حکمت تأخیر اجابت دعا
امام رضا در پاسخ سؤال کننده که از تأخیر اجابت دعای خویش به آن حضرت شکایت برد و دلش دچار شبهه و نگرانی شده بود فرمود: همانا مؤمن در دعا از خدا حاجتی می طلبد ولی گاه در اجابت آن تأخیر می افتد زیرا خداوند دوست دارد صدای ناله و گریه اش را بشنود.
سپس فرمود: به خدا سوگند آنچه خدای عزوجل برای مؤمنین از آنچه خواهند ذخیره کند. بهتر است برای آنها از آنچه زود به ایشان عطا فرماید مگر دنیا چه ارزشی دارد
آنگاه امام افزود: امام باقری میفرمود سزاوار است که مؤمن دعایش در حال آسایش مانند دعای او در حال سختی باشد و هرگاه به حاجتش رسید خدا را از یاد نبرد. پس از دعا کردن خسته و دلتنگ مشو زیرا دعا نزد خداوند عزوجل دارای منزلتی بس رفیع است.
بر تو باد به شکیبایی و جستجوی روزی حلال و پیوند و رسیدگی به حال خویشاوندان و مبادا که با مردم اظهار دشمنی کنی زیرا که ما خاندانی هستیم که با هر کس که از ما ببرد با او پیوند برقرار میکنیم و با هر کس که به ما بدرفتاری کند نیکی مینماییم. پس به خدا سوگند در این کار سرانجام خوشایندی را در دنیا و آخرت خواهیم دید.
همانا کسی که در این دنیا دارای نعمت است گاه میشود از خدا چیزی می طلبد و خدا حاجتش را برآورده میسازد و به او عطا میفرماید ولی او حرصش زیاد میشود و به سبب روحیه افزون طلبی جز آن را نیز بخواهد در نتیجه نعمت خدا در نظر او کوچک جلوه میکند. و او از هیچ چیز سیر نمیشود و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه به خطر افتد و این خطر به خاطر حقوقی است که بر وی واجب شده است و بیم آن می رود بواسطه این حقوق در معرض فتنه و آزمایش قرار گیرد و نتواند حقوق واجبه را ادا کند. (۲)(اصول کافی، جلد ۲، ص ۴۸۸)
از روایت امام رضا استفاده میشود چه بسا به خاطر مصالحی ممکن است در اجابت دعای دعا کننده تأخیر حاصل شود و این تأخیر به خاطر امور زیر است:
۱ - دعا کننده به بی ارزشی و حقارت دنیا پی برد و بداند ذخیره های اخروی برای او ارزشمندتر است.
۲ - دعا کننده بکوشد در هر حال چه زمان آسودگی چه زمان سختی بر دعا مداومت داشته باشد.
- دعا کننده همواره در تأخیر اجابت دعای خویش صابر و شکیبا باشد.
- نیایشگر کسب و درآمد خود را حلال کند و یا دعای او مربوط به امور حرام و خلاف شرع (مانند قطع رحم نباشد.
- دعا کننده پیوند خود را از بستگان قطع ننماید.
دعا کننده هرگز با مردم اظهار دشمنی نکند.
- چه بسا مصلحت در تأخیر اجابت برای آن است که اگر دعا زود مستجاب شود، موجب میگردد که دعا کننده حرصش بر دنیا زیاد شود و نعمتهای الهی در نظرش خوار و کوچک جلوه نماید.
گاه نیز مصلحت در تأخیر اجابت دعا برای آن است که ممکن است اگر بنده به مال و ثروت و قدرت فراوان دست یابد به جای آن که روح شکرگزاریش زنده تر شود به طغیان و سرکشی روی نماید.
آموزش دعا
بزنطی» گوید: به امام رضا گفتم فدایتان شوم از خدا برایم بخواهید که به من روزی حلال نصیب فرماید.
حضرت فرمود: «آیا میدانی حلال چیست؟
گفتم: «آنچه نزد ماست از کسب و درآمد پاک است.»
حضرت فرمود:
«آری روش امام چهارم نیز چنین بود که میفرمود روزی حلال رزق برگزیدگان الهی است.»
سپس حضرت فرمود: در دعایت بگو به من وسعت رزق مرحمت فرما (۱)(بحار الانوار، جلد ۱۰۳ ، ص .۲ اصول کافی، جلد ۲، ص ۵۵۳)
امام هشتم شنید که یکی از یارانش درباره دشمنان حضرت علی الله نفرین کرده و می گوید
خدا لعنت کند آنهایی را که با حضرت علی جنگیدند.
حضرت فرمود این جمله را نیز به نفرین خود بیفزا
مگر کسانی که پس از ستم کردن توبه و جبران نمایند خداوند توبه آنها را می پذیرد و از این مجازات معافشان میدارد زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است.»(۱)(با استفاده از سوره مائده، آیه ۲۴)
زیرا گناه کسی که از فرمان الهی تخلف کند و توبه ننماید بالاتر از گناه کسی است که پس از قتال توبه نماید. (۲)(وسائل الشيعه، جلد ۱۱، ص ۲۶۵)