تفسیر چند آیه از سوره بقره .

۱۹- صفوان بن یحیی گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم ابراهیم علیه السلام از خداوند پرسید به من بنمایان چگونه مردگان را زنده میکنی؟ خداوند فرمود: مگر ایمان نیاورده ای گفت : چرا میخواهم دلم اطمینان پیدا کند .

مگر ابراهيم شك داشت که خداوند مردگان را زنده میکند ؟ فرمود : ابراهیم شکی نداشت بلکه میخواست یقینش زیاد شود .

۲۰ - حسن بن علی گوید : در کتابیکه ابوالاسد برای حضرت رضا علیه السلام نوشته و جوابیکه امام علیه السلام به خط خود برای او نوشته بود خواندم .

سائل پرسیده بود تفسیر « وَلا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الحكام » را بیان فرمائید .

امام رضا در جواب آن فرمود : مقصود از «حکام » در آیه شریفه قضاة هستند، و در زیر نوشته بودند مردی خود میداند که ظلم وستم میکند و در دعوی حقی ندارد ولیکن با دادن رشوه حکم را به نفع خود اخذ میکند و حقوق دیگران را پامال مینماید .

۲۱ - معمر بن خلاد از حضرت رضا علیه السلام روایت میکند که فرمود مردم درباره نزدیکی کردن بازنان از دبر چه نظری دارند ؟ .

گوید عرض کردم اهل مدینه در این باره اشکالی مشاهده نمیکنند .

فرمود یهودیان میگفتند هر گاه مردی از دیر با زنش نزدیکی کند فرزندش احول متولد میگردد ، در این هنگام خداوند متعال آیه «نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ انى شِئْتُم ، را نازل فرمودند مقصود این است از عقب و یا جلو ، و این برخلاف قول یهودیان است ، و مقصودش نزدیکی از دبر نیست .

۲۲ -- ابوالقاسم فارسی از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده و گوید : خدمت آن حضرت عرض کردم: قربانت گردم، خداوند متعال می فرماید :

«فَإِمْسَاكَ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تشريح باحسان ، مقصودش چیست؟ .

فرمود: اما امساك به معروف آن است که از آزار واذیت کردن زن خودداری کند و نفقه او را بدهد ، و اما تسریح به احسان این است که او را طبق دستور خداوند طلاق دهد .

۲۳ - عمر بن سلیمان از مردی از اهل جزیره روایت کرده که گفت : مردی از حضرت رضا علیه السلام پرسید و گفت قربانت گردم خداوند متعال می فرماید «فنظرة إلى ميسرة» مرا از این «نظرة » مطلع فرما .

آیا برای آن وقت معین هست که باید مدیون تا آن وقت مؤاخذه نشود ، مردی از کسی قرض گرفته ، در صورتیکه نه باغ و ملکی دارد که منتظر محصول آن باشد، و نه از کسی طلبی دارد که وصول شود .

امام علیه السلام فرمود : منتظر میشوند تا خبر وضع مدیون تنگدست به امام برسد و هر گاه در نزد امام ثابت شد که وی قدرت پرداخت وام را ندارد، از محل سهم غارمین که در بیت المال هست قرض او را میدهند.

اگر آن وام را در اطاعت خداوند مصرف کرده امام میپردازد ، و اگر در معصیت و نافرمانی پروردگار مصرف کرده باشد امام از پرداخت آن دین خودداری میکند

راوی گوید : عرض کردم: پس تقصیر این مردی که وی را امین دانسته و قرض به او داده چیست و از کجا میدانست که وی مال را در طریق معصیت خرج میکند و یا در اطاعت خداوند مصرف مینماید ؟ .

حضرت رضا علیه السلام فرمود کوشش میکند از مدیون چیزی بدست آورد و از او بگیرد .

٢٤- ابن فضیل گوید : از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم تفسير « إِذَا حَضَرَ أَحَدُكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَةِ إِثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِ كُمْ» را بیان فرمائید.

فرمود : دو نفر از مسلمانان و دو نفر از اهل کتاب ، و اگر از اهل کتاب کسی پیدا نشد از مجوس باید باشد، زیرا رسول خدا صلى الله عليه و آله با مجوس مانند اهل کتاب رفتار میکرد .

موضوع این آیه شریفه از این قرار است که هر گاه مرد مسلمانی در سرزمین غربت در گذرد باید در هنگام مرگ دو نفر مسلمان را در وصیت خود گواه بگیرد ، و اگر چنانچه در آن منطقه مسلمانی پیدا نشد دو نفر از اهل کتاب را به شهادت میطلبد .

٢٥ - حسن بن علی بن فضال گوید: از حضرت رضا علیه السلام از تفسیر آیه «اللهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ » وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللهُ» و «يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادَهُمْ، سئوال کردم.

فرمود : خداوند متعال کسی را مسخره نمیکند و ریشخند نمینماید و مکر و خدعه ندارد، ولیکن پاداش مسخره کنندگان و مکر و خدیعه را میدهد ، و پروردگار منزه است از اینکه اهل مکر و خدعه و نيرنك و فریب باشد

٢٦- ابراهيم بن ابی محمود گوید : از حضرت رضا عليه السلام تفسير آيه شريفه « وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لا يُبْصِرُونَ » را سئوال کردم .

فرمود : خداوند به صفت «ترك موصوف نمیشود همانطور که مخلوقات به این صفت متصف میباشند لیکن چون خداوند به بواطن بندگان آگاهست و میداند که آنها از کفر و الحاد و گمراهی بر نخواهند گشت از این جهت لطف خود را از آنها گرفته و آنها را مختار فرموده است .

راوی گوید : از آن حضرت معنی «خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ» را پرسیدم .

فرمود: «ختم » مهر زدن به دل کافران است از جهت عقوبت بر کفران آنها همان طور که خداوند فرموده : « بَلْ طَبعَ اللهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلا قليلا پروردگار بردل آنها مهر زده به جهت کفری که در نهاد آنها است، و جز عده اندکی از آنها ایمان نخواهند آورد .

راوی گفت : از آن جناب پرسیدم آیا خداوند بندگان خود را به معصیت مجبور میکند؟

فرمود : خداوند بندگان خود را مخیر ساخته و آنها را مهلت داده تا وقتی که تو به کنند ، و به سوی او باز گردند .

راوی گوید : گفتم آیا خداوند بندگان را به کارهائی که از طاقت آنها خارج است تکلیف میکند؟

فرمود پروردگار چگونه این کار را خواهد کرد در صورتیکه فرموده « وَ ما رَبُّكَ بظلام للعبيد ، خداوند متعال هرگز . ظلم نمیکند سپس حضرت فرمود: پدرم از پدرش روایت کرد که میگفت :

هر کس گمان کند که پروردگار بندگانش را به معصیت مجبور میکند ، و یا آنها را به کارهایی که از طاقت آنها بیرون است تکلیف مینماید از ذبیحه او نخورید و شهادت او را قبول نکنید ، و پشت سر او نماز نگذارید، و از دادن زکواة به او خودداری نمائید .

۲۷ - ابو محمد رازی از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده که آن جناب فرمود : آيه شريفة « الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِهِ وَعَلانِيَةً » در شأن على علیه السلام فرود آمد .