيه، عن الهروى قال: سمعت الرضا السلام يقول: والله ما منا إلا مقتول شهيد، فقيل له فمن يقتلک یا ابن رسول الله ﷺ ؟ قال: شر خلق الله في زماني يقتلني بالسم، ثم يدفنني في دار مضيعة وبلاد غربة، ألا فمن زارني في غربتي كتب الله عز وجل له أجر مائة ألف شهيد ومائة ألف صديق، ومائة ألف حاج ومعتمر، ومائة ألف مجاهد، وحشر في زمرتنا، وجعل في الدرجات العلى من الجنة رفيقنا، عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۵۶ وامالي الصدوق، ص ۶۳)

27

۲-۱. زیارت امام رضا علا السلام همانند زیارت امام حسین عل السلام در ثواب

جایگاه ابا عبدالله الحسین عل السلام در بین ائمه ی اطهار اسلام جایگاه ویژه ای است که در فضیلت و ثواب زیارت این امام همام عل السلام روایات فراوانی وارد شده است به گونه ای که در تعیین ثواب و کثرت فضایل زیارت سایر معصومان هم به عنوان ملاک و میزان سنجش ثواب قرار گرفته که از جمله ی آن روایات روایت زیر می باشد 

محمد بن المشهدى له بإسناده عن الصدوق عن أبيه قال: حدثنا سعد بن عبد الله، عن أحمد بن أبي عبد الله البرقي، عن الحسن بن على الوشاء قال: قلت للرضا ال السلام ما لمن زار قبر أحد من الأئمة؟ قال: له مثل من أتى قبر أبي عبد الله عل السلام، قال: قلت: وما لمن زار قبر أبي عبد الله على السلام؟ قال: الجنة والله(1).(المزار، ابو عبد الله محمد بن جعفر بن على المشهدى الحائري متوفی ۶۱۰ مخطوط)

حسن بن علی و شا میگوید خدمت امام رضا عل السلام عرض کردم پاداش کسی که قبر یکی از ائمه ی اطهار ها را زیارت کند چیست؟ فرمودند همان ثوابی که برای زیارت قبر امام حسین عل السلام داده می شود. عرض کردم پاداش کسی که قبر امام حسین علا السلام را زیارت کند چیست؟ فرمودند به خدا قسم بهشت پاداش زیارت امام حسین عل السلام است.» 

در این روایت ثواب زیارت هر یک از ائمه الهام برابر با زیارت ابا عبدالله حسین عل السلام قرار داده شده است که از جمله ی ائمه السلام

28

خود امام رضا عل السلام میباشد. از این رو زیارت امام رضا عل السلام نیز مشمول این روایت میگردد همچنین در روایاتی که به زودی نقل میگردد بیان خواهد شد که زیارت هر یک از ائمه ام زیارت ائمه ی دیگر و تمام ائمه محسوب می شود.

29

۳-۱ زیارت امام رضا عل السلام همانند زیارت رسول خدا ﷺ

از جمله فضایلی که برای زیارت امام رضا علا السلام نقل شده است این است که زیارت ایشان و ثواب آن همانند زیارت پیامبر خدا در مدینه است و این مطلبی است که خود امام بیان نموده اند و حتی حرم خویش را محل رفت و آمد ملائکه توصیف نموده اند حتی امام آن محل را باغی از باغهای بهشتی معرفی می کنند یعنی همان طور که در مدینه و مسجد النبی ﷺ مکانی به نام روضه باغی از باغهای بهشتی وجود دارد، محل دفن و حرم امام علی السلام نیز باغی از باغهای بهشت است؛ چنان که در روایت علی بن فضال که در سابق آورده شد به آن تصریح گردید(1).(على بن الحسن بن على بن فضال، عن أبيه، عن أبي الحسن على بن موسى الرضا علم أنه قال: إن بخراسان لبقعة يأتي عليها زمان تصير مختلف الملائكة، فلا يزال فوج ينزله من السماء وفوج يصعد إلى أن ينفخ في الصور فقيل له: يا بن رسول الله وأية بقعة هذه؟ قال: أرض طوس وهى والله روضة من رياض الجنة، من زارني في تلك البقعة، كان كمن زار رسول الله ، التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۸ و من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۱)

در روایت آمده است: الطوسی له عن أحمد بن محمد الكوفي قال: أخبرني المنذر بن محمد، عن جعفر بن سليمان عن عبد الله بن الفضل الهاشمي قال: كنت عند أبي عبد الله الصادق جعفر بن محمد عل السلام، فدخل رجل من أهل طوس، فقال: يا بن رسول الله ما لمن زار قبر أبي عبد الله الحسين بن على ال السلام؟. فقال له: يا طوسى من زار قبر أبي عبد الله الحسين بن على الإسلام وهو يعلم أنه إمام من قبل الله عز وجل مفترض الطاعة على العباد، غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر، وقبل شفاعته في خمسين مذنبا، ولم يسئل الله عز

30

وجل حاجة عند قبره إلا قضاها له، قال: فدخل موسى بن جعفر عل السلام وهو صبي، فأجلسه على فخذه وأقبل يقبل ما بين عينيه. ثم التفت إلى وقال: يا طوسى إنه الإمام والخليفة والحجة بعدى، سيخرج من صلبه رجل يكون رضا الله عز وجل في سمائه ولعباده في أرضه يقتل في أرضكم بالسم ظلما وعدوانا، ويدفن بها غريبا، ألا فمن زاره في غربته وهو يعلم أنه إمام بعد أبيه مفترض الطاعة من الله عز وجل كان كمن زار رسول الله ﷺ(1).(التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۸؛ امالي الصدوق المجلس السادس و الثمانون، ح ۱۱.)

عبد الله بن فضل هاشمی میگوید: نزد امام صادق على السلام بودیم که مردی از اهل طوس داخل شد و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا کسی که قبر امام حسین علا السلام را زیارت کند چه پاداشی دارد؟ امام صادق عل السلام فرمودند ای مرد طوسی؛ هرکس قبر امام حسین علا السلام را زیارت کند در حالی که میداند او از طرف خدای عزوجل امام برحق است و اطاعت او واجب است خداوند تمام گناهان گذشته و آینده ی او را خواهد بخشید و حتی مقامی به او می دهد که شفاعت او را نسبت به پنجاه گناهکار قبول خواهد نمود و هیچ درخواست و حاجتی از خداوند عزوجل نمی نماید، الا این که خداوند آن را برآورده می کند. راوی می گوید در این هنگام امام موسی بن جعفر عل السلام در حالی که کودکی بیش نبودند، وارد مجلس شد امام صادق علا السلام امام هفتم عل السلام را . روی پای خویش نشاندند و بر پیشانی ایشان بین چشمانشان را بوسیدند و سپس به من رو کردند و فرمودند: ای مرد طوسی این فرزندم امام و خلیفه و حجت خدا بعد از من است. به زودی

31

از او مردی به وجود می آید که برای خداوند در آسمان و برای بندگانش در زمین رضاست یعنی هم اسمش رضاست و هم راضی به رضای خداوند است و همچنین موجب رضایت بندگان | خداست او در سرزمین شما طوس که همان مشهد الرضاست از سر کینه و ظلم به وسیله ی سم کشته میشود و در حالی که در آن سرزمین غریب است و از اهل و نزدیکان خویش دور است دفن می شود. ای مرد (طوسی بدان هرکس او را در آن سرزمین غریب زیارت کند در حالی که میداند او پس از پدرش از طرف خداوند عزوجل امام و اطاعت اش واجب است، همانند کسی است که پیامبر اسلام را زیارت کرده است.»

در روایات امتیازات و فضایل فراوانی برای زیارت پیامبر اسلام ذکر شده است چنان که در قسمت بعدی به آن اشاره می شود مانند این که گفته شده زیارت پیامبر زیارت خداوند در عرش است و مانند آن.

32

۴-۱ زیارت امام رضا علا السلام همانند زیارت خداوند در عرش

در برخی از روایات که به آن اشاره شد، آمده است کسی که به زیارت امام رضا علا السلام میرود و شبی را در آنجا بیتوته میکند مانند کسی است که خدا را در عرشش زیارت نموده است. بیتوته نمودن و شب ماندن در مشهد الرضا علي السلام کنایه از این است که زایران امام رضا عل السلام در غالب موارد مسافر بوده و از راه دور می آیند و تنها به عشق امام علی السلام تحمل راه دور را نموده و شب را در آنجا می مانند چنان که در روایت یحیی بن سلیمان مازنی در سابق بیان گردید(1).(يحيى بن سلميان المازني عن أبي الحسن موسى السلام قال :... من زاره وبات عنده ليلة كان كمن زار الله في عرشه الكافي ج ۴، ص ۵۸۵ والتهذيب: ج ۶، ص ۸۵؛ و عیون الاخبار الرضاء ال، ج ۲، ص ۲۹۵ و امالي الصدوق، ص ۱۲۰)

این که چرا زیارت امام رضا عل السلام و ماندن و بیتوته کردن نزد ایشان دارای چنین منزلت و ارزشی است که به زیارت خداوند در عرش الهی تشبیه شده است شاید علتش این است که مقام بالای ائمه ی معصومین ام مقامی است که در سایه ی عبادت و توجه به خداوند و فنای در ذات حق به دست می آید از این رو مشهد الرضا علي السلام عرش خداوند است و زیارت عاشق و فانی در ذات خداوند زیارت خداوند در آن مقام رفیع است.

حتی در حدیث دیگر امام صادق عل السلام، زیارت امام رضا على السلام را زیارت خداوند در بالاتر از عرش بیان می کند؛ البته با توجه به روایت ذیل این امتیاز مخصوص زایر امام رضا عل السلام نبوده و شامل تمام زایران مصومین ها می شود

الكليني، عن العدة، عن سهل، عن محمد بن الحسين، عن محمد

33

بن إسماعيل، عن صالح بن عقبة عن زيد الشحام قال: قلت لأبي عبد الله عل السلام : ما لمن زار رسول الله ؟ قال: كمن زار الله عز وجل فوق عرشه، قال: قلت: فما لمن زار أحدا منكم؟ قال: كمن زار رسول الله(1) .(الكافي، ج ۴، ص ۵۸۵، حدیث ۵)

زید شحات میگوید خدمت امام صادق علی السلام عرض کردم پاداش کسی که رسول خدا را زیارت کند چیست؟ فرمودند: پاداش و ثواب زایر پیامبر ا ثواب و پاداش کسی است که خداوند را در عرشش زیارت کرده است. دوباره از امام عل السلام سوال کردم پاداش و اجر کسی که یکی از شما ائمه ی اطهار الم را زیارت کند چیست؟ امام فرمودند همانند کسی است که پیامبر اسلام را زیارت کرده است. یعنی مانند شخصی است که خدا را در بالای عرشش زیارت نموده است. 

همان طور که ملاحظه میشود روایت در مقام بیان این نکته است که زایران هر یک از معصومان هم در پاداش مشترک هستند، بنابراین زایر امام رضا هلا مثل زاير رسول خدا ﷺ بوده و زایر پیامبر اسلام نیز همانند زایران و ملاقات کنندگان خداوند در بالای عرشش میباشد و این نشانه ی عظمت و رسیدن به مقام و درجات عالیه به برکت زیارت اولیای خداست.

34

۵-۱ زیارت امام رضا علا السلام و شفاعت معصومان اسلام

بحث شفاعت مهم و اعتقاد به آن یکی از اعتقادات اسلامی محسوب می شود که دلایل فراوانی از آیات(1)(وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ جَاؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهُ تَوَّابًا رَّحِيمًا) و اگر آنان وقتی به خود ستم کرده بودند پیش تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند و پیامبر نیز برای آنان طلب آمرزش میکرد قطعا خدا را توبه پذیر مهربان می یافتند، نساء ٫ ۶۴) و روایات آن را به اثبات می رساند. شفاعت انبیا و معصومان هم به معنای واسطه شدن نزد خداوند است تا برای افراد گنه کار از خداوند طلب بخشش نمایند و این مطلبی است که در آیات متعدد خداوند سبحان به آن امر نموده است(2).(وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ و برای گناه خویش آمرزش جوی و برای مردان و زنان با ایمان طلب مغفرت كن محمد ۱۹، من يَشْفَعُ شَفَاعَةً حَسَنَةٌ يَكُن لَّهُ نصيب منها نساء ٫ ۸۵ هر کس شفاعت پسندیده کند برای وی از آن نصیبی خواهد بود و آیات دیگر.) در اصل وجود شفاعت در روز قیامت هیچ اختلافی نیست و طرح پاره ای از شبهات توسط برخی افراد خللی در این امر به وجود نمی آورد. در روایات آمده است که از امتیازات زایران امام رضا علی السلام این است که در روز قیامت هم امام عل السلام و هم سایر معصومان ها نزد خداوند از وی شفاعت مینمایند که به نمونه هایی از این روایات اشاره میشود

۱ در بخشی از روایتی که در سابق ذکر گردید خود امام علالسلام فرمودند: هر کس مرا زیارت کند من و پدرانم در روز قیامت از او شفاعت خواهیم نمود(3).(عن أبي الحسن على بن موسى الرضا على السلام أنه قال : من زارني في تلك البقعة ..... وكنت أنا وآبائي شفعاؤه يوم القيامة. التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۸؛ من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۱)

35

۲ در روایتی از مرحوم صدوق آمده است: 

قال و روى الحسن بن على بن فضال، عن أبي الحسن على بن موسى الرضا عل السلام أنه قال له رجل من أهل خراسان: يا بن رسول الله رأيت رسول الله ﷺ في المنام كأنه يقول لي: كيف أنتم إذا دفن في أرضكم بضعتي، واستحفظتم وديعتي، وغيب في تراكم نجمي، فقال له الرضا عل السلام : أنا المدفون في أرضكم، وأنا بضعة من نبيكم، وأنا الوديعة والنجم. ألا ومن زارني وهو يعرف ما أوجب الله عز وجل من حقى وطاعتى، فأنا وآبائى شفعاؤه يوم القيامة، ومن كنا شفعاؤه نجي، ولو كان عليه مثل وزر الثقلين الجن والإنس، ولقد حدثني أبي عن جدى عن أبيه عالسلام أن رسول الله ﷺ قال: من رآني في منامه فقد رآني، لأن الشيطان لا يتمثل في صورتي ولا في صورة أحد من أوصيائي ولا في صورة واحد من شيعتهم، وأن الرؤيا الصادقة جزء من سبعين جزء من النبوة(1).(من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۰)

حسن بن علی بن فضال از امام رضا علا السلام نقل می کند که شخصی از اهل خراسان خدمت امام رضا عل السلام رسیده و عرض کرد ای فرزند رسول خدا؛ پیامبر اسلام را در خواب دیدم که انگار خطاب به من فرمودند شما چگونه خواهید بود چگونه رفتار خواهید کرد هنگامی که پاره ی تن من در سرزمین شما دفن می شود و شما امانت من را نگهداری و حفظ می کنید و ستاره ی مرا در خاک خود پنهان میکنید دفن میکنید. امام رضا علی السلام در تفسیر و تعبیر خواب مرد خراسانی فرمودند من همان کسی هستم که در سرزمین شما دفن میشود و من پاره ی تن پیامبر شما

36

هستم و من همان امانت و ستاره ی پیامبر هستم که در سرزمین و خاک شما مدفون و پنهان میشوم آگاه باش هر کسی مرا زیارت کند در حالی که آگاه به حق من و واجب الاطاعه بودن من است من و پدران من در روز قیامت شفیعان او خواهیم بود و هر کسی که ما اهل بیت شفیعان او باشیم نجات می یابد، هر چند به اندازه ی گناهان جن و انس بار گناه بر دوشش باشد.

امام رضا علی السلام سپس در ادامه فرمودند به درستی که پدرم موسی بن جعفر عل السلام از جدش امام باقر عل السلام و امام باقر علي السلام هم از پدرش علی بن الحسين زين العابدين علي السلام و ایشان هم از پیامبر اسلام ﷺ نقل فرمودند که پیامبر اسلام ﷺ فرمودند: هر کسی مرا در خوابش ببیند به طور یقین خود مرا در خواب دیده؛ زیرا شیطان به شکل من و به شکل جانشینان من ائمه ی معصومین ها و همچنین به شکل شیعیان ائمه ی اطهار هم در نمی آید. و آگاه باش رؤیای صادقه خواب صادق و درست جزیی از هفتاد جزء پیامبری است.

3- باز در روایت دیگری آمده است:

وروى البزنطى عن الرضا عل السلام قال: ما زارني أحد من أوليائي عارفا بحقى إلا شفعت فيه يوم القيامة(1).(همان، ج ۲، ص ۲۴۹)

ابی نصر بزنطی میگوید امام رضا عل السلام فرمودند: هیچ دوستی از دوستان و محبان ما نیست که مرا آگاهانه به حقم زیارت کند الا این که در روز قیامت او را شفاعت کنم.

37

روایت مذکور در امالی شیخ صدوق با همین سند آمده است و تنها فرقی که دارد این است که به جای جمله ی شفعت فيه يوم القيامة» در روایت اول در این روایت تشفعت فيه يوم القيامة» آمده است(1).(أمالي الصدوق بهذا الاسناد عن البزنطى قال: سمعت الرضا السلام يقول: ما زارني أحد من أوليائي عارفا بحقى إلا تشفعت فيه يوم القيامة.)

۴- تميم القرشى، عن أبيه، عن الأنصاري، عن الهروى قال: دخل الرضا عل السلام القبة التي فيها قبر هارون الرشيد ثم خط بيده إلى جانبه ثم قال: هذه تربتى وفيها أدفن وسيجعل الله هذا المكان مختلف شيعتي وأهل محبتى والله ما يزورني منهم زاير ولا يسلم على منهم مسلم إلا وجب له غفران الله ورحمته بشفاعتنا أهل البيت(2).(عيون الاخبار الرضا ع السلام، ج ۲، ص ۱۳۶)

اباصلت هروی میگوید امام رضا عل السلام داخل مکانی شدند که قبر هارون الرشید در آن قرار داشت سپس با دستان مبارکشان در کنار قبر هارون الرشید خطی کشیدند و فرمودند این تربت و محلی است که در آن دفن میگردم و خداوند به زودی این مکان را محل رفت و آمد شیعیان و محبانم قرار میدهد. به خدا قسم هیچ یک از شیعیان و محبان من مرا زیارت نمیکند و بر من سلام نمی فرستد الا این که به واسطه ی شفاعت ما اهل بيت الا مورد بخشش و رحمت خداوند قرار میگیرد.

خبر از آینده و حوادث آن از جمله ویژگی های ائمه ی اطهار اسلام می باشد و در این روایت امام عل السلام محل دفن خویش را در کنار قبر هارون الرشید بیان نمودند همان گونه که واقع گردید. لذا امام علی السلام پس 

38

از بیان و تعیین محل دفن خویش به ویژگی های آن مکان پرداخته و در پایان می فرمایند به برکت شفاعت ما بخشش و رحمت خداوند شامل زایرانمان می گردد.

ه محمد بن المشهدي بإسناده عن الوشاء عن الرضا على بن موسى عل السلام قال: سمعته يقول: إن لكل إمام عهدا في أعناق شيعته وإن من تمام الوفاء بالعهد وحسن الأداء زيارة قبورهم، فمن زارهم رغبة في زيارتهم وتصديقا بما رغبوا فيه كانت أئمتهم شفعاءهم يوم القيامة(1).(المزار، ابو عبدالله محمد بن جعفر بن على المشهدى الحائری، الکافی، ج ۴، ص ۵۶۷ حدیث ۲)

محمد بن مشهدی به اسناد خودش به وشاء از امام رضا عل السلام نقل میکند که امام میفرمودند هر امامی بر ذمه ی شیعیانش عهد و پیمانی دارد و انجام کامل وفای به عهد و پیمان توسط شیعیان و انجام و نیکو به جا آوردن چنین عهد و پیمانی به این است که پس از شهادتشان به زیارت مزار و قبورشان بروند. پس هر کس قبور ائمه ی خویش را با میل و رغبت و عشق زیارت کند و هر آنچه مورد رضایت ائمه ی خویش است قبول داشته باشد و آن را تصدیق نماید در روز قیامت ائمه ی اطهار السلام شفیعان آنان خواهند بود.»

مجموع این روایات بر شفاعت امام رضا عل السلام و سایر معصومان دلالت دارد و برای انسان سر و پا تقصیر چه نعمتی بالاتر از نعمت شفاعت اهل بیت ها و نجات از عذاب آخرت

39

است؟! و این نعمتی است که به برکت زیارت معصوم علا السلام به دست می آید.

40

۶-۱ زیارت امام رضا عل السلام و از بین رفتن غم و اندوه

از جمله مشکلات بشر امروز افسردگی و دل مردگی او میباشد. عوامل مختلفی چنین حالتی را برای انسان ایجاد میکند که از جمله ی آن آلودگیهای روحی و ارتکاب گناه میباشد. البته گاه کثرت ظلم در دنیا و رنج دیگران چنین حالاتی را به وجود می آورد. وجود چنین مشکلاتی باعث شده انسانها به تلاش و تکاپو افتاده تا این غم و اندوه را از خود دور کنند، و به حالت طبیعی دست یابند حتی انسانها برای دستیابی به چنین حالتی حاضرند سرمایه های فراوانی را صرف نماید پناه بردن به مواد مختلف مخدر در شکلهای مختلف آن و مشروبات و اعمال و کارهای گوناگون همه و همه برای کاستن از این کسالت روحی است که فایده ای نداشته و حتی کار را بدتر نموده است. در آموزه های اسلامی چه آموزه هایی که از قرآن استفاده میشود و چه آموزه هایی که از روایات به دست می آید توجه به خداوند و هر آنچه در ارتباط مستقیم با خداوند میباشد باعث آرامش و شادابی می گردد. 

الصدوق ، قال أبو جعفر على السلام قال: قال رسول الله ﷺ: ستدفن بضعة منى بخراسان ما زارها مكروب إلا نفس الله عز وجل كربه، ولا مذنب إلا غفر الله له ذنوبه(1).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹)

امام باقر عل السلام از قول پیامبر اسلام نقل می کند که پیامبر فرمودند: به زودی پاره ای از تن من کنایه از فرزند و عزیز پیامبر امام رضا عل السلام است در شهر خراسان دفن می شود، هیچ غم زده

41

و دل افسرده ای نیست که او را زیارت کند، الا این که خداوند حزن و اندوه وی را از بین ببرد و هیچ گناه کاری نیست که او را در خراسان زیارت کند الا این که خداوند گناهش را ببخشد.

توجه: از بین رفتن غم و اندوه از دل زایران معصومان ایلام امری است که در روایات متعددی آمده است و افراد زیادی به این امر اذعان و اقرار نموده اند که با کوله باری از غم و اندوه به زیارت معصومان ها رفته اند و پس از زیارت احساس شادی و نشاط به آنان دست داده است و حتی عده ای در ارتباط با چنین حالتی دچار شک و تردید میشوند که شاید عارض شدن چنین حالتی نشانه ی نبودن توجه و غفلت از واقعیت زیارت است؟ ولی باید بدانند که هر کس با توجه و دقت آداب زیارت را به جا بیاورد، احساس آرامش و سبکی را به برکت زیارت معصومان ها پیدا می کند و برخی از علمای اسلامی در کتابهای روایی خود بحثی را تحت عنوان تفریج الکرب» یعنی گشایش غم و اندوه آورده اند(1).(ر.ک. کتاب «المزار» شيخ مفيد له.)

۷-۱. زیارت امام رضا عل السلام و به دست آوردن بهشت

از جمله فضیلتهایی که برای زیارت امام رضا عل السلام در روایات آمده است کسب بهشت و رضوان الهی است و بی تردید برخورداری از چنین نعمتی نشانه ی سعادت و خوشبختی فرد است که در ادامه به مواردی از آن اشاره میشود.

1. عيون أخبار الرضا ال السلام: ما جيلويه، عن على، عن أبيه، عن عبد العظيم الحسنى، عن أبي جعفر عل السلام قال: ضمنت لمن زار أبي عليه السلام بطوس عارفا بحقه الجنة على الله تعالى(1).(عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۵۶ در برخی از روایات به جای «حتمت» «ضمنت» آمده است که در معنا تغییری ایجاد نمی کند.)

حضرت عبدالعظیم حسنی از امام جواد على السلام نقل می کند که آن امام همام فرمودند هر کسی که پدرم عا السلام را در سرزمین طوس آگاهانه به حق امامت زیارت نماید بهشت را برای او ضمانت و وعده ی حتمی می دهم.

2. الصدوق له، قال: قال رسول الله ﷺ: ستدفن بضعة مني بأرض خراسان، لا يزورها مؤمن إلا أوجب الله له الجنة، وحرم جسده على النار(2).(من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۱)

مرحوم صدوق به سند خود روایتی از پیامبر خدا ﷺ نقل میکند که ایشان فرمودند به زودی پاره ای از تن من فرزندی از

43

فرزندان من در سرزمین خراسان دفن میشود هیچ اهل ایمان و مسلمانی او را زیارت نمیکند الا این که خداوند متعال بهشت را برای او واجب میکند و جسمش را بر آتش جهنم حرام میکند.

3. محمد بن المشهدى له بإسناده عن الصدوق عن أبيه قال: حدثنا سعد بن عبد الله، عن أحمد بن أبي عبد الله البرقي، عن الحسن بن على الوشاء قال: قلت للرضا علا السلام ما لمن زار قبر أحد من الأئمة؟ قال: له مثل من أتى قبر أبي عبد الله عل السلام، قال: قلت: وما لمن زار قبر أبي عبد الله عل السلام؟ قال: الجنة والله(1).(مزرا محمد بن المشهدي مخطوط.)

حسن بن علی و شا میگوید خدمت امام رضا عل السلام عرض کردم پاداش کسی که قبر یکی از ائمه ی اطهار ها را زیارت کند چیست؟ فرمودند همان ثوابی که برای زیارت قبر امام حسین عل السلام داده می شود. عرض کردم پاداش کسی که قبر امام حسین عل السلام را زیارت کند چیست؟ فرمودند به خدا قسم بهشت پاداش زیارت امام حسین علی السلام است.»

در این روایت ثواب زیارت هر یک از ائمه اسلام برابر با زیارت ابا عبدالله حسین علی السلام قرار داده شده است از این رو شامل زیارت امام رضا علی السلام نیز می گردد.

4. الطوسي عن محمد بن أحمد بن داود، عن أبيه، عن محمد بن قولويه عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن داود الصرمي، عن أبي جعفر محمد بن على اليها قالا: سمعته يقول: 

44

من زار أبي فله الجنة(1).(التهذيب، ج ۶، ص ۸۵)

داود صرمی از امام جواد علا السلام نقل میکند که شنیدم امام می فرمایند: هر کس پدر مرا زیارت کند بهشت از آن اوست.

5. الصدوق له، قال أبو جعفر ال السلام ضمنت لمن زار قبر أبي بطوس عارفا بحقه الجنة على الله عز وجل(2).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹)

امام نهم امام جواد الائمه عل السلام فرمودند: هر کس در شهر طوس مزار پدر مرا عارفانه به حقش زیارت کند بهشت را از جانب خدا برای او ضمانت میکنم یعنی خداوند چنین پاداشی را برای او قرار داده است.

45

۸-۱ زیارت امام رضا عل السلام و بخشش گناهان

انجام هر عبادت و به طور کلی هر کار خیری در دنیا، کمترین تاثیری که دارد از بین بردن بدیها و کفاره ی گناهان است چنان که در قرآن کریم آمده است [إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ (1)](هود ٫ ۱۱۴.) ( خوبی ها بدیها را از میان می برد این برای پند گیرندگان پندی است زیارت اولیای خدا به خصوص معصومان هم از بهترین عبادات و حسنات است که خداوند به واسطه ی آن تمام گناهان را میبخشد و در همین ارتباط، روایات فراوانی از ائمه ی اطهار هلام نقل شده است.

۱ روی حمدان بن إسحاق النيشابوري قال: قلت لأبي جعفر الثاني عل السلام: ما لمن زار قبر أبيك بطوس؟ فقال: من زار قبر أبي غفر له ما تقدم من ذنبه وما تأخر (2).(وسائل الشيعه، ج ۱۰، الباب ۸۲ من ابواب المزار، ج ۱، ص ۴۳۲)

حمدان بن اسحاق نیشابوری میگوید خدمت امام نهم علا السلام عرض کردم پاداش و ثواب کسی که قبر پدر بزرگوار شما (امام رضا عا السلام) را زیارت کند چیست؟ امام عل السلام در پاسخ فرمودند: هرکس قبر پدر مرا زیارت کند تمام گناهان گذشته و آینده او بخشیده می شود(3).(در عبارات هر کجا که دو صفت متقابل ذکر شود مراد تمام موارد است برای نمونه اگر کسی بگوید من روز و شب تلاش میکنم مقصود وی تمام زمان است. از این رو مراد از گناهان گذشته ما تقدم من ذنبه و آینده وما تأخر )، یعنی تمام گناهان مورد بخشش قرار می گیرد.)

46

عيون أخبار الرضا عل السلام، أمالي الصدوق: العطار عن سعد عن أيوب بن نوح عن أبي جعفر الثاني عل السلام قال: من زار قبر أبي عل السلام بطوس غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر، فإذا كان يوم القيامة نصب له منبر بحذاء منبر رسول الله ﷺ حتى يفرغ الله من حساب عباده(1).(الکافی، ج ۴، ص ۵۸۵ .)

ایوب بن نوح از ابی جعفر ثانی یعنی امام جواد على السلام نقل می کند که امام علی السلام فرمودند هر کس قبر پدر مرا در طوس زیارت کند خداوند تمام گناهان او را می بخشد، و هنگامی که روز قیامت برپا میشود در کنار منبر پیامبر اسلام ﷺ منبری برای وی قرار میدهند تا خداوند از حساب بندگانش فارغ گردد.

الصدوق له قال: و روى النعمان بن سعد عن أمير المؤمنين على السلام أنه قال: سيقتل رجل من ولدى بأرض خراسان، بالسم ظلما اسمه اسمى واسم أبيه اسم ابن عمران موسى عل السلام، ألا فمن زاره في غربته غفر الله عز وجل ذنوبه ما تقدم منها وما تأخر، ولو كانت مثل عدد النجوم، وقطر الأمطار وورق الأشجار(2).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹)

نعمان بن سعد از امیرالمومنین علی عل السلام نقل میکند که امام عل السلام فرمودند به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان به وسیله سم مسموم و به شهادت می رسد که اسم او همانند اسم من (علی) است و اسم پدر او اسم پسر عمران پیامبر یعنی موسی است علی بن موسی آگاه باشید که هر کس در

47

غربت او را زیارت کند خداوند متعال تمام گناهان گذشته و آینده او را میبخشد. هر چند مقدار گناهان او به تعداد ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان باشد.

48

لطایف حدیث

۱ از جمله ویژگیهای ائمه معصومین علم آنان به گذشته و آینده میباشد؛ لذا امام علی بن ابیطالب عل السلام در این روایت از آینده خبر میدهد و این که بر سر یکی از فرزندان بزگوار آن حضرت چه می آید به راستی چه سخت است دانستن حوادثی که در انتظار انسان و یا عزیزان انسان است و این چنین علمی برای مردم عادی قابل تحمل نیست و تاب و تحمل عظیم میخواهد که جز در وجود معصوم ها قابل تصور نیست. امام عال السلام مشخصات فرزندش که به سم کشته میشود به روشنی بیان میکند و مکانی که این حادثه رخ میدهد به دقت می فرماید بیان حوادث آینده که توسط امیر المومنین علا السلام اظهار می شود اختصاص به امام رضا عل السلام نداشته بلکه درباره ی فرزندان معصوم دیگرش نیز چنین بیاناتی دارند مثل بیان حوادث امام حسین عل السلام رسیدن به کربلا و نینوا و به شهادت رسیدن آن بزرگوار.

۲- نکته دیگری که امام علی السلام به آن تاکید دارند بخشش گناهان شخص زایر به هر میزانی که باشد است لذا امام عل السلام می فرماید: ولو گناهان وی به تعداد ستارگان آسمان یا برگ درختان باشد یعنی اگر چه مقدار گناهان شخص به میزانی باشد که قابل شمارش نباشد خداوند به برکت زیارت امام رضا عل السلام آنها را می بخشد زیرا کسی که امام خویش را با شرط آن یعنی «عارفا بحقه» زیارت کند در واقع از کارهای بد خویش توبه نموده است و به برکت چنین زیارتی مسیر خویش را مسیر اهل بیت هم قرار داده است.

49

و بی تردید دلی که متوجه امام رضا عل السلام شود با چنین آگاهی و عرفانی، خداوند گناهانش را می بخشد.

۴. محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن على بن إبراهيم الجعفري، عن حمدان بن إسحاق، قال: سمعت أبا جعفر على السلام، أو حكى لي رجل عن أبي جعفر علي السلام، الشك من على بن إبراهيم قال: قال أبو جعفر: من زار قبر أبى بطوس غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر. قال: فحججت بعد الزيارة، فلقيت أيوب بن نوح، فقال لي: قال أبو جعفر الثاني علا السلام من زار قبر أبي بطوس غفر الله ما تقدم من ذنبه وما تأخر، وبنى الله له منبرا في حذاء منبر محمد وعلى عل السلام، حتى يفرغ الله من حساب الخلائق، فرأيته وقد زار، فقال: جئت أطلب المنبر(1) .(الکافی، ج ۴، ص ۵۸۵ .)

علی بن ابراهیم جعفری از حمدان بن اسحاق نقل میکند که از امام جواد عل السلام شنیدم یا شخصی از امام جواد على السلام برایم نقل کرد این تردید از ناحیه ی علی بن ابراهیم است که میگوید نمی دانم حمدان بن اسحاق گفت از امام شنیدم یا دیگری برای وی نقل کرده است که امام فرمودند هر شخص قبر پدر مرا در شهر طوس (مشهد الرضا علا السلام) زیارت کند خداوند تمام گناهان گذشته و آینده ی او را میبخشد وی در ادامه می گوید پس از زیارت امام عل السلام با فرا رسیدن ایام حج به حج رفته و حج به جا آوردم در آنجا ایوب بن نوح را ملاقات کردم. ایوب بن نوح به من گفت ابو جعفر دوم امام جواد عل السلام ابو جعفر اول امام باقر عل السلام

50

است فرمودند: هر کس قبر پدر مرا در شهر طوس زیارت کند خداوند تمام گناهان گذشته و آینده او را میبخشد و برای وی در کنار منبر حضرت رسول ا و امیر المؤمنين على عل السلام منبرى بنا میکند تا خداوند از حساب خلایق فارغ شود. حمدان بن اسحاق می گوید من ایوب بن نوح را دوباره در خراسان مشهد الرضا ملاقات کردم و در حالی که قبر امام رضا عل السلام را زیارت کرده بود، به من گفت آمده ام تا آن منبر را از خداوند طلب کنم یعنی من هم به دنبال فرمایش امام جواد علا السلام جهت کسب ثواب و مقام بلند و منبری که امام جواد علا السلام فرموده بودند، به زیارت امام رضا عل السلام آمده ام.)

الصدوق له قال: حدثنا أحمد بن زياد بن جعفر الهمداني رضى الله عنه - قال: حدثنا على بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه، عن ياسر الخادم قال: قال على ابن موسى الرضا عل السلام لا تشد الرحال إلى شئ من القبور إلا إلى قبورنا، ألا وإني لمقتول بالسم ظلما، ومدفون في موضع غربة، فمن شد رحله إلى زيارتي استجيب دعاؤه وغفر له ذنبه(1).(شیخ صدوق، الخصال، ص ۱۴۴)

یاسر خادم(2)(وی از محدثان شهر قم بوده است و از حضرت رضا السلام روایات فراوانی در اصول دین و فروع و همچنین در آداب و سنن نقل میکند احمد بن ابی عبدالله برقی در مسایلی از او نقل میکند ر.ک راویان امام رضا علایم در مسند الرضا، ص ۵۳۶ .) میگوید علی بن موسی الرضا عل السلام فرمودند: برای زیارت هیچ قبری بار سفر نبندید (بسته نمیشود مگر برای زیارت قبرهای ما اهل بیت ها، آگاه باشید که من از

51

سر جور و ظلم به سم کشته میشوم و در سرزمینی دور و غریب دفن می گردم پس هر کس به قصد زیارت من بار سفر ببندد دعایش مستجاب و برآورده میشود و گناهش بخشیده می شود.

52

لطایف روایت

۱ در مکانی که اهل بیت ها - چه زنده و چه مرده - حضور داشته باشند آن مکان . محل رفت و آمد ملائکه و زیارتگاه عرشیان است، پس زایر امام رضا علی اسلام بلکه زایر هر یک از ائمه ی معصومین هلا باید بداند که در جمع ملائکه به زیارت می پردازد و قدر خویش را بیشتر بداند.

۲- امام علی السلام از بارگاه خویش به عنوان باغی از باغهای بهشت تعبیر می کنند، چنان که پیامبر هم فرمودند بین قبر و محراب من در مسجد النبي روضة من رياض الجنة» باغی از باغ های بهشت است. اگر از هر مسلمانی بپرسیم که دوست داری در بهشت نماز بخوانی و یا عبادت نمایی؟ بی شک و تردید پاسخ مثبت خواهد بود اما چنین امری چگونه ممکن است؟ در پاسخ باید گفت با حضور در کنار اهل بیت ایلام در واقع در باغی از باغهای بهشتی حضور می یابیم و عبادت در کنار آنان یعنی عبادت در بهشت آری زیبایی بهشت به حضور اهل بيت اليها است و آنانند که بهشت را بهشت نموده اند. و زایر باید بداند آن آرامشی که در هنگام حضور در حرم دارد به خاطر حضور در بهشت ولایت است.

3. امام عل السلام باز در مقام پاداش زایر خویش میفرمایند: از جمله چیزهایی که نصیب زایر میگردد، ثواب هزاران حج و

عمره است و این که در آخرت نیز مورد شفاعت اهل بیت اهلا

53

قرار میگیرد تا گناهانش بخشیده گردد همان گونه که قبل از این بیان گردید.

54

۹-۱. زیارت امام رضا ها و کسب منبری کنار منبر پیامبر اسلام و امیر المومنين عل السلام

همان طور که در بخشهای گذشته بیان شد زیارت امام رضا عل السلام باعث بالا رفتن مقام شخص میگردد و زایر امام رضا علیاسلام مقامی بسیار رفیع می یابد که در روایات متعدد به آن تصریح شده است، از این رو در روایات از چنین مقام بلندی به منبری در کنار منابر پیامبر اسلام و امیر المومنين لها تعبیر شده است یعنی زایر امام رضا عل السلام در قیامت در کنار رسول و وصی و جانشین پیامبر قرار می گیرد، چنان که در روایت ایوب بن نوح و حمدان بن إسحاق گفته شد(1).(محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن على بن إبراهيم الجعفري، عن حمدان بن إسحاق، قال: سمعت أبا جعفر السلام، أو حكى لى رجل عن أبي جعفر السلام، الشك من على بن إبراهيم قال : قال أبو جعفر : من زار قبر أبي بطوس غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر. قال: فحججت بعد الزيارة، فلقيت أيوب بن نوح ، فقال لي: قال أبو جعفر الثاني عالسلام من زار قبر أبى بطوس غفر الله ما تقدم من ذنبه ، وما تأخر ، وبنى الله له منبرا في حذاء منبر محمد وعلى السلام، حتى يفرغ الله من حساب الخلائق، فرأيته وقد زار، فقال: جئت أطلب المنبر الكافي ج ۴، ص ۵۸۵ .)

55

۱۰-۱. زیارت امام رضا عل السلام و استجابت دعا

از جمله اموری که هر زایری با تمام وجود آرزو می نماید این است که حاجات و خواسته های خویش را در هنگام زیارت به برکت ارادت به اهل بیت اها مستجاب و برآورده شده ببیند، ولیکن باید توجه داشت که برآورده شدن حاجات تنها به اجابت آن در دنیا نیست چه بسا اموری که از خداوند سبحان در خواست میکنیم ولی به صلاح ما نباشد، و از طرف دیگر هم گاهی اوقات چیزهایی را دوست نداریم ولی در واقع به صلاح ما میباشد چنان که در قرآن آمده است ] وَعَسَى أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ(1)(بقره ٫ ۲۱۶) و بسا چیزی را خوش نمیدارید و آن برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست میدارید و آن برای شما بد است و خدا می داند و شما نمی دانید.

از این رو آن چه وظیفه ی ماست این است که چیزی را از خداوند بخواهیم که به صلاح دنیا و آخرت ما باشد، و چون به طور دقیق نمیدانیم چه چیزی به صلاح ماست باید بررسی نمود و اگر در ظاهر در آن مصلحتی بود آن را از خداوند طلب نماییم، ولی اگر برآورده نشد این را حمل بر بی توجهی خداوند به خواسته ی خود ندانیم بلکه باید بر این باور باشیم که خداوند آن چه به صلاح است انجام میدهد و به خداوند اطمینان و بر او توکل نماییم رسیدن به مقام بالای رضایت و راضی بودن به رضای خدا مقامی است بسیار بلند، از این رو هنگام دعا

56

و خواستن حاجتها باید رضایت و صلاح دید خداوند را فراموش ننمود. در روایاتی که از امام رضا علا السلام نقل شد، خود امام عل السلام فرمودند: هر کس برای دیدار ما بار سفر ببندد، بداند که ما حاجتش را برآورده مینماییم و چه بسیار حاجت مندانی که با قلبی پر از امید به دیدار یار رفتند و خداوند به برکت و احترام و مقام امام عل السلام حاجات آنان را برآورده نمود، و حتی عده ای قبل از بیان ،حاجت به خواسته ی خویش رسیدند. چنان که در روایت یاسر خادم بیان شد(1).(الصدوق قال: حدثنا أحمد بن زیاد بن جعفر الهمداني - رضي الله عنه - قال: حدثنا على بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه، عن ياسر الخادم قال: قال على ابن موسى الرضا السلام لا تشد الرحال إلى شئ من القبور إلا إلى قبورنا، ألا وإني لمقتول بالسم ظلما، ومدفون في موضع غربة، فمن شد رحله إلى زيارتي استجيب دعاؤه وغفر له ذنبه.)

57

۱۱-۱. زیارت امام رضا علالسلام و در امان بودن از آتش جهنم

در امان بودن از آتش دوزخ که نشان دهنده ی خشم الهی است از جمله مسایلی است که برای هر فرد مسلمانی دارای اهمیت خاص و ویژه ای میباشد و در واقع آرزویی است که برای رسیدن به آن مسلمانان با ترک محرمات و انجام واجبات خود را به آن هدف نزدیک میکنند و علاوه بر آن خداوند سبحان برای نیل و دستیابی به این امر مهم راههای فراوانی را قرار داده است که یکی از راه های مهم توجه و توسل به معصومان ها و خدمت آن بزرگان رسیدن میباشد چه در زمان حیات و یا پس از شهادت آنان زیرا همان گونه که بیان شد فرقی بین زنده و مرده ی معصومان هم نیست و زیارت به معنای توجه و ابراز ارادت به کسانی است که خداوند آنان را واسطه و وسیله ی رحمت خویش قرار داده است. در احادیث فراوانی که از ائمه ی معصومین اهلا رسیده است یکی از آثار زیارت امام رضا عل السلام در امان بودن از عذاب الهی است که به بیان نمونه هایی از آن می پردازیم.

. أمالي الصدوق ابن موسى عن الأسدى، عن سهل، عن عبد العظيم الحسني قال: سمعت أبا جعفر الثاني عل السلام يقول: ما زار أبي على السلام أحد فأصابه أذى من مطر أو برد أو حر إلا حرم الله جسده على النار(1).(أمالي الصدوق، ص ۶۵۴)

58

حضرت عبدالعظیم حسنی(1)(او عبد العظيم بن عبد الله بن علی بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابيطالب عليلام از عالمان و محدثان جلیل القدر است که حضور سه امام را یعنی اما رضا، امام جواد و امام هادی الاسلام را درک نموده و از آن سه بزرگوار حدیث نقل میکند. وی در زمان خلافت متوکل از مدینه به شهر ری هجرت و حدود سال ۲۵۰ هـ . ق درگذشت. ر.ک راویان امام رضا علی السلام، ص ۲۴۶.) میگوید از امام نهم جواد الائمه على السلام شنیدم که می فرمودند هیچ زایری از زایران پدرم امام رضا علیسلام نیست که در راه زیارت وی مورد اذیت و آزاری مانند بارش باران یا سرما یا گرما قرار گیرد الا این که خداوند به واسطه ی این مقدار از اذیت شدن جسمش را بر آتش جهنم حرام گرداند کنایه از این که از آتش جهنم در امان خواهد بود.

السناني عن الأسدى، عن سهل، عن عبد العظيم الحسنى قال: سمعت على بن محمد العسكرى عا السلام يقول: أهل قم وأهل آبة المغفور لهم لزيارتهم لجدى على بن موسى الرضا عل السلام بطوس ألا ومن زاره فأصابه في طريقه قطرة من السماء حرم الله جسده على النار(2).(عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۶۰)

حضرت عبدالعظیم حسنی میگوید از امام علی بن محمد عسکری امام دهم امام هادی علا السلام شنیدم که می فرمودند: اهل قم، اهل آیه ی غفران میباشند به واسطه ی این که آنان جدم علی بن موسى الرضا عل السلام را در شهر طوس زیارت می کنند(3)،(اهالی شهر قم از همان ابتدا از مریدان و عاشقان اهل البيت عصمت الهام بوده و هستند و این که امام عیلام از آنان با این عنوان یاد میکند به علت این است که آنان ساکن ایران بوده و نسبت به شهرهای عراق به مشهد الرضا علم نزدیکترند و توفیق بیشتری برای زیارت امام رضا عالی داشته اند.) آگاه

59

باشید هر کس برای زیارت علی بن موسی الرضا عل السلام برود و در راه زیارت به مقدار چکیده شدن یک قطره باران بر وی اذیت گردد، خداوند جسمش را بر آتش جهنم حرام میگرداند.

الصدوق له، قال: قال رسول الله ﷺ: ستدفن بضعة منى بأرض خراسان، لا يزورها مؤمن إلا أوجب الله له الجنة، وحرم جسده على النار(1).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۵۱)

مرحوم صدوق به سند خود روایتی از پیامبر خدا نقل میکند که ایشان فرمودند به زودی پاره ای از تن من فرزندی از فرزندان من در سرزمین خراسان دفن میشود هیچ اهل ایمان و مسلمانی او را زیارت نمیکند الا این که خداوند متعال بهشت را برای او واجب و جسمش را بر آتش جهنم حرام میکند.

. الصدوق، عن ماجيلويه، عن على، عن أبيه، عن الهروى قال: سمعت الرضا علا السلام يقول : اني سأقتل بالسم مسموما ومظلوما واقبر إلى جانب هارون ويجعل الله عز وجل تربتي مختلف شيعتي وأهل بيتي فمن زارني في غربتي وجبت له زيارتي يوم القيامة والذي أكرم محمدا بالنبوة واصطفاه على جميع الخليقة لا يصلى أحد منكم عند قبرى ركعتين إلا استحق المغفرة من الله عز وجل يوم يلقاه والذي أكرمنا بعد محمد الله بالإمامة وخصنا بالوصية ان زوار قبرى لأكرم الوفود على الله يوم القيامة وما من مؤمن يزورني فتصيب وجهه قطرة من السماء إلا حرم الله عز وجل جسده على 

60

النار(1).(. عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۲۶، ج ۱.)

اباصلت هروی نقل میکند که از امام رضا عل السلام شنیدم که می فرمودند به درستی که به زودی مظلومانه و از سر کین مسموم شده و به وسیله ی سم کشته میشوم و در کنار هارون دفن خواهم شد و خداوند عزوجل تربت مرا محل رفت و آمد شیعیان و اهل بیتم ها قرار میدهد. پس هر کس مرا در غربت زیارت کند بر من واجب است که روز قیامت به دیدنش بروم و قسم به خدایی که حضرت محمد ﷺ را به واسطه ی انتخابش برای رسالت عزیز و با کرامت گردانید و او را از بین تمامی مخلوقاتش برگزید هیچ یک از شما در کنار قبر من دو رکعت نماز به جا نمی آورد الا این که هنگام ملاقات با خداوند مستحق مغفرت و بخشش خداوند خواهد بود. قسم به خدایی که حضرت محمد الله را برای رسالت انتخاب نمود و ما را به واسطه ی امامت مورد احترام و تکریم قرار داد، و وصایت و جانشینی پیامبر اکرم را به ما ائمه ی اطهار لا) اختصاص داد. زایران قبر من بهترین و با کرامت ترین گروهی خواهند بود که روز قیامت بر خداوند وارد میشوند و هیچ مؤمنی نیست که برای زیارت ما بیاید و قطره ای باران از آسمان بر وی بچکد الا این که خداوند بدنش را بر آتش جهنم حرام کند یعنی به واسطه ی این مقدار کم از سختی آتش جهنم را نمی چشد.

الطوسي بإسناده عن على بن إبراهيم بن هاشم، عن أبيه،

61

عن أبي هاشم الجعفرى داود بن القاسم، قال سمعت محمد بن علی بن موسى الرضا عل السلام يقول: إن بين جبلى طوس قبضة من الجنة من دخلها كان آمنا يوم القيامة من النار(1).(التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۹ . همچنین صدوق در من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹ ، نقل کرده است.)

ابوهاشم جعفری میگوید از امام جواد عل السلام شنیدم که میفرمود بین دو کوه سرزمین طوس قطعه ای از بهشت است که هر کس داخل آن شود در روز قیامت از آتش جهنم در امان است.»

62

۱۲-۱. زیارت امام رضا الاسلام و کمک و دستگیری در سه جای مهم

بی تردید بحث از قیامت و مواقف و مکانهای هول انگیز و خطرناک آن و عبور از هر یک از آن ایستگاه ها، همواره برای اهل ایمان مهم بوده و میباشد. از این رو خوشبختانه در روایات متعددی از جمله فواید و فضایلی که برای زیارت امام رضا عل السلام ذکر شده است تنها نبودن در این مواقف و نجات یافتن از مصیبت های ترسناک آن مواقف میباشد که در ادامه ذکر می گردد.

. الطوسي له عن محمد بن أحمد بن داود، عن أبيه، عن محمد بن السندى، عن أحمد بن إدريس، عن على بن الحسن النيشابوري عن أبي صلاح شعيب بن عيسى قال: حدثنا صالح بن محمد الهمداني عن إبراهيم بن إسحاق النهاوندى، قال: قال الرضا عل السلام من زارني على بعد دارى ومزارى أتيته يوم القيامة في ثلاثة مواطن حتى أخلصه من أهوالها: إذا تطايرت الكتب يمينا وشمالا وعند الصراط والميزان(1).(التهذيب، ج ۶، ص ۸۵ خصال، ص ۱۶۷ ، من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۴۹)

ابراهيم بن اسحاق نهاوندی میگوید امام رضا عل السلام فرمودند: هر کس برای زیارت من و یا قبرم از راه دور بیاید و مرا زیارت کند، من هم در روز قیامت در سه جا به فریاد او می رسم و او را ر از ترس آن سه جا نجاتش میدهم. ۱ هنگامی که شخص نمیداند کتاب اعمال او به دست

۶۳

راست یا به چپ او داده میشود. 

۲- هنگام عبور از پل صراط

هنگام سنجش اعمال شخص.

64

لطایف روایت

۱ از ویژگی های معصومان ، احسان و لطف آنان نسبت به مردم است که این لطف و احسان در جایی که دیگران در حق آنان احسان و لطفی کرده باشند بیشتر خواهد بود و منشا چنین رفتاری تربیت و آشنایی با آموزه های الهی میباشد، همانگونه که خداوند در قرآن میفرماید: «مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالَهَا(1)»(هر کس کار نیکی بیاورد ده برابر آن پاداش داده خواهد شد. انعام ٫ ۱۶۰) یعنی نه تنها جزا و پاداش کار خیر و احسان احسان و خیر است بلکه پاداش آن عمل پسندیده چندین برابر می باشد. لذا امام عل السلام نه تنها زحمت زایر خویش را جبران میکند بلکه پاداش چندین برابر به او میدهد زیرا زایری که سختی دوری راه را برای دیدن محبوب و مولای خویش تحمل می کند، امام رحمت نیز به چندین برابر جبران میکند

۲ از نکات مهم در پاداش امام رضا عل السلام توجه به آخرت و مشکلات اساسی انسانهاست زیرا بیشک مشکلات دنیوی و ترسها و هولهایی که در دنیا برای انسان ایجاد می شود، هر چند سخت و بزرگ باشد پس از مدتی از بین میرود زیرا یکی از سنت های الهی از بین بردن و رفع سختی ها و ترس ها میباشد. چنان که در قرآن فرموده است «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا(2)»(آری با دشواری آسانی است. الانشراح ٫ ۶) یعنی با هر سختی و امر ناخوشایندی که برای انسان پیش می آید گشایش و رفع مشکل است و با توجه به عمر کوتاه انسانها، این مشکلات

65

هم کوتاه خواهد بود. اما آن مشکلی که به راحتی قابل رفع نیست و از دیگران کاری بر نمی آید مشکلات اخروی و هول و ترس از بعضی مسایل اخروی است. مانند این که انسان نداند چه وضعیتی دارد آیا پرونده اعمال او به نشانه ی خوب بودن و قبولی به دست راست او داده میشود؟ و یا خیر به دست چپ او داده میشود؟ که این امر نشان از مردودی و بدی اعمال وی در دنیاست و این حالت انتظار و ندانستن حکم خداوند و بلا تکلیفی از اصل حکم خداوند به مردود بودن اعمال سخت تر است. مانند شخصی که دادگاه قرار است حکم او را صادر کند در حالی که او نمیداند چه سرنوشتی در انتظار اوست و این هول و ترس و انتظار بسیار سخت است. لذا امام الاسلام می فرمایند: من در چنین حالتی کنار زایر عاشقم هستم زایری که با عشق و معرفت به حق اهل بيت الهام برای انجام وظیفه و ابراز ارادت از راه دور به زیارتم آمده، من هم هنگام غربت و تنهایی او را کمک می نماییم.

مکان سخت دوم هنگامی است که شخص میخواهد از پل صراط عبور کند پلی که در وصفش گفته شده است از مو نازکتر و از شمشیر تیزتر است و انسان باید با کوله باری از اعمال که بر دوشش سنگینی میکند از آن عبور کند. اعمالی که کمر شخص را می شکند لذا امام عل السلام می فرماید: در این هنگام که بسیار سخت است و از دیگران کاری بر نمی آید من به کمک زایر خویش می روم. 

مکان و موقف سوم وقت رسیدگی به پرونده ی اعمال شخص است و آن هنگامی است که اعمال شخص در کفه ی ترازو قرار می گیرد آن هم نزد خداوندی که فرموده «فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ

66

خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ(1)»(پس هر که هموزن ذره ای نیکی کند نتیجه آن را خواهد دید و هر که هموزن ذره ای بدی کند نتیجه آن را خواهد ديد. الزلزلة ۷٫۹۹ و ۸) خداوندی که در سنجش اعمال مثقال مثقال حساب میکند و دقت میکند و اعمال خالی از عشق و خلوص را پوچ و سبک می داند، لذا وقتی شخص ملاحظه میکند اعمال با این دقت محاسبه می شود و هیچ حرف و عمل و نیتی از نظر خداوند مخفی نمانده، ترس و دلشوره سراپای او را در بر میگیرد و خویش را بی پناه و ضعیف میبیند. لذا امام عل السلام میفرماید ولو زایر من نداند، که چه چیزی باید از ما بخواهد و چه چیزی به صلاح اوست و یا اصلا نمی داند که مشکلات و خطرهایی که او را تهدید میکند چیست ولی ما در سه جای مهم و سخت آخرت او حاضر می شوم و مشکلات او را حل میکنم اعمال او را از سبکی خارج میکنم و چون از سر اخلاص و عشق و صفا به زیارت من آمده است اعمال او را ثقیل و سنگین و با ارزش میکنم و از این راه آن ترس و وحشت و اضطراب زایر خویش را از بین میبرم.

روایت فوق با کلماتی مشابه از همین طریق نیز آمده است؛ و در متن آن تنها در یک جا شطون» و در نقل دیگر «شط مزاری» بعد از «بعد داری» آمده است کلمه ی «شط» و «شطن» به معنای دور شدن آمده است بنابراین شط مزاری یا شطون مزاری به معنای دور بودن قبر امام علی السلام میباشد و تغییری در معنا ایجاد نمی شود.

. كامل الزيارة أبي، عن سعد، عن على بن الحسين النيسابوري عن شعيب ابن عيسى عن صالح بن محمد الهمداني، عن إبراهيم

67

بن إسحاق النهاوندى قال: قال أبو الحسن الرضا عل السلام: من زارني على بعد داری وشطون مزارى أتيته يوم القيامة في ثلاثة مواطن حتى أخلصه من أهوالها: إذا تطايرت الكتب يمينا وشمالا وعند الصراط، وعند الميزان(1).(كامل الزيارة ۳۰۴)

روى إبراهيم بن إسحاق النهاوندى عمن ذكره قال: قال الرضا على السلام من زارني على بعد دارى وشط مزارى أتيته يوم القيامة في ثلاثة مواطن حتى أخلصه من أهوالها: إذا تطايرت الكتب يمينا وشمالا، وعند الصراط، وعند الميزان(2).(وسائل الشيعة، ج ۱۰، باب ۸۲ از ابواب مزار حدیث ۲ ص ۴۳۳ . و مزار مفید قسم دوم ، باب ۱۶، ج ۲، ص ۱۶۸)

البته در برخی از روایات تنها من زارني على بعد دارى أتيته يوم القيامة في ثلاثة مواطن» آمده است(3).(امالي الصوق مجلس ۲۵ حدیث ۹.) یعنی بعد از بعد داری شط مزاری نیامده است.

68

۱۳-۱ زیارت امام رضا عل السلام و اعطای پاداش مجاهدان در راه خدا

از جمله پاداشهایی که زایران حرم امام هشتم عل السلام از آن برخوردار میگردند پاداشی است که خداوند برای مجاهدان در راه خودش مقرر نموده است پاداشی که در آیات و روایات فراوان باب جهاد برای رزمندگان گفته شده است. و حتی در برخی از آیات نشانه ی ایمان و مومن حقیقی مجاهدت در راه خداوند بیان گردیده است مجاهدانی که از نعمتها و رحمت خداوند بهره مند می گردند: [وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سبيل الله وَالَّذِينَ آوا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُم . وَرِزْقٌ كَرِیم(1)(انفال ٫ ۷۴) و کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا به جهاد پرداخته و کسانی که مهاجران را پناه داده و یاری کرده اند آنان همان مؤمنان واقعی اند برای آنان بخشایش و روزی شایسته ای خواهد بود.

آن چه در روایت قابل توجه است میزان و مقدار زیاد پاداش است، چنان که در روایت گفته شده است به زایر امام رضا عل السلام پاداش صد هزار مجاهد در راه خدا داده میشود و این پاداش تنها بخشی از برکات زیارت امام علی السلام است.

1. الصدوق له قال: و روى عن أبي الصلت عبد السلام بن صالح الهروى(2)،(عبد السلام بن صالح ابوصلت هروی از مشهورترین اصحاب امام رضا السلام می باشد. و بین شیعه و اهل سنت معروف و از خادمان و محارم امام رضا السلام بوده است. وی از امام سلام روایات فراوانی را در زمینه های مختلف نقل نموده است. او در مدینه متولد شد.و هنگام ورود امام عالی به نیشابور در آنجا بوده و یکی از راويان روايت سلسلة الذهب امام علایم در نیشابور بوده است. وی زبانی شیرین و فصیح داشته و همواره بدون ترس و با شجاعت سخن می گفته است. آیا صلت در سال ۲۳۲ هـ . ق و به نقلی در ۲۳۶ درگذشت.) قال: سمعت الرضا عل السلام يقول: .... ألا فمن زارني

69

في غربتي كتب الله عز وجل له اجر ... ومائة ألف مجاهد ....(1).(الصدوق له قال : و روى عن أبي الصلت عبد السلام بن صالح الهروى، قال : سمعت الرضا علام يقول: والله ما منا إلا مقتول شهيد فقيل له: فمن يقتلك يا بن رسول الله؟ قال: شر خلق الله في زماني يقتلني بالسم، تم يدفنني في دار مضيعة وبلاد غربة، ألا فمن زارتي في غربتى كتب الله عز وجل له أجر ألف شهيد، ومائة ألف صديق، ومائة ألف حاج ومعتمر. ومائة ألف مجاهد، وحشر في زمرتنا ، وجعل في الدرجات العلى من الجنة رفيقنا، من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۵۱) 

ابا صلت هروی از امام رضا عل السلام نقل می کند که امام رضا علا السلام می فرمودند: آگاه باش هر کسی در غربت مرا زیارت کند خداوند پاداش و ثواب صد هزار مجاهد در راه خدا را برایش مینویسد. 

در خبر دیگری نیز آمده است که خداوند به زایر امام علی السلام اجر و ثواب کسی را خواهد داد که در ابتدا جهت تجهیز مجاهدان اقدام نموده و سپس همراه مبارزان به جنگ رفته است، یعنی کسی که هم از مال خود در راه خدا گذشته و هم از جان خود در این راه می گذرد، در قرآن کریم چنین عملی نشانه ی ایمان واقعی و صداقت در گفتار و کردار شمرده شده است: [ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْلَئِكَ هُمُ الصَّادِقُون(2)(حجرات ٫ ۱۵) در حقیقت مؤمنان کسانی اند که به خدا و پیامبر او گرویده و دیگر شک نیاورده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد کرده اند اینانند که راست کردارند.

یعنی زایران امام عل السلام از جمله مصادیق چنین آیاتی میباشند که در وفاداری صداقت خویش را به اثبات رسانده اند.

70

. الصدوق له قال: روى الحسين بن زيد، عن أبي عبد الله على السلام قال: سمعته يقول: يخرج رجل من ولد موسى اسمه اسم أمير المؤمنين علا السلام فيدفن في أرض طوس من خراسان يقتل فيها بالسم فيدفن فيها غريبا فمن زاره عارفا بحقه. أعطاه الله عز وجل أجر من أنفق من قبل الفتح وقاتل(1).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۴۹)

حسين بن یزید میگوید شنیدم از امام صادق عل السلام که می فرمودند: مردی از نسل فرزندم موسی امام هفتم علا السلام) به دنیا می آید که هم اسم امیر المومنین عل السلام است، پس در شهر طوس از سرزمین خراسان دفن میشود به وسیله ی سم کشته می شود و در همان سرزمین غریبانه دفن میگردد هر کس او را در حالی که عارف به حق امامتش میباشد زیارت کند خداوند به او پاداش کسی را میدهد که در قبل از پیروزی در جنگ در راه خدا انفاق و همراه مجاهدان پیکار نموده است.

71

۱ ۱۴ زیارت امام رضا عل السلام و اعطای پاداش شهید در راه خدا

خوشا به حال زایر امام رضا عل السلام که نه تنها از ثواب مجاهدان و تجهیز کنندگان مجاهدان در راه خدا برخوردار است، بلکه در روایات متعددی آمده است که زایر دلباخته ی حرم رضوی از اجر و ثواب شهدای راه خدا که بس عظیم است نیز برخوردار میباشد آن هم نه یک شهید بلکه ثواب هفتاد حتی هزار شهید، و آن هم نه هر شهیدی بلکه ثواب شهدای جنگ بدر که اولین جنگ اسلام و کفر بوده است و شهدای آن از جایگاه ویژه ای برخوردارند. از این رو در ادامه به نقل اخبار وارده در این زمینه می پردازیم

. كامل الزيارة أبي، عن سعد عن إبراهيم بن الزيات، عن يحيى بن الحسن الحسيني، عن على بن عبد الله بن قطرب، عن أبي الحسن موسى بن جعفر علا السلام قال مر به ابنه وهو شاب حدث وبنوه مجتمعون عنده فقال: إن ابني هذا يموت في أرض غربة، فمن زاره مسلما لامره عارفا بحقه كان عند الله عز وجل كشهداء بدر(1).(كامل الزيارة، ص ۳۰۴)

علی بن عبدالله قطرب نقل میکند که امام رضا عل السلام از کنار امام هفتم عل السلام عبور کرد در حالی که امام رضا علا السلام نوجوانی بودند و دیگر فرزندان امام هفتم علی السلام نیز در کنار ایشان بودند، در این هنگام امام موسی بن جعفر علی السلام به امام رضا علا السلام اشاره نموده و فرمودند این فرزند من در سرزمینی غریبانه می میرد

72

پس هر کس او را در حالی که مطیع امر او و آگاه به حق اوست زیارت نماید نزد خداوند عزیز و عظیم، همانند شهدای جنگ بدر می باشد.

۲ همچنین در روایتی که در سابق ذکر شد ثواب زایر امام رضا عل السلام برابر با هزار شهید ذکر شده است. 

ابا صلت هروی از امام رضا علی السلام نقل می کند که امام رضا علی السلام می فرمودند آگاه باش هر کسی در غربت مرا زیارت کند خداوند پاداش و ثواب هزار شهید را برایش مینویسد(1).(الصدوق له قال : وروى عن أبي الصلت عبد السلام بن صالح الهروى، قال: سمعت الرضا السلام يقول .... ألا فمن زارني غربتى كتب الله عز وجل له أجر ألف شهيد.... من لا يحضره الفقيه، ج ۲، ص ۳۵۱)

الصدوق قال: وروى حمزة بن حمران قال: قال أبو عبد الله عل السلام: يقتل حفدتي بأرض خراسان في مدينة يقال لها: طوس من زاره إليها عارفا بحقه، أخذته بيدى يوم القيامة، وأدخلته الجنة وإن كان من أهل الكبائر، قال: قلت: جعلت فداك و ما عرفان حقه؟ قال: تعلم أنه إمام مفترض الطاعة غريب شهيد، من زاره عارفا بحقه، أعطاه الله عز وجل أجر سبعين شهيدا، ممن استشهد بين يدى رسول الله ﷺ على حقيقته(2).(من لا يحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹)

حمزه بن حمران میگوید امام صادق عل السلام فرمودند: به زودی نوه ی من در سرزمین خراسان در شهری که به آن طوس گفته میشود کشته میشود هر کس وی را در آن شهر در حالی که عارف و آگاه به حق اوست زیارت کند در روز قیامت او را با

73

دستان خودم گرفته و داخل بهشت میکنم. هر چند که او در دنیا مرتکب گناهان کبیره شده و اهل گناه بوده باشد. راوی می گوید عرض کردم: جانم فدایت عرفان و آگاهی به حق امام چیست؟ امام عل السلام در پاسخ فرمودند شناخت حق امام عل السلام یعنی این که بدانی او امام و رهبری است که اطاعت از دستوراتش واجب است بدانی که او دور از سرزمین و نزدیکان خویش و غریب است غریبی که در غربت به شهادت رسیده است، شناخت حق امام یعنی این که بدانی هر کس در حالی که عارف به حق امامت اوست او را زیارت کند خداوند عزوجل ثواب هفتاد شهید را به او می بخشد شهدایی که در مقابل پیامبر اسلام در حالی که حقیقت شهادت را درک کرده اند کشته شده اند.

74

لطايف حديث

۱- در حدیث شریف امام صادق عل السلام با علم به آینده بیان میکند که بر سر فرزندانش چه مصیبتهایی در راه خدا وارد می شود، چنان که سایر ائمه الا نیز به این امور آگاه بوده و با علم و صبر و حلم امامت و ولایت آن مصایب را در راه خدا تحمل می کردند و هیچگاه زبان به شکوه و گلایه باز نکردند، بلکه با تمام وجود راه حق را یافته و با آگاهی به مصیبت ها و خطرها در آن مسیر حرکت نمودند تا به شهادت رسیدند.

۲ نکته دیگری که از کلام امام علا السلام در مورد زایر قبر امام رضا علا السلام به دست می آید توجه اهل بیت اهلا به عاشقان خویش است به گونه ای که آنان را فراموش نکرده و کار آنان را به شخص دیگری واگذار نمی کنند لذا امام صادق عل السلام می فرماید در روز قیامت من خود دست زایران نوه ام (امام رضا علا السلام) را می گیرم و داخل بهشت میکنم و این کمال لطف و معرفت اهل بیت هم در حق دوستان و شیعیانشان میباشد و ما عاشقان اهل بيت الام باید بدانیم که از طرف اهل بیت امام هیچ غفلتی و کوتاهی نسبت به پیروانشان صورت نمی گیرد و اگر قصور و کوتاهی هست از طرف ماست و ما هستیم که با بی توجهی خود را محروم ساخته ایم.

گر گدا کاهل بود

تقصير صاحب خانه چیست

۷۵

از نکات دیگر این روایت امیدی است که امام صادق علا السلام به عاشقان امام رضا عل السلام میدهند و میفرمایند: هر چند که زایر عاشق امام رضا عل السلام اهل گناه باشد آن هم گناهان کبیره ولی ما او را رها نمیکنیم و به پاس زحمتی که کشیده و عاشقانه و عارفانه فرزند ما را زیارت کرده در قیامت به سراغش می رویم و دستش را میگیریم و به بهشت داخلش میکنیم، یعنی لطف اهل بیت ها و محبت آنان تنها نسبت به خوبان عالم نیست بلکه به افراد گناهکاری که از روی غفلت و بی دقتی و بی توجهی مرتکب گناه شده اند و لو گناه کبیره نیز توجه میکنند و کمکشان میکنند و این مژده و بشارتی است به گناهکاران که یک بار دیگر گول شیطان را نخورند و از زیارت و توجه به اهل بیت ایلام که در واقع توجه به پاکی ها و اسوه و الگوهای الهی هستند غفلت ننمایند.

نکته ی قابل توجه: از مهمترین کارهای شیطان نسبت به انسانهای گناهکار ایجاد ناامیدی از درگاه رحمت و بخشش خداوند است از این رو شیطان مرتب در گوش گناهکاران زمزمه میکند که تو با این همه گناه چطور به زیارت میخواهی بروی تو کجا زیارت علی بن موسى الرضا اعلام کجا؟ تو کجا نماز خواندن و عبادت کردن کجا؟ حرم امام سلام جای خوبان است و تو جایی نداری آب از سر من و تو گذشته و مانند این حرفها که شیطان مرتب در گوش بندگان معصیت کار خدا می خواند در حالی که خداوند مهربان می فرماید: [قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ

76

هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم(1)(زمر ٫ ۵۳) بگو ای بندگان من که بر خویشتن زیاده روی روا داشته اید از رحمت خدا نومید مشوید؛ در حقیقت خدا همه گناهان را می آمرزد که او خود آمرزنده ی مهربان است. 

پس هنگام شنیدن این کلمات شیطان باید بگوییم که خداوند انبیاء و ائمه و اولیا اسلام را به عنوان واسطه ی فیض الهی برای ما گناهکاران فرستاده است هر چند خوبان از آنها استفاده بیشتری میبرند ولی ما گناهکاران نیز سهم فراوانی از انبیاء و امامان هم داریم موضوع بخشش در آیه ی شریفه گناهکاران و کسانی هستند که بر خود ظلم و به واسطه ی گناه بر نفس خویش اسراف نموده اند از این رو خداوند به پیامبران و به خصوص پیامبر خاتم دستور داده که اگر گناهکاران آمدند و از تو درخواست بخشش و مغفرت نزد خدا را کردند تو ای پیامبر ما برای آنان طلب مغفرت و بخشش کن و به آنها اعلام کن که خداوند گناهانتان را میبخشد(2)(وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ جَاؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا الله توَّابًا رَّحِيمًا ، نساء ٫ ۶۴) بنابر این وظیفه ی ما تنها خواستن از آنهاست و اجابت و کمک نمودن کار آنهاست که خداوند تضمین نموده است. پس حرم امام عل السلام تنها جای خوبان نیست بلکه جای کسانی که عاشقند و امام شناسند و لو بر اثر غفلت دچار گناه شده اند.

۴- از نکته های دیگری که در این حدیث شریف وجود دارد شرط و قیدی است که در روایت آمده است شرطی که راوی

77

را به سوال را داشته و در مورد آن از امام علی السلام سوال می کند. یعنی شرط قبولی و پذیرش زیارت امام رضا عل السلام که در اکثر روایاتی که در مورد زیارت امام علا السلام آمده است، دیده می شود. یعنی همراه بودن زیارت با آگاهی و معرفت به حق امام عل السلام که راوی از امام صادق عل السلام در مورد حقیقت آگاهی بر حق امامت سوال میکند که مقصود از عرفان به حق امام علی السلام چیست؟ 

امام صادق علا السلام نیز در مقام جواب می فرمایند: آگاهی به حق امامت یعنی این که بدانی:

هر امامی اطاعتش واجب است و این امر هم از نظر عقل و هم به واسطه ی شرع ثابت شده است یعنی شخص باید بداند که برای رسیدن به سعادت و رستگاری اطاعت از امام واجب است و اطاعت از امام یعنی نه از امام جا ماندن و نه از امام جلو افتادن بلکه همراه امام بودن و قدم جای قدم امام گذاشتن. اطاعت از امام معصوم لا السلام یعنی فهم این امر که معصوم علا السلام کلامی جز کلام خدا نمیگوید و چیزی برای خود نمی خواهد. یعنی دلدادگی به مولا مولایی که خدایش او را با نعم العبد عبد خوب خطاب می کند و هم خدا از او راضیست و هم او از خدا راضیست. عبد صالحی که به خاطر خداوند و حمایت از دین خدا به غربت میآید و در غربت به شهادت می رسد، علم به حق امام یعنی فهم این مسئله که امام حجت خدا و واسطه ی فیض الهی است و انسان کاملی است که نزد خداوند به مقام محمود مقام شایسته ای که دارای حق شفاعت است رسیده است. زیرا هر انسان آبرومندی که تمام آبروی خویش را برای خداوند قرار داده است محبوب خدا میشود و حق شفاعت برای محبوب

78

خدا حداقل چیزی است که خداوند به بنده ی صالحش عنایت می کند. 

شناخت حق امامت یعنی فهم این مسئله که برای نزدیک شدن به خداوند باید همان طور که امامان گفتند گفت و همانطور که آنان عمل کردند عمل نمود. شناخت حق امام عل السلام یعنی آنان را دوست و همنشین خود گرفتن و فرقی بین مرده و زنده ی آنان قایل نشدن دانستن این مسئله که ائمه لا نه تنها کلام ما را میشنوند بلکه به اذن خداوند از نیات ما هم خبر دارند و مشکلات ما را میدانند و همان طور که خودشان فرموده اند: حاجت نیازمند را قبل از این که بخواهد برآورده بنمایید. حاجت عاشقان و زایران خویش را قبل از این که کلامشان با اشک معرفت همراه شود برآورده میکنند. لذا با چنین معرفتی است که خداوند دعای زایر را مستجاب و گناهانش را می بخشد و ثواب فراوان که همان ثواب شهدای در راه خداوند است به آنان می دهد.

در برخی از روایات در فضیلت زیارت معصومین اسلام به خصوص امام حسین علا السلام آمده است، که زایر حرم شریف ابا عبدالله على السلام نه تنها مورد شفاعت امام و معصومان اسلام قرار می گیرد بلکه از این امتیاز برخوردار میشود که میتواند دیگران را شفاعت نماید چنان که در روایت عبد الله بن فضل هاشمی از امام صادق علا السلام به آن تصریح شد:

فقال الامام الصادق علا السلام) له: يا طوسى من زار قبر أبي عبد الله الحسين بن على ما السلام وهو يعلم أنه إمام من قبل الله عز وجل

۷۹

مفترض الطاعة على العباد غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر، وقبل شفاعته في خمسين مذنبا(1).(قال: كنت عند أبي عبد الله الصادق جعفر بن محمد ال، فدخل رجل من أهل طوس فقال: يا بن رسول الله ما لمن زار قبر أبي عبد الله الحسين بن على الاسلام؟ ، فقال له: يا طوسى من زار قبر أبي عبد الله الحسين بن على علم وهو يعلم أنه إمام من قبل الله عز وجل مفترض الطاعة على العباد، غفر الله له ما تقدم من ذنبه وما تأخر، وقبل شفاعته في خمسين مذنبا، ولم يسئل الله عز وجل حاجة عند قبره إلا قضاها له، قال: فدخل موسى بن جعفر السلام وهو صبي، فأجلسه على فخذه وأقبل يقبل ما بين عينيه. ثم التفت إلى وقال: يا طوسى إنه الإمام والخليفة والحجة بعدى، سيخرج من صلبه رجل يكون رضا الله عز وجل في سمائه ولعباده في أرضه، يقتل في أرضكم بالسم ظلما وعدوانا، ويدفن بها غريبا، ألا فمن زاره في غربته وهو يعلم أنه إمام بعد أبيه مفترض الطاعة من الله عز وجل كان كمن زار رسول الله .. التهذيب، ج ۶، ص ۱۰۸؛ امالي الصدوق، المجلس السادس و الثمانون ح ۱۱.)

امام صادق علی السلام فرمودند: ای مرد طوسی، هر کس قبر امام حسین عل السلام را زیارت کند در حالی که میداند او از طرف خدای عز وجل امام برحق است و اطاعت او واجب است، خداوند تمام گناهان گذشته و آینده ی او را خواهد بخشید و شفاعت او (زایر) نسبت به پنجاه گناهکار قبول میشود و چنین امتیازی نشان دهنده ی مقام بالای زایر امام علی السلام نزد خداست.

80

۱۵-۱ زیارت امام رضا عل السلام و همراه بودن با امام علی السلام در قیامت

یکی دیگر از برکات زیارت امام عال السلام همراهی امام علی السلام با زایر خویش در قیامت است و علت این همراهی این است که زایر عاشق امام علی السلام که عمری را با عشق اهل بیت ها و یاد آنان سپری نموده است و در واقع همنشین خویش را اهل بیت ها قرار داده است از این رو در ادامه ی این همنشینی و همراهی امام عل السلام در قیامت نزد او می رود و زایر خود را مورد لطف قرار میدهد. و از آنجا که همراه امام علی السلام باید در شان و منزلت امام باشد ائمه الهام با لطف خود او را به چنین مقامی رسانده و شخص از این طریق یار و همراه امام عل السلام می گردد. چنان که روایات مختلفی بر این امر دلالت می نمود مانند

۱. مرحوم شیخ صدوق به اسناد خودش یعنی به واسطه ی راویانی که او را به اباصلت میرساند از ابا صلت هروی نقل می کند، ابا صلت می گوید: از امام رضا عل السلام شنیدم که می فرمودند: آگاه باشید و بدانید هر کس مرا در غربت زیارت کند خداوند عز و جل برای او ثواب هزار شهید و هزار صدیق و درست کار و ثواب هزار حاجی و عمره گزار و صد هزار مجاهد را می نویسد و در قیامت با ما محشور می شود و در درجات عالی بهشت همراه ما خواهد بود(1).(عن ابن متوكل عن على، عن أبيه، عن الهروى قال: سمعت الرضا السلام يقول: والله ما منا إلا مقتول شهيد فقيل له فمن يقتلك يا ابن رسول الله؟ قال: شر خلق الله في زماني يقتلني بالسم، ثم يدفنني في دار مضيعة وبلاد غربة، ألا فمن زارني في غربتي كتب الله عز وجل له أجر مائة ألف شهيد ومائة ألف صديق، ومائة ألف حاج ومعتمر، ومائة ألف مجاهد. وحشر في زمرتنا، وجعل في الدرجات العلى من الجنة رفيقنا كتاب عيون الاخبار الرضا. ج ۲، ص ۲۵۶ و امالي الصدوق، ص ۶۳)

81

2. المكتب والوراق معا عن على، عن أبيه، عن الهروى، عن الرضا عل السلام في خبر دعبل قال علا السلام : لا تنقضى الأيام والليالي حتى تصير طوس مختلف شیعتی و زوارى ألا فمن زارني في غربتي بطوس، كان معى فى درجتي يوم القيامة مغفورا له(1).(عيون أخبار الرضا السلام، ج ۲، ص ۲۶۴) 

اباصلت هروی در روایت دعبل از امام رضا عل السلام نقل می کند که امام عل السلام فرمودند روزها و شبها به پایان نمی رسد تا این که شهر طوس محل رفت و آمد شیعیان و زایران من میشود آگاه باشید که هر کس در غربتم مرا زیارت نماید، در روز قیامت هم شان و رتبه ی من در حالی که گناهانش مورد بخشش قرار گرفته است خواهد بود.

82

۱۶-۱ ثواب دو رکعت نماز در کنار امام رضا علی السلام

یکی از آداب زیارت امام عل السلام به جا آوردن دو رکعت نماز زیارت است و ثواب چنین نمازی پاک شدن و بخشیده شدن گناهان است، همانگونه که در روایت ابا صلت هروی از امام رضا علا السلام بر این امر دلالت میکند. 

اباصلت هروی نقل میکند که از امام رضا عل السلام شنیدم که میفرمودند به درستی که به زودی مظلومانه و از سر کین و دشمنی مسموم شده و کشته میشوم و در کنار هارون دفن خواهم شد و خداوند عزوجل تربت مرا محل رفت و آمد شیعیان و اهل بیتم ها قرار میدهد پس هر کس مرا در غربت زیارت کند بر من واجب است که روز قیامت به دیدنش بروم. و قسم به خدایی که حضرت محمد ﷺ را به واسطه ی انتخابش برای رسالت عزیز و با کرامت گردانید و او را از بین تمامی مخلوقاتش بر گزید هیچ یک از شما در کنار قبر من دو رکعت نماز به جا نمی آورد الا این که هنگام ملاقات با خداوند، مستحق مغفرت و بخشش خداوند خواهد بود(1).(الصدوق، عن ما جيلويه عن على، عن أبيه، عن الهروى قال : سمعت الرضا السلام يقول: أنى سأقتل بالسم مسموما ومظلوما واقير إلى جانب هارون ويجعل الله عز وجل تربتی مختلف شيعتي وأهل بيتي فمن زارني في غربتي وجبت له زيارتي يوم القيامة والذي أكرم محمدا بالنبوة واصطفاه على جميع الخليفة لا يصلى أحد منكم عند قيرى ركعتين إلا استحق المغفرة من الله عز وجل يوم يلقاه والذي أكرمنا بعد محمد بالإمامة وخصنا بالوصية ان زوار قبرى لأكرم الوفود على الله يوم القيامة وما من مؤمن يزورني فتصيب وجهه قطرة من السماء إلا حرم الله عز وجل جسده على النار.)

83

۲ فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام از زیارت امام حسین علی السلام

یکی از مسایلی که در بخش ذکر فضایل زیارت امام رضا علی السلام مطرح می شود این است که در برخی از روایات آمده است که فضیلت زیارت امام رضا عل السلام از زیارت امام حسین عل السلام بیشتر است و این امر ممکن است با توجه به مقام بالای ابا عبدالله الحسين عل السلام سوال برانگیز باشد هر چند این بحث، بحث مهمی نمی باشد زیرا همه ی ائمه اسلام در حکم نور واحدند و هر یک از آن بزرگواران آنچه را که بر عهده داشتند به خوبی به انجام رساندند و هیچ سخن و عملی را بدون رضایت خداوند متعال انجام نداده اند، اما جهت بررسی و طرح برخی از پاسخ ها در این بخش به آن پرداخته می شود، والله هو العالم. 

در روایت علی بن مهزیار آمده است محمد بن يعقوب، عن على بن إبراهيم، عن أبيه، عن على بن مهزيار، قال: قلت لأبي جعفر على السلام: جعلت فداک زيارة الرضا عليه السلام أفضل، أم زيارة أبي عبد الله الحسين عل السلام، فقال: زيارة أبى أفضل، وذلك إن أبا عبد الله عل السلام يزوره كل الناس، وأبى لا يزوره إلا الخواص من الشيعة(1).(الکافی، ج ۴، ص ۵۸۴؛ تهذیب، ج ۶، ص ۸۴ .)

علی بن مهزیار میگوید خدمت امام جواد عل السلام عرض کردم جانم فدایت زیارت امام رضا علا السلام با فضیلت تر است یا زیارت امام حسین علی السلام؟ امام فرمودند زیارت پدرم امام رضا علا السلام) با فضیلت تر است زیرا امام حسین ع السلام را همه ی مردم زیارت می کنند اما پدر مرا جز افراد خاصی از شیعیان زیارت نمیکنند

84

بی تردید زیارت همه ی ائمه ی معصومین هم دارای فضیلت است و اثبات فضیلت برای هر یک از ائمه الهام به معنای نبود آن فضیلت برای امام دیگر نیست اما چرا در این روایت زیارت امام رضا علا السلام بر زیارت امام حسین علی السلام ترجیح داده شده است؟ و مراد از خواص که در روایت آمده است چیست؟ و آیا فضیلت بیشتر زیارت امام رضا علی السلام نسبت به دیگران همیشگی است و یا موقت است؟ این پرسشها پرسشهایی است که با توجه به این روایت مطرح شده به پاسخ نیاز دارد در مقام پاسخ به علت فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام نسبت به زیارت امام حسین عل السلام یکی از امور ذیل محتمل است:

۱. ممکن است گفته شود که فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام موقتی بوده و اختصاص به زمانی دارد که تعداد زایران امام رضا عل السلام به علت دوری راه و غربتی که خود ائمه در روایات متعدد به آن اشاره داشتند کم بوده است زیرا عاشقان اهل بیت اهل بیشتر در مدینه مستقر بودند و فاصله ی مدینه نسبت به عراق هر چند زیاد است اما نسبت به ایران و به خصوص مشهد الرضا عل السلام بسيار زیادتر میباشد و همین امر باعث میشود که تعداد کمتری توفیق زیارت امام رضا عل السلام را پیدا کنند و امام عل السلام از غربت خاصی برخوردار گردند، به ویژه طرح ولایت عهدی امام عل السلام ممکن است شبهاتی را برای برخی از شیعیان به وجود آورده باشد و زایران کمتر شود، از این رو از آنجا که توجه به ائمه اطهار السلام و تعالیم روشن آنان به معنای گم نکردن راه و تشخیص عقاید صحیح و صواب از عقاید باطل و ناصواب میباشد به خصوص ظهور

85

عقاید و مذاهب مختلفی که به اسم شیعه در آن زمان در حال رشد بودند اهمیت توجه به امام هشتم عا السلام را به عنوان نمادی خاص برای شیعه ی دوازده امامی در مقابل سایر فرق شیعه دو چندان می نمود و همین امر باعث تأکید بیشتر ائمه اطهار السلام بر زیارت امام رضا عل السلام شده است و روایاتی با این مضامین را از باب ترغیب و تشویق شیعیان برای زیارت امام رضا علا السلام، بیان فرموده اند. و این تأکید هیچ منافاتی با فضیلت بیشتر و یا تساوی فضیلت زیارت امام حسین علا السلام نسبت به سایر ائمه اسلام نداشته و ندارد، همان گونه که در روایت صحیحه ی عبدالعظیم حسنی به این امر تصریح شده است.

ماجيلويه، عن على، عن أبيه، عن عبد العظيم قال: قلت لأبي جعفر عل السلام قد تحيرت بين زيارة قبر أبي عبد الله عل السلام وبين قبر أبيك عل السلام بطوس فما ترى؟ فقال لى مكانك ثم دخل وخرج ودموعه تسيل على خديه فقال: زوار قبر أبي عبد الله علىالسلام كثيرون وزوار قبر أبي عل السلام بطوس قليل(1).(عيون أخبار الرضا السلام، ج ۲، ص ۲۵۶)

عبدالعظیم حسنی میگوید خدمت ابا جعفر امام جواد على السلام عرض کردم گاهی اوقات متحیرم در این که به کربلا بروم و قبر ابا عبدالله الحسین عل السلام را زیارت کنم و یا به شهر طوس و مشهد الرضا عل السلام بروم و قبر پدرتان را در آنجا زیارت کنم نظر مبارک شما چیست؟ امام جواد علي السلام فرمودند: در جای خود بمان سپس داخل اتاق) شدند و در حالی که قطرات اشک بر

86

چهره ی امام علا السلام جاری بود برگشتند، سپس فرمودند: زایران قبر ابا عبد الله الحسين على السلام فراوانند در حالی که زایران قبر پدرم در شهر طوس کم است.»

همان طور که در این روایت مشاهده می شود، امام جواد علا السلام لزوم زیارت امام رضا علا السلام را زایران کم ایشان در مقابل زایران فراوان امام حسین عل السلام میدانند و این امر نشان می دهد که مقصود از بیان فضیلت بیشتر برای زیارت امام رضا عل السلام ترغیب و تشویق شیعیان به منظور رونق بخشیدن به زیارت امام رضا عل السلام بوده است.

البته به همین نکته در روایت دیگری هم تصریح شده است:

قال الصادق على السلام: يقتل لهذا - وأوماً بيده إلى مولانا موسى عليالسلام - ولد بطوس لا يزوره من شيعتنا إلا الأندر فالأندر(1).(عيون أخبار الرضا. السلام، ج ۲، ص ۲۵۹)

امام صادق عل السلام در حالی که با دستان خویش به موسى بن جعفر علا السلام اشاره می نمودند، فرمودند: فرزندی از وی در شهر طوس کشته میشود که از شیعیان ما جز تعداد بسیار کمی او را زیارت نمیکند.

۲ علت دیگری که ممکن است برای فضیلت بیشتر زیارت امام رضا عل السلام بیان داشت این است که امام رضا عل السلام را تنها شیعیان دوازده امامی (اثنا عشری زیارت میکنند در حالی که امام حسین عل السلام را در اکثر اوقات تمام فرقه های شیعه اعم از دوازده امامی و غیر دوازده امامی زیارت میکنند در حالی

87

که از نظر شیعه ی دوازده امامی آنها فاسد المذهب بوده و اعتقاداتشان مورد قبول نیست بر فرقه هایی مانند زیدیه اسماعيليه(1)،(اسماعیلیه نام عمومی فرقه هایی است که بعد از حضرت صادق علم به امامت فرزند مهمش اسماعیل یا نواده اش محمد بن اسماعیل اعتقاد دارند و گاه در شهرهای مختلف به نام های گوناگون مانند باطنیه ،تعلیمیه سبعیه حشیشه ملاحده و قرامطه خوانده شده اند. رک فرهنگ فرق اسلامی محمد جواد مشکور ص ۴۷) قرامطه(2)(از انشعابات فرقه اسماعیلیه منسوب به مردی به نام حمدان بن قرمطه بودند. جهت اطلاعات بیشتر ر.ک فرهنگ فرق اسلامی محمد جواد مشکور ص ۳۵۸) و غیر آن شیعه اطلاق می گردد، در حالی که شیعه ی دوازده امامی نیستند از این جهت کسانی که امامت ائمه ام را تا امامت امام هشتم علا السلام را می پذیرند نسبت به امامان بعدی مشکل ندارند و امامت آنان را نیز می پذیرند در حالی که سایر فرق این گونه نیستند، از این رو چنان که در روایت علی بن مهزیار نیز گفته شد امام حسین عل السلام را تمام مردم زیارت میکنند در حالی که امام رضا عل السلام را گروه خاصی از شیعیان زیارت میکنند(3).(محمد بن يعقوب، عن على بن إبراهيم، عن أبيه، عن على بن مهزيار، قال: قلت لأبي جعفر السلام جعلت فداك زيارة الرضا السلام أفضل، أم زيارة أبي عبد الله الحسين السلام. فقال: زيارة أبى أفضل، وذلك إن أبا عبد الله عالسلام يزوره كل الناس، وأبي لا يزوره إلا الخواص من الشيعة. الكافي، ج ۴، ص ۵۸۴؛ تهذیب، ج ۶ ص ۸۴ .)

3. در روایتی عبدالرحمن بن مسلم از همین مسئله که زیارت کدام یک از ائمه با فضیلت تر است از امام کاظم علا السلام سوال میکند و حتی اسامی تک تک ائمه ی اطهار ها را ذکر میکند و امام عل السلام به صورت روشن به فرق نداشتن زیارت ائمه ی اطهار لا تصریح می فرمایند.

88

كامل الزيارة: أحمد بن جعفر البلدي، عن محمد بن يزيد البكرى عن منصور ابن نصر المدايني، عن عبد الرحمن بن مسلم قال: دخلت على الكاظم علا السلام فقلت له: أيما أفضل الزيارة لأمير المؤمنين صلوات الله عليه أو لأبي عبد الله عل السلام أو لفلان أو فلان وسميت الأئمة واحدا واحدا ؟ فقال لي: يا عبد الرحمن بن مسلم من زار أولنا فقد زار آخرنا، ومن زار آخرنا فقد زار أولنا ومن تولى أولنا فقد تولى آخرنا و من تولى آخرنا فقد تولى أولنا، ومن قضى حاجة لاحد من أوليائنا فكأنما قضاها لجميعنا يا عبد الرحمن أحببنا وأحبب فينا وأحبب لنا وتولنا وتول من يتولانا وأبغض من يبغضنا ألا وإن الراد علينا كالراد على رسول الله عل السلام جدنا ومن رد على رسول الله ﷺ فقد رد على الله، ألا يا عبد الرحمن من أبغضنا فقد أبغض محمدا ومن أبغض محمدا فقد أبغض الله جل وعلا، ومن أبغض الله جل وعلا كان حقا على الله أن يصليه النار وماله من نصير(1).(كامل الزيارات، ص ۳۳۵)

عبد الرحمن بن مسلم میگوید خدمت امام کاظم علا السلام رسیدم و عرض کردم زیارت کدام یک از ائمه معصومین امام با فضیلت تر است؟ زیارت امیرالمؤمنین عل السلام یا امام حسین اسلام یا ائمه ی دیگر وی میگوید اسامی یکایک ائمه اطهار ها را نام بردم؟ امام عل السلام در پاسخ فرمودند ای عبدالرحمن! بدان هرکس اول ما امام اول (لا السلام) را زیارت کند به درستی که انگار آخرین امام ما را زیارت کرده یعنی بین زیارت امام اول عل السلام و زیارت آخرین امام عل السلام فرقی نیست و هر کس آخرین امام ما را زیارت

89

کند انگار اولین امام ما را زیارت کرده و هر کس ولایت اولین ما را بپذیرد، انگار ولایت آخرین ما را پذیرفته است و هر کس ولایت آخرین ما را بپذیرد انگار ولایت اولین ما را پذیرفته است. و هر کس حاجت و نیاز یکی از دوستداران ما را برآورده کند انگار نیاز و حاجت تمام ما را برآورده است. ای عبدالرحمن ما را دوست داشته باش و در راه ما دوست داشته باش و برای ما به خاطر ما دوست داشته باش و ما و هر کس که ما را دوست دارد دوست داشته باش و هر کس ما را دشمن و مورد غضب قرار میدهد او را مورد غضب و دشمنی قرار بده آگاه باش رد کننده ی ما کسی که ولایت ما را رد میکند و نمیپذیرد همانند رد کننده ی جد ما پیامبر خدا است و هر کس پیامبر اسلام را رد کند، خدا را رد کرده است. ای عبدالرحمن آگاه باش هر کس با ما دشمنی کند و مورد غضب قرار دهد حضرت محمد ﷺ را مورد دشمنی قرار داده است و هر کس حضرت محمد را مورد دشمنی قرار دهد خداوند جل و اعلی را مورد دشمنی قرار داده است و هر کس با خداوند جل و اعلی دشمنی کند فرض است بر خداوند یعنی خداوند حتما این کار را خواهد کرد که آتش را به او برساند و درون آتش بیاندازد در حالی که هیچ کمک کننده ای برای او نیست.

با توجه به فرضهای ذکر شده و همچنین صراحت روایات عبد الرحمن بن مسلم بر فرق نداشتن زیارت ائمه ی اطهار ها مراد از افضل بودن زیارت امام رضا علا السلام روشن می گردد. و آن چه از مجموعه ی روایات به دست می آید این است که همه ی معصومان ها در صدد یک امر بوده اند و آن عبارت است از

90

نهادینه کردن امر توجه و توسل و زیارت معصومان ایلام تا مردم به واسطه ی چنین ارتباطی از دریای بیکران علم و اخلاق اهل بيت الهام بهره مند گشته و با افکار آنان از نزدیک آشنا شوند تا از طریق صواب دور نمانند و دچار بی راهه ها و راهزنان و دزدان اعتقادی و ایمانی نشوند.

91