معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > توحيد > نهی از تشبيه خدا به مخلوقات
معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > قرآن > تفسير آيات و سُوَر > استدلال به آيات قرآن

حضرت عليه السّلام فرمودند: خداوند نه سهو می کند و نه چيزی را فراموش می نمايد، بلکه سهو و نسيان مربوط به مخلوقاتی است که خلق شدند، آيا نشنيده ای که خداوند فرموده است: (پروردگارت فراموش کار نيست.) (سوره مبارکه مريم، آيه 64) بلکه معنی آيه چنين است: خداوند، کسانی را که او و قيامت را فراموش کرده اند اين گونه جزا می دهد که خودشان را فراموش کنند، همان طور که در جای ديگر فرموده:(مانند کسانی نباشيد که خدا را فراموش کردند و در نتيجه خدا نيز آن ها را از ياد خودشان برد، آنان فاسق هستند.) (سوره مبارکه حشر، آيه 19) و نيز می فرمايد: ( امروز آن ها را فراموش می کنيم همان طور که آن ها، چنين روزی را فراموش کردند.)، (سوره مبارکه اعراف، آيه 51) يعنی آن ها را رها می کنيم همان طور که آن ها، از آماده شدن برای چنين روزی طفره می رفتند و اين کار را ترک کرده بودند.

. عبدالعزيزبن مسلم می گويد: از امام رضا عليه السّلام درباره تفسير اين آيه شريفه سؤال کردم: (خدا را فراموش کردند، او هم آن ها را فراموش کرد.) (سوره مبارکه توبه، آيه 67). حضرت عليه السّلام فرمودند: خداوند نه سهو می کند و نه چيزی را فراموش می نمايد، بلکه سهو و نسيان مربوط به مخلوقاتی است که خلق شدند، آيا نشنيده ای که خداوند فرموده است: (پروردگارت فراموش کار نيست.) (سوره مبارکه مريم، آيه 64) بلکه معنی آيه چنين است: خداوند، کسانی را که او و قيامت را فراموش کرده اند اين گونه جزا می دهد که خودشان را فراموش کنند، همان طور که در جای ديگر فرموده:(مانند کسانی نباشيد که خدا را فراموش کردند و در نتيجه خدا نيز آن ها را از ياد خودشان برد، آنان فاسق هستند.) (سوره مبارکه حشر، آيه 19) و نيز می فرمايد: ( امروز آن ها را فراموش می کنيم همان طور که آن ها، چنين روزی را فراموش کردند.)، (سوره مبارکه اعراف، آيه 51) يعنی آن ها را رها می کنيم همان طور که آن ها، از آماده شدن برای چنين روزی طفره می رفتند و اين کار را ترک کرده بودند. مؤلّف اين کتاب (شيخ صدوق) می گويد: منظور از «آن ها را رها می کنيم» اين است که ثواب کسانی را که به قيامت و برپايی آن اميدوار هستند، به آن ها نمی دهيم.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفُ بِعَلَّانَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدٍ عِمْرَانُ بْنُ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْقَاسِمِ الرَّقَّامِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَخِيهِ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ‏ سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ‏ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَا یَنْسَی وَ لَا یَسْهُو وَ إِنَّمَا یَنْسَی وَ یَسْهُو الْمَخْلُوقُ الْمُحْدَثُ أَ لَا تَسْمَعُهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا وَ إِنَّمَا یُجَازِی مَنْ نَسِیَهُ وَ نَسِیَ لِقَاءَ یَوْمِهِ بِأَنْ یُنْسِیَهُمْ أَنْفُسَهُمْ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ‏ وَ قَالَ تَعَالَی‏ فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا أَیْ نَتْرُکُهُمْ کَمَا تَرَکُوا الِاسْتِعْدَادَ لِلِقَاءِ یَوْمِهِمْ هَذَا قال المصنف قوله نترکهم أی لا نجعل لهم ثواب من کان يرجو لقاء يومه لأن الترک لا يجوز علی الله تعالی فأما قول الله تعالی‏ وَ تَرَکَهُمْ فِی ظُلُماتٍ لا یُبْصِرُونَ‏ أی لا يعالجهم [يعاجلهم‏] بالعقوبة و أمهلهم ليتوبوا

جوان ، میانسال ، کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کارگاه آموزشی ، کتاب معارفی