تفسیر سوره فاتحة الكتاب

۱۷ - مردی خدمت حضرت رضا علیه السلام آمد و عرض کرد : یا بن رسول الله «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» را برایم تفسیر کن .

فرمود : پدرم از جدم روایت میکرد که مردی خدمت حضرت امیر المؤمنین علی علیه السلام آمد و عرض کرد : « الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العالمین» را برای من تفسیر کن ، علی علیه السلام فرمود :

خداوند متعال بندگان خود را از بعضی نعمتهای خود آگاه ساخت زیرا مردم قدرت ندارند همه نعمتهای پروردگار را بشناسند و یا دریابند، زیرا نعمت های خداوند بسیار زیاد است و قابل شمارش نیست .

خداوند متعال در این هنگام فرمود: بگوئید: سپاس خداوندی را سزاست که بر ما انواع نعمتها را ارزانی داشت و آن خدا پرورش دهنده جهانیان است .

مقصود از «عالمین همه مخلوقات از جماد و حیوان هستند ، اما حیوانات را خداوند با قدرت خود در آنها تغییر و تبدیل ایجاد کرده و آنها را روزی داده و در تحت حمایت خود آنان را حفظ نموده و هر کدام را با مصلحت خود نگهداری می کند

اما جمادات خداوند با قدرت خود آنها را نگه میدارد و نمیگزارد به همدیگر برخورد کنند و یا به هم به چسبند و آسمان را نگهداشته و نمیگزارد برزمین اصابت کند و زمین را از فرو رفتن حفظ کرده و خداوند به همه بندگان خود مهربان است .

سپس فرمود : « رَبّ العالمين يعنى مالك وخالق آنها، که روزی را بطرف آنها میکشاند از جاهائیکه میدانند و یا نمیدانند .

روزی از طرف خداوند متعال برای همه میرسد و همه بندگان از آن استفاده میکنند ، نه تقوای متقین چیزی بر آن میافزاید و نه معصیت معصیت کاران از آن می کاهد .

بین ما و روزی همواره يك پوششی هست ، در حالیکه روزی صاحب خود را طلب میکند ، و اگر یکی از شما از روزی خود فرار کند روزی او را تعقیب میکند ، همانطور که مرگ او را جستجو میکند .

خداوند متعال فرمود: بگوئید: سپاس خداوندی را سز است که ما را به نعمت ارزانی داشت و آنچه را که در کتب گذشتگان اختیار کرده بود برای ما متذکر شد و در این جا مراعات محمد و آل محمد عليهم السلام و شیعیان آنها را کرد که تا خداوند را در برابر فضیلتی که به آنها داده سپاسگزار باشند

حضرت رسول صلى الله علیه و آله فرمود: هنگامیکه خداوند متعال موسی بن عمران علیه السلام را مبعوث فرمودند ، و او را به سخن گفتن با خود برگزید ، و دریا را برای او شکافت و بنی اسرائیل را نجات داد و به موسی تورات والواح راعطا کرد ، و مقام خود را در نزد خداوند یافت ، گفت : خداوندا مرا آنطور گرامی داشتی که هیچ کس را قبل از من آن طور گرامی نداشتی .

خداوند متعال فرمود: ای موسی مگر نمیدانی که محمد در نزد من از همه فرشتگان و مخلوقات افضل است؟ .

موسی گفت : بار خدایا اگر محمد در نزد تو از همه مخلوقات گرامی تر است آیا در آل پیامبران کسی گرامی تر از آل من هست ؟ .

فرمود : ای موسی مگر نمیدانی آل محمد عليهم السلام از همه اهل بیت پیامبران افضل هستند ؟ .

موسی علیه السلام عرض کرد : بار خدایا اگر آل محمد عليهم السلام از همه افضل اند ، آیا در میان امتهای انبیاء امتی از امت من افضل هست ؟.

در صورتیکه تو امت مرا گرامی داشتی و فرمان دادی ابرها بر آنها سایه افکندند و در بیابان برای آنان از آسمان غذاهای گوناگون فرستادی ، و دریا را برای آنها شکافتی؟.

خداوند متعال فرمود: ای موسی آیا نمیدانی که فضیلت امت محمد صلی الله عليه و آله مانند فضیلت او بر همه مخلوقات من است، موسی عرض کرد : بار خدایا امت او را به من بنما خداوند وحی فرستاد که تو آنها را نخواهی دید و اکنون وقت ظهور آنها نیست ( تا آخر حدیث )

۱۸ - حضرت رضا علیه السلام از پدرش از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که در تفسیر « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم ) فرمود : خداوند میفرماید :

«ارْشُدْنَا إِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ » یعنی ما را راهنمائی کن تا راهی که ما را به محبت تو میرساند هدایت کند و ما را به دینت رهنمون گردد ، و ما را منع کند تا دنبال هوی و هوسهای خود نرویم تا هلاك شويم ، و یا به آراء و نظریات خود عمل کنیم و در نتیجه هلاک گردیم .

502

در فضيلت فاتحة الكتاب

٣٠- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیهم السلام روایت کرده که حضرت رسول (ص) فرمود :

خداوند متعال میفرماید : من فاتحة الكتاب را بین خود و بندگانم تقسیم کرده ام نصف آن مال من و نصف دیگر به بنده ام تعلق دارد و بنده من هر چه میخواهد از من سؤال کند .

هر گاه بنده ای بگوید : بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَانِ الرَّحيمِ خداوند ميفرمايد : بندة من به نامم آغاز کرد و بر من لازم است که کارهای او را انجام دهم و او را نفع برسانم .

هنگامیکه میگوید : «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ » خداوند میفرماید: بنده ام مرا ستایش کرد و دانست که نعمتهائیکه در دست اوست از من است و من با فضل و احسان خود بلاها را از او دفع کردم .

اينك گواه باشید که من هم چنانکه نعمتهای دنیا را به او داده ام نعمت های آخرت را هم به او خواهم داد و بلاهای آخرت را از او دفع میکنم همانطور که بلاهای دنیا را از وی دفع کردم .

هنگامیکه بگوید : « الرحمان الرحیم » خداوند میفرماید : بنده من گواهی داد که من رحمان و رحیم هستم، اکنون شما را گواه میگیرم که از رحمت خود به او زیاد عطا خواهم کرد و از عطایای خود او را بهره مند خواهم ساخت .

هر گاه بگوید : « مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ » خداوند متعال میفرماید : گواه باشید که وی اعتراف کرد که من مالك روز قیامت هستم، من نیز حساب او را در قیامت آسان خواهم کرد و از گناهان او میگذرم .

هنگامیکه بنده ای میگوید : « اياك نعبد » خداوند میفرماید : بنده من راست میگوید ، وی مرا عبادت میکند ، اينك گواه باشید که من به عبادت او پاداش دهم تا کسانیکه مرا عبادت نکرده اند غبطه او را بخورند .

هر گاه بگوید : «إياك نستعين » پروردگار میفرماید : بنده ام به من استعانت پیدا کر دو به من پناه آورد ، اکنون گواه باشید که در همه امور از وی استعانت میکنم و در سختیها و شدائد و مکاره او را كمك خواهم کرد .

هنگامیکه میگوید : « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم » خداوند میفرماید : این حق بنده من است و او هر چه دلش میخواهد باید از من سؤال کند، من اينك خواسته های اور ابر آوردم و آرزوهای وی را انجام دادم و از آنچه ترس داشت در آسایش قرار دادم .

 در این هنگام از امیرالمؤمنین علیه السلام سؤال شد آیا بسم الله از فاتحة الكتاب میباشد؟ .

فرمود : آری . حضرت رسول صلى الله علیه و آله بسم الله رايك آيه از فاتحة الکتاب میدانست .

578