از کتاب دیات

در دیه اعضاء

1- يونس بن عبد الرحمان گوید کتاب دیات را بر حضرت رضا علیه السلام عرضه داشتم و در آن کتاب در مورد دیه اعضاء و جوارح چنین آمده بود: گوش ها هزار دینار از بین بردن تارهای صوتی بطوریکه صدایش از بین برود هزار دینار از کار افتادن هر دو دست هزار دینار، از کار افتادن هر دو پا هزار دینار، آسیب رسانیدن به هر دو اب هزار دینار

اگر کسی به پشت فردی بطوری آسیب برساند که پشت او خم شود باید هزار دیناردیه بدهد و قطع آلت رجولیت هزار دینار و برای بیضتین هزار دینار و اگر کسی به گردن کسی آنطور آسیب برساند که نتواند گردن خود را بچرخاند باید پانصد دینار نصف دیه را بدهد.

۲- در حدیث مفصل دیگری که از حضرت رضا علیه السلام رسیده فرمود: على عليه السلام به عمال خود دستور دادند که در موضوع نقص اعضاء وجوارح به مراتب ذیل رفتار کنند

دیه جنین صد دينار ديه نطفه یعنی در هنگام مقاربت که مرد بعد از فراغ از عمل میخواهد نطفه خود را در رحم زن بریزد و لیکن زن با حرکت دادن خود مانع از ریختن نطفه در رحم میگردد و نطفه بدون رضایت شوهر ضایع میشود باید زن بیست دینار دیه بدهد .

دیه علقه چهل دینار و مضغه شصت دینار، پس از اینکه استخوان بندی شد هشتاد دینار ، دیه اینها بر عهده زنان است که اگر از روی تعمد سقط کردند باید بدهند .

پس از اینکه کودک متولد شد اگر دشمنی بر آنها حما آورد و كودك تازه مولود کشته شود برای پسر هزار دینار و برای دختر پانصد دینار باید دیه بدهند و اگر زنی کشته شود و بچه اش را سقط نکرد و معلوم نشد که آن بچه پسر است با دختر قبل از مادر در گذشته و یا بعد از او در این صورت باید دیه نصف بدهند یعنی نصف دیه دختر و نصف دیه پسر با دیه کامل مادر بدهند.

اگر کسی پلک بالای فردی را پاره کند باید صد و شصت و شش دینار و ثلث دينار بدهد و اگر پلک پائین را پاره کرد باید دویست و پنجاه دینار دیه بدهد و اگر ابروی کسی را از بین برد باید دویست و پنجاه دینار بدهد

و اگر به بینی کسی آسیب رسانید و استخوان بینی از بین رفت باید پانصد دینار بدهد و اگر کسی با تیر با نیزه بینی کسی را سوراخ کرد باید سیصدو سی و سه دینار دیه بدهد ، و اگر سوراخ بینی خوب شد باید صد دینار بدهد

اگر سوراخ بینی تا انتهای آن رسیده باشد باید پنجاه دینار بدهد و اگر تیر به یکی از سوراخهای بینی رفته و تا خیشوم رسیده و سپس به سوراخ دیگر

بینی هم رسیده باشد باید شصت و شش دینار بدهد.

اگر لب بالا قطع شده باشد باید پانصد دینار دیه بدهد، و اگر لب از هم شکافته شو دو دندانها نمایان گردد و سپس بهبودی یافته باشد باید صد دینار دیه آن را بپردازد و اگر لب را از هم شکافت و صورت را زشت کرد باید صد و شصت و شش دینار و دو سوم دینار دیه بدهد.

اگر لب پائین را قطع کرد باید شش صد و شصت و شش دینار و دو سوم دینار دیه بدهد و اگر لب چنان شکافته شد که دندانها نمایان شد بعد جراحت لب خوب گردید و بهبودی یافت باید صد و سی و سه دینار و دو سوم دینار دیه بدهد و اگر از هم شکافت و صورت زشت شد باید سیصد دینار دیه بدهد.

در دیه کودک

3- حسین بن خالد گوید حضرت رضا علیه السلام فرمود: هر گاه زنی کودکی را شیر میداد و در حال خواب روی كودك افتاد و كودك را کشت باید این زن از مال خودش دیه آن كودك را بدهد در صورتیکه این زن برای طلب عزت و افتخار اين كودك را شیر میداده و اگر به جهت فقر و تنگدستی کودک را شیر میداده بر آن زن دیه نیست و در این صورت دیه بر عاقله میباشد.

حکم مقتول در ازدحام

4- محمد بن سليمان ويونس بن عبدالله گویند از حضرت رضا علیه السلام سؤال کردیم گروهی مورد حمله جماعتی قرار میگیرند ، و از مردم استغاثه میکنند كه به كمك آنها شتافته و جان و مال و فرزندان و زنان آنها را از دشمن نجات دهند ، در این هنگام مردی در اثر استغاثه محاصره شدگان به كمك آنها میشتابد ، و در تاریکی شب شمشیر خود را برداشته و از آنها یاری میکند.

شب تاریک است و این مرد چون با شتاب حرکت میکند بدون توجه از کنار چاه عبور میکند و با شخصی که مشغول آب کشیدن از چاه بوده بر خورد میکند و او را در درون چاه میاندازد ، و او در چاه کشته میشود ، آن مرد هم همچنان بدون توجه پیش میرود و آن دسته ستمگر را از اطراف مظلومان دفع میکند و اموال آنان را از غارتگران میگیرد، و به صاحبان اموال بر میگرداند .

پس از اینکه وی به منزل خود بر میگردد میگویند : چه کاری انجام دادی ؟

گوید : من رفتم و غارتگران را از منزل آن مردم مقهور راندم و اموال آنها را به آنها بر گردانیدم و بار دیگر امنیت را در آنجا مستقر کردم ، به او میگویند : فهمیدی فلانی در چاه سقوط کرد و کشته شد؟

گوید: به خداوند سوگند من او را کشتم پرسیدند مطلب از چه قرار است و تو چگونه او را در چاه افکندی و کشتی

گوید : من هنگامیکه فریاد استغاثه آنها را شنیدم فوراً سلاح جنگی خود را در بر کردم و در تاریکی شب باشتاب حرکت نمودم و چون میترسیدم غارت گران زودتر از رسیدن من اموال غارت شده را خواهند برد عجله داشتم ، از این جهت نفهمیدم و خود را به اوزدم و او در درون چاه افتاده و مرده است، و من هر گز قصدی نداشتم و در نظرم نبود کسی را در چاه افکنم اينك بفرمائید دیه این شخص بر کدام کس است ؟ .

حضرت رضا علیه السلام فرمود دیه آن مقتول بر عهده آن جماعتی است که از آن مرد استغاثه کردند، و او رفت و آنها را نجات داد، و اموالشان را از غارت گران گرفت، و نگذاشت زنان و فرزندان آنها را اسیر کنند ، ولیکن اگر آن مرد خود را اجیر کرده بود باید دیه را خود و با عاقله اش پرداخت میکردند ، و به آن جماعت مربوط نبود.

حكم مقتول اهل ذمه

5- محمد بن فضیل گوید از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم اگر یهود و نصاری و مجوس با مسلمانان مکر و حیله کنند و با آنها دشمنی نمایند و مسلمانان آنها را بکشند باید دیه بدهند

فرمود : نباید دیه بدهند، مگر اینکه مسلمانی عادت کرده باشد که بدون جهت و صرف اتهام آنها را بکشد که در این صورت باید دیه بدهد.

راوی گوید : بار دیگر پرسیدم اگر مسلمانی یکی از اهل ذمه را بکشد آیا باید آن مسلمان را کشت .

فرمود : خیر نمیتوان کشت مگر اینکه آن مسلمان عادت کرده باشد بدون جهت اهل ذمه را بکشد، که در این صورت باید کشته شود تا بدون جهت خون افراد بی گناه را نریزد .