نماز و خانواده

وظیفه والدین در قبال فرزندان در رابطه با نماز

از امام رضا سؤال شد که مردی کودکش را اجبار می کرد که نماز بخواند این چه حکمی دارد؟ زیرا آن کودک یک روز با دو روز در هفته) نماز نمی خواند؟

حضرت فرمود: این کودک چند سال دارد؟

راوی گوید: عرض کردم هشت سال

حضرت فرمود شگفتا هشت سال دارد و نماز نمی خواند.

راوی گوید پرسیدم او را کتک زد و تن او را به درد آورد.

حضرت فرمود نماز بخواند، ولو به تنبیه باشد. (۱)(وسائل الشيعه، جلد ۳، ص ۱۳)

در این حدیث چند نکته اساسی وجود دارد

۱ - عنصر تمیز و تشخیص در فرایندهای ادراکی این مرحله ویژگی منحصر بفردی را تشکیل می دهد.

- الزام یا اجبار نیز به نوبه خود نقش ویژه ای را در فرآیند آموزش ایفا میکند. با توجه به این که الزام به معنای قطعی و کاملش در این جا منظور نظر نیست.

بلکه بیشتر معنای شبه الزام مدنظر است.

- تنبیه بدنی به عنوان یکی از راههای پرورش در این مرحله به حساب می آید. همه این حقایق نشان میدهد که آموزش در مرحله دوم کودکی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و بر رفتار آینده فرد تأثیر میگذارد و اگر تا این اندازه در ساخت رفتار در دوره بزرگسالی مؤثر نبود امام هرگز از فرآیند اجبار برای نماز خواندن استفاده نمی کرد و حال آن که نماز خواندن فقط در سن بلوغ الزامی و واجب است و یا هرگز برای بهتر نماز خواندن توصیه به کتک زدن کودکان نه ساله نمی کرد. (۲)(اسلام و روانشناسی دکتر بستانی، ص ۹۵ و ۹۶)

امام هشتم فرموده است

هرگاه پسر به سن هفت سالگی رسید از او نماز خواسته شود. او را به نماز خواندن وادار کنید.) (۳)(وسائل الشيعه، جلد ۷، ص ۱۶۹)

روزن دل گر گشاده است از صفا                                            می رسد بی واسطه نور خدا

دوزخ است آن خانه کوبی روزن است                                    اصل دین ای بنده روزن کردن است (4)(جلال الدین محمد بلخی)

بعضی از اصحاب و بزرگان دینی و بزرگان علم و سیر و سلوک برنامه ها را در منزل تقسیم می کردند. یعنی اعضاء خانواده در کل شبانه روز این خانه را روشن نگاه می داشتند. در شب اینطور نبود که همه اعضای خانواده بعد از خوردن غذا تا صبح بخوابند، بلکه نگر میانی می دادند. مثلاً فلان مقدار از شب را یکی مشغول عبادت و درس و بحث و تلاوت و دعا بود و دیگری میخوابید سپس دیگری بر میخاست و به عبادت میپرداخت و اولی میخوابید بدنبال آن سومی بر میخاست و به عبادت میپرداخت منزل را شب تا صبح روشن نگاه می داشتند که جز نام حق در این خانه چیز دیگری برده نشود و این خانه خاموش نشود. (۱)(اسرار عبادات، «آیة الله جوادی آملی» ص ۱۶۲ و ۱۶۱ به نقل از کتاب «المراجعات»، «مرحوم

سید عبدالحسین شریف الدين جبل عاملی)