در فضیلت ماه رمضان

۲۰ ایوب بن یقطین برای حضرت رضا (ع) نوشت که این دعا را برایم تصحیح بفرمائید، امام علیه السلام برای او نوشتند که این دعای حضرت باقر علیه السلام است که در سحرهای ماه رمضان میخواندند ، پدرم از امام باقر روایت می کرد که فرمود :

اگر مردم میدانستند که این مسائل چه اندازه نزد خداوند ارج و اعتبار داردو خواسته های خواننده را بر میآورد با یکدیگر درباره این دعا جنك ميكردند، و خداوند اشخاصی را به رحمت خود اختصاص میدهد

حضرت باقر علیه السلام فرمود: اگر میخواستم آشکار می کردم که اسم اعظم خداوند در این دعا نهفته است ، هر گاه این دعا را قرائت کردید در انجام درخواست خود کوشش داشته باشید که او از علوم خفیه است و از کسانیکه اهلیت ندارد مکتوم کنید .

منافقان ، دروغگویان ، و منكران ، اهلیت این دعا را ندارند ، واودعاء مباهله است و متن آن از قرار ذیل است که میگوئی «اللهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ بَهَائِكَ بِأَبْهَاهُ وَكُلُّ بهائك بهي » تا آخر .

صص 566

در فضیلت ماه رمضان

از کتاب صوم

۱- ابن فضال از حضرت رضا (ع) روایت کرده که حضرت رسول (ص) فرمود :

ماه رمضان ماه بزرگی است خداوند در آن ماه نیکیها را دو چندان میکند و گناهان را پاک میسازد و درجات را بالا میبرد .

هر کس در این ماه صدقه بدهد خداوند گناهان او را می آمرزد و هر کس در این ماه به زیر دستان خود محبت و مهربانی کند خداوند نظر رحمت به او خواهد داشت .

کسیکه در ماه رمضان اخلاق خود را نیکو سازد و خشم خود را فرو کشد و غضب نکند، و موجبات رفت و آمد و ارتباط با ارحام و خویشاوندان را بر قرار کند پروردگار او را مورد عنایت و محبت خود قرار میدهد .

سپس فرمود: این ماه رمضان مانند سایر ماهها نیست ، هر گاه ماه مبارك رمضان بیاید با خود خیرات و برکات میآورد، و هر گاه ماه رمضان پایان یابد گنان شما

-٦٦2-

را نیز با خود میبرد.

در ماه رمضان ثواب کارهای نيك مضاعف میگردد ، واعمال وافعال نيك در آن مورد پذیرش خداوند متعال قرار میگیرد ، هر کس از شما در ماه مبارک رمضان دو رکعت نماز مستحبی بخواند خداوند متعال او را رحمت می کند.

سپس فرمود: بدبخت و بی توفیق کسی است که ماه رمضان بر او بگذرد و مورد آمرزش قرار نگیرد ، در آن هنگام که نیکو کاران پاداش اعمال خود را بگیرند وی زبان خواهد دید .

۲- حسن بن فضال از حضرت رضا علیه السلام و او از پدرانش روایت کرده که حضرت رسول صلی الله علیه و آله در یکی از روزها خطبه خواند و در اثناء خطبه خود فرمود :

ای مردم اینک ماه خداوند با برکت و آمرزش بطرف شما روی آورده ، ماهی که در نزد خداوند از همه ماه ها افضل است، روزهای آن بهترین روزها و شبهای آن نیکوترین شبها و ساعات آن افضل ساعات میباشد .

ای مردم شما در این ماه به ضیافت خداوند دعوت شده و نزد خداوند گرامی هستید

نفسهای شما در این ماه تسبیح و خواب شما در آن عبادت ، و اعمال شما در آن مقبول و دعای شما در آن مستجاب است اکنون با نیت پاک و قلبی صادق از خداوند بخواهید که شما را موفق بدارد روزه بگیرید و تلاوت قرآن مجید کنید.

شقى و بد بخت و بد عاقبت آن کسی است که در این ماه از رحمت خداوند محروم گردد و از فیوضات این ماه مقدس و مبارک بی بهره باشد .

-٦٦٣-

ای مردم با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه از گرسنگی و تشنگی خود در روز قیامت یاد کنید ، ای مردم به فقراء و درماندگان خود احسان کنید و نیکی نمائید بزرگان خود را مورد احترام و تعظیم قرار دهید، و از کوچکان دلجوئی کنید ، و از ارحام خود دیدن نمائید و زبان خود را از گفتگوهای بیهوده و سخنان ناروا حفظ کنید ، دیدگان خود را از آنچه حلال نیست بپوشانید و گوشهای خود را از آنچه شنیدن آن روانیست نگهدارید

ای مردم با یتیمان مردم محبت و نیکی داشته باشید تا دیگران نسبت به یتیمان شما محبت داشته باشند، از گناهان خود تو به کنید و دست های خود را بطرف خداوند در هنگام نمار بلند کنید و حاجتهای خود را از او طلب نمائید ، که هنگام نماز بهترین لحظات و ساعات است

خداوند در این وقت با نظر رحمت به بندگانش مینگرد، هر گاه با او مناجات کنند جواب آنها را میدهد و هر چه اروی بخواهند هم رحمت میکند ، و درخواست آنها را اجابت مینماید .

ای مردم جانهای شما در گرو اعمال شما هست هر چه در دنیا انجام دهید به آن خواهید رسید و پاداش آنها را دریافت خواهید کرد، تا میتوانید استغفار کنید و جان های خود را از گرو کارهای ناشایست نجات دهید .

ای مردم پشتهای شما در اثر بارهای معصیت و نافرمانی خداوند سنگین شده و با طول دادن سجده و عبادت خداوند متعال سنگینی پشت خود را بر طرف کنید و بار خود را سبك سازيد .

ای مردم بدانید که خداوند متعال بعزت و جلال خود سو گند یاد کرده که نماز گذاران و سجده کنندگان را عذاب نکند، و آنان را به آتش نترساند، و در روز قیامت

-۹۶۴-

که همه مردم در پیشگاه خداوند حاضر شوند آنان را در کنف حمایت و رحمت خود قرار دهد .

ای مردم هر کس از شما روزه دار مؤمنی را افطار دهد مانند این است که يک بنده ای را آزاد کرده باشد، و خداوند گناهان گذشته او را می آمرزد .

در این هنگام گفته شد : یارسول الله همه ما قدرت نداریم افطاری بدهیم ، حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود: از آتش دوزخ بترسید ولو با اتفاق يك دانه خرما و از آتش بترسید ولو با دادن يك شربت آب :

ای مردم هر کس از شما در این ماه رمضان اخلاق خودر انیکو سازد و با روی گشاده با مردم سخن گوید، روز قیامت که همه قدم ها در آن میلغزند خداوند مهربان قدمهای او را در صراط ثابت قرار خواهد داد .

هر کس در این ماه از زیر دستان خود سرپرستی کند و آنها را مورد لطف و احسان خود قرار دهد پرورد گار روز قیامت او را از گزند و عذاب حفظ خواهد کرد و میزان سیات اور اسبك خواهد نمود .

هر کس شر خود را از مردم باز دارد و مردم از زبان او آسوه باشند خداوند روز قیامت غضبش را از او نگاه خواهد داشت، هر کس در این ماه یتیمی را سرپرستی کند و از وی دلجوئی نماید روز قیامت مورد احترام و تکریم خداوند قرار خواهد گرفت .

هر کس در ماه رمضان با ارحام و خویشاوندانش ارتباط و رفت و آمد داشته باشد روز قیامت مشمول رحمت خداوند قرار میگیرد ، و هر کس در این ماه قطع رحم کند از رحمت خداوند در روز قیامت محروم خواهد شد .

-٦٦٥-

هر کس در این ماه نمازهای مستحبی بخواند خداوند برات آزادی او را از آتش صادر میکند، و هر کس در این ماه واجبی به جای آورد مانند این است که هفتاد عمل واجب را در ماه های دیگر به جای آورده باشد

هر کس در این ماه بر من صلوات بفرستد خداوند میزان اعمال او را سنگین میکند در روزیکه میزان ها سبك خواهند شد، و هر کس در ماه رمضان آیه ای از قرآن را تلاوت کند مانند این است که در سایر ماه ها يك ختم قرآن کرده باشد .

ای مردم در این ماه درهای بهشت باز است، از خداوند بخواهید آن درها را بروی شما باز گذارد، و درهای آتش دوزخ در این ماه بسته است از پروردگار بخواهید آنها را بروی شما باز نکند. شیطانها در این ماه در زنجیر ند از خداوند بخواهید آنها را بر شما مسلط نکند .

امير المؤمنین علیه السلام گوید: من برخواستم و عرض کردم : یا رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست ؟

فرمود يا أبا الحسن بهترین اعمال در این ماه پرهیز کردن از حرام خداوند است، سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله گریه کرد گفتم : یارسول الله چرا گریه میکنید .

فرمود : ای علی گریه ام برای اینست که خون ترا در این ماه خواهند ریخت گویا مینگرم در هنگامیکه نماز میخوانی شقی ترین اولین و آخرین بر میخیزد و شمشیر بر فرقت میزند و محاسنت را از خونت رنگین میکند

علی علیه السلام فرمود : عرض کردم یار سول الله در آن روز دینم سالم خواهد بود. فرمود: آری و سپس فرمود: ای علی هر کس تو را بکشد مانند این است که مرا کشته است و هر کس تو را مبغوض دارد مثل این است که مر ا مبغوض داشته است، هر کس تو را فحش دهد مثل اینکه مرا فحش داده

-٦٦6-

زیرا جان تو از من و طینت تو از من است ، خداوند متعال مرا با تو خلق کرد و مرا با تو برگزید مرا برای نبوت و تو را برای امامت اختیار کرد .

هر کس امامت تو را انکار کند مانند این است که نبوت مرا انکار کرده باشد. ای علی تو وصی و پدر فرزندان من هستی ، و همسر دخترم میباشی ، و جانشین من در میان امتم در حال حیات و ممات هستی ، فرمان تو فرمان من ، و نهی تو نهی من است .

سوگند میخورم به آن کس که مرا بنبوت برگزید و مرا بهترین مردم قرارداد تو حجب خدا و خلیفه او و امینش در میان مردم میباشی .

3- فضل بن شاذان از حضرت رضا علیه السلام روایت میکند که آن حضرت در ضمن مسائلی فرمودند: اگر کسی بپرسد که چرا روزه فقط در ماه رمضان واجب شده و در سایر ماه ها واجب نگردیده است .

در پاسخ این سائل گفته میشود که در ماه رمضان قرآن نازل شده ، و در آن بین ، باطل و حق را بیان کرده است و در قرآن مجید آمده « شَهْرُ رَمَضَانِ الَّذِي أُنزِلُ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ » .

نبوت حضرت رسول صلى الله علیه و آله در آن ماه آغاز شد و شب قدر که از هزار شب بهتر است در این ماه میباشد .

در شب قدر خداوند مقدرات و سرنوشت مردم را تعیین میکند، و ماه رمضان ماه اول سال است ، و تمام خیر و شر يك سال در این ماه مقدر میگردد ، و نفع و ضررها معین میشود و روزیهای مردم بر حسب امر پروردگار و مدت عمر بندگان تعیین میگردد ، و برای همین جهت او را ليلة القدر میگویند.

اگر کسی بپرسد چرا مردم مامور شدند که فقط ماه رمضان را روزه داشته

-۶۶۷-

باشند و کمتر و یا زیادتر از این مدت خواسته نشد ؟

در پاسخ گفته میشود : این مدتی استکه قوی وضعیف میتوانند در آن مدت عبادت کنند ، و خداوند متعال واجبات را طوری قرار داده که قوی و ضعیف بتوانند انجام دهند و سپس ضعفاء را اجازه داده که هر اندازه قدرت داشته باشند انجام دهند و مردم نیرومند را نیز ترغیب فرموده که علاوه بر واجبات مستحبات هم انجام دهند.

اگر خداوند متعال مصلحت میدانست که مردم قدرت ندارند بیش از این روزه بگیرند و یا میتوانستند بیشتر روزه داشته باشند خداوند مدت را کم و یا زیاد میکرد .

اگر کسی بپرسد چرا زن در هنگام حیض نباید روزه بگیرد و با نماز بگذارد؟

در پاسخ این سائل گفته میشود که زن در این وقت در حال نجاست است. و خداوند دوست دارد که زن در هنگام پاکی او را عبادت کند و کسیکه نماز بر او واجب نیست روزه هم نباید داشته باشد .

اگر کسی سؤال کند چرا زن حائض روزه ها را باید قضاء كند وليكن قضاء نمازهای فوت شده در هنگام حیض لازم نیست ؟

در پاسخ وی گفته میشود: روزه زن را از خدمت شوهر و کارهای مربوط به خودش و یا منزل باز نمیدارد، ولیکن نماز او را از این کارها باز میدارد ، زیرا نماز را باید در شب و روز چند بار انجام داد و زن نمیتواند آنها را انجام دهد ، در صورتیکه روره داشتن این چنین نیست .

دیگر اینکه در نماز مشقت هست و ارکان انسان در هنگام ا اء آن مشغول است ، در صورتیکه روزه به بدن کاری ندارد ، و فقط روزه دار باید از خوردن و آشامیدن خوداری

۶۶۸-

کند ، و اشتغال ارکان در آن راهی ندارد، و نیز اینکه نماز در اوقات متعدده معینی باید گذارده شود، و هر گاه يك نماز را ادا کرد نماز دیگری میرسد ولیکن روزه چنین نیست و آن فقط در ساعات معلوم و معین میباشد

اگر کسی بپرسد: چراهر گاه شخصی در ماه رمضان مسافرت کرد و یا مریض شد ، و اگر تا ماه رمضان آینده از سفر برنگشت و یا مرضش بهبودی نیافت واجب است در او کفاره بدهد و قضاء ندارد، و هر گاه در بین دو رمضان از ناخوشی بهبودی پیدا کرد و یا از سفر مراجعت کرد باید قضاء کند و کفاره بدهد .

در پاسخ آن گفته میشود زیرا آن روزه در آن سال و در آن ماه بروی واجب بود ، و میبایست قضاء آن را به جای آورد .

اما آن کسی که از مرص بهبودی پیدا نکرده و يك سال بر او گذشته است ، حکم او مانند مغمی علیه است ، اگر کسی بیهوش شد و يك شب و روز بهوش نيامد قضاء نمازهای آن شب و روز بر او واجب نیست .

حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر بنده ای که عقلش را از دست داد و مشاعرش کار نکرد معذور است، زیرا آن رد مریض در هنگام رسیدن ماه رمضان مریض بو دو روزه داشتن بر او واجب نبود و در تمام دوران سال بعلت استمرار ناخوشی نمیتوانست روزه داشته باشد.

در این صورت باید فدیه بدهد، زیرا او مانند کسی است که روزه بر او واجب شده و لیکن نتوانسته است روزه را بگیرد، همانطور که خداوند متعال در قرآن مجید فرموده : « فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُنَتَابِعَيْنِ فَمَن لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِيِّينَ مِسْكِيناً ، و نیز فرموده : « فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْنَسُكِ »

-٦٦٩-

در این جا صدقه را به جای روزه مقرر کرد در صورتیکه قدرت و استطاعت نداشته باشد روزه بگیرد

اگر کسی بپرسد اگر آن مریض در آن هنگام استطاعت نداشت اکنون که استطاعت دارد ؟

در پاسخ او گفته میشود : هنگامیکه رمضان دیگری برسد واجب است کفاره ماه رمضان گذشته را بدهد زیراوی مانند آن کسی است که روزه کفاره بر او واجب شده و او قدرت نداشته روزه کفاره را بگیرد.

در این صورت کفاره بر او واجب است ، و هر گاه کفاره واجب شد روزه ساقط است

اگر مریض در بین دو رمضان بهبودی حاصل کرد و روزه های قضاء شده را نگرفت ، واجب است کفاره بدهد، زیرا وی در این صورت به وظیفه خود عمل نکرده است و باید قضاء روزه ها را هم بگیرد چون استطاعت دارد . اگر کسی بپرسد چرا روزه های مستحبی در شریعت مقدس اسلام مقرر شده است در جواب آن سائل گفته میشود خداوند متعال با تشریع روزه های استحبابی نظرش این بود که روزه های واجب را تکمیل کند .

اگر کسی بگوید : چرا در هر ماهی سه روز روزه و در هرده روزيك روز روزه مستحب شده است ؟

در پاسخ وی گفته میشود که خداوند متعال فرموده : «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ امثالها» هر کس در هرده روزيك روز را روزه بدارد مانند آن است که همه عمرش را روزه داشته باشد

-٦٧٠-

همانطور که سلمان فارسی - رحمة الله عليه - فرمود : روزه سه روز در ماه مانند روزه داشتن در تمام عمر است ،

اگر کسی بپرسد: چرا در میان روزهای هفته فقط روز پنجشنبه در دهه اول و آخر روز چهارشنبه در دهه وسط به روزه داشتن اختصاص یافته است.

در پاسخ او گفته میشود :

حضرت صادق علیه السلام فرموده: در روزهای پنجشنبه اعمال بندگان بر خداوند متعال عرضه میشود، از این رو دوست داشته در روزیکه اعمال مردم عرضه میگردد آن ها را روزه داشته باشند

اگر کسی بپرسد چرا پنجشنبه آخر ماه به این موضوع اختصاص یافته .

در پاسخ او گفته میشود : اگر اعمال هشت روزه يك بنده برخداوند عرضه شود افضل واشرف است، تا آنکه عمل دو رروز بروی عرضه گردد ،

و در دهه وسط روز چهار شنبه را اختصاص دادند چون حضرت صادق عليه السلام فرمود: خداوند متعال دوزخ را در روز چهارشنبه خلق کرده و در آن روز استهای گذشته را هلاک کرده است و چهار شنبه روز نحسی است از این رو دوست داشت بنده اش آن روز را روزه بدارد .

اگر کسی بگوید : چرا در کفاره مقرر شده اگر کسی قدرت نداشت يك برده آزاد کند، باید روزه بگیرد ، و ليكن در حج وصلوة اين حکم جاری نشده است ؟

در پاسخ او گفته میشود : صلوة و حج وساير واجبات ما نعند که انسان بتواند برای امرار معاش و اصلاح کارهای دنیائی خود فعالیت کند ، و پاسخ این سؤال

-٦٧١-

در باره قضاء زن حائض که چرا روزه را باید قضاء کند و نماز را نباید قضاء کند داده شد .

اگر کسی بگوید : چرا اگر کسی يك روز روزه خود را از روی تعمد بخورد باید دو ماه پشت سرهم روزه بگیرد ، و چرا نبايد يك ماه و يا سه ماه باشد ؟ در پاسخ گفته میشود : خداوند متعال يك ماه روزه را واجب کرده و اگر کسی از روی عمد افطار کرد کفاره او مضاعف میگردد و خداوند بر آن عبد خطا کار سخت میگیرد .

اگر گویند : چرا باید دو ماه را پشت سرهم باید روزه بگیرد .

 گفته میشود برای اینکه روزه های واجب را خوار ندارد و سبك نشمارد ، و اگر قضاء را پراکنده انجام داد موضوع برایش آسان میشود . و او بار دیگر تساهل و تکامل میکند.

4- فضل بن شاذان نیشابوری از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده که فرمود : روز فطر از این جهت روز عید قرار گرفت که مسلمانان در آن اجتماع کنند و در مورد کارهای خود تصمیم بگیرند ، و در آن روز خداوند متعال را سپاسگزاری کنند و او را تمجید و تکریم نمایند و نعمتهای خداوند را به یاد آورده و شکر گذار باشند .

پس روز فطر هم روز عید و روز اجتماع ، و روز پاکی و طهارت ، و روز تضرع وابتهال وروز دعا و رغبت میباشد .

روز عید فطر روز اول سال است ، که در آن خوردن و آشامیدن حلال میگردد و مسلمانان پس از يك ماه در آن روز افطار میکنند ، ماه رمضان در نزد اهل حق ماه اول سال است، از این رو خداوند دوست داشته که مسلمانان در آن روز گرد

-٦٧٢-

هم آیند و او را سپاس گویند و تقدیس و تمجیدش نمایند .

در نماز عید فطر چند تکبیر بیش از تکبیر نمازهای دیگر مقرر شده است ، زیرا تکبیر برای تعظیم و بزرگداشت خداوند. میباشد ، همان طور که در قرآن مجید فرموده : « وَلِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ .

-٦٧٣-