سومین نکته اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران مأمون
پس از سرکوب شدن امین و خلیفه شدن مأمون در سال ۱۹۸ هجری درگیری های متعدد به ویژه قیامهای علویان شدت گرفت و حکومت بنی عباس را با خطر جدی سقوط مواجه ساخت:
در سال ۱۹۸ هجری، قیام نصر بن شیث عقیلی در حلب و تسلط وی بر آن شهر و نواحی آن رخ داد.(الكامل في التاريخ، ج ۴، ص ۱۴۴) در همان سال در موصل، بین یمانیه و نزاریه ، درگیری شدیدی به وجود آمد که در آن بیش از شش هزار نفر نزاری کشته شدند. (سليمان صائغ، تاريخ الموصل ، ج ۱، ص ۷۶ و الكامل في التاريخ، ج ۴، ص ۱۴۶ - ۱۴۷)
در سال ۱۹۹ هجری، درگیری شدیدی میان بنی ثعلبه و بني أسامة پديد آمد . (تاريخ الموصل ، ج ۱، ص ۷۶)
وكانت في هذه السنة فاتحة لثورة عظيمة قادها العلويون ، حيث خرج أبو السرايا السري بن منصور الشيباني بالعراق ومعه محمد بن إبراهيم بن اسماعيل الحسني وضرب ابو السرايا الدراهم بالكوفة وسير جيوشه إلى البصرة وواسط ونواحيها وتوزعت الثورة على عدة جبهات :
جبهة البصرة بقيادة العباس بن محمد بن عيسى الجعفري وجبهة مكة بقيادة الحسين بن الحسن الأفطس وجبهة اليمن بقيادة ابراهيم بن موسى بن جعفر علیه‌السلام وجبهة فارس بقيادة اسماعيل بن موسى بن جعفر علیه‌السلام وجبهة الأهواز بقيادة زيد بن موسى بن جعفر علیه‌السلام وجبهة المدائن بقيادة محمد بن سليمان بن داود بن الحسن بن الحسن علیه‌السلام.
واستمرت هذه الثورة أكثر من سنة إلى أن قضى عليها .(الكامل في التاريخ، ج ۴، ص ۱۴۷ - ۱۵۱)
در این سال آغاز انقلاب بزرگی بود که علویان آن را رهبری می کردند چون ابوالسرایا سری فرزند منصور شیبانی در عراق قیام کرد و به همراه او محمد بن ابراهیم بن اسماعیل حسنی بود. ابوالسرایا در کوفه در هم ضرب کرد و لشکرش را به سمت بصره و واسط و اطراف آن حرکت داد و انقلاب در چند جبهه صورت گرفت جبهه بصره به فرماندهی عباس بن محمد بن عيسى جعفری ؛ جبهه مکه به رهبری حسین بن حسن افطس، جبهه یمن به رهبری ابراهيم بن موسى بن جعفر جبهه فارس به رهبری اسماعیل بن موسی بن جعفر، جبهه اهواز به رهبری زید بن موسی بن جعفر ؛ جبهه مداین به فرماندهی محمد بن سلیمان بن داود بن حسن بن حسین این انقلاب ها بیشتر از یک سال ادامه یافتند تا آن که سرکوب شدند.
وفي سنة ٢٠٠ ه . ق . خرج محمد بن الإمام جعفر الصادق ولكنه استسلم وأرسل إلى المأمون ؛ (عيون أخبار الرضا ، ج ۲، ص ۲۰۷.)
و در سال ۲۰۰ هجری محمد فرزند امام جعفر صادق قیام کرد ولی بعد تسلیم و به نزد مأمون فرستاده شد.
وفي سنة ٢٠١ ه. ق . اصاب أهل بغداد بلاء عظيم حتى كادت تتداعى بالخراب وجلا كثيراً من ساكنيها بسبب النهب والسبي والغلاء وخراب الدور ؛( العبر في خبر من غبر ، ج ۱، ص ۲۶۳)
در سال ۲۰۱ هجری مردم بغداد دچار بلایی بزرگ شدند به گونه ای که تعداد فراوانی از ساکنان آن به سبب غارت و اسارت و قحطی و ویرانی خانه ها ترک وطن کردند.
چهارمین نکته حفظ اسرار در دولت عباسی
جرجی زیدان در کتاب خود یکی از ویژگیهای دولت عباسی را حفظ اسرار و حفاظت اطلاعات میداند و در این باره می نویسد:
یکی از خصوصیات دولت عباسی حفظ اسرار دولتی با جدیت کامل بود و آن چه را در دل نهان مینمودند به کسی ابراز نمی کردند و نقشه خود را تا آخرین لحظه مخفی نگاه میداشتند به خصوص اگر مربوط به امور سلطنتی و روابط آنان با سرداران و رجال کشور بود رفتار منصور با ابو مسلم و عموهای خویش گواه بر این مدعاست، چنان که هارون با برمکیان و مأمون با فضل بن سهل و علی بن موسی و طاهر بن حسین همین گونه عمل کرد. عباسیان پوشیده نگاه داشتن راز و اسرار و نقشه ها را شرط عمده موفقیت خود می دانستند. (تاریخ تمدن اسلام، ج ۴، ص ۷۹۹)