نماز جماعت

مكتب اسلام که جامع ترین مکتب هاست به زندگی اجتماعی انسان و جمع گرایی او اهمیتی ویژه قائل شده و برای تحکیم پیوندهای اجتماعی راهکارها و دستوراتی سازنده ارائه داده است. یکی از این راهکارها به کاربردن برخی فرازهایی مانند اياك نعبد»، «اياك نستعين»، «اهدنا الصراط المستقيم»، «السلام علينا» و علی عباد الله الصالحین در نماز است. این فرازها نمازگزار را به میان جمع می برد و رابطه او را با دیگر برادران ایمانی استحکام میبخشد. این حاکی از آن است که هر چند نماز عملی فردی است اما نمازگزار از زبان جمع سخن می گوید.

بنابراین از آن رو که اجتماعی زیستن ضرورتی انسانی و غیر قابل اجتناب است بر همه لازم است از گوشه گیری و جمع گریزی پرهیز کرده و گرایش به زندگی اجتماعی را در خود تقویت نمایند؛ زیرا تنها در اجتماع است که روحیه تعاون و برادری پرورش می یابد و استعدادهای فردی انسان شکوفا می گردد. امام صادق اله در جمع گرایی فرمود:

لابد لَكُم مِن النَّاسِ، إِنَّ أَحَدًا لا يَسْتَغني عن الناس حياته و الناس لابد لبعضهم من بعض(2. حر عاملی، محمد بن حسن وسائل الشيعه، ج ۱۱، ص ۳۹۹ )  نیاز شما به مردم امری اجتناب ناپذیر است چرا که هیچ کس در زندگی بی نیاز از دیگران نیست و مردم به یکدیگر وابسته اند.

پیامبر اکرم سه نیز در این باره که زندگی اجتماعی ضرورتی غیر قابل اجتناب است، جمع گرایی را از ویژگیهای اهل ایمان دانسته و می فرماید: المُؤْمِنُ يَأْلَفُ و يُؤلَفُ و لا خير فيمَن لا يَأْلَفُ و لا يُؤلَف(1. متقى على بن حسام كنز العمال في سنن الأقوال و الافعال، ج ۱، ص ۱۴۲) مؤمن کسی است که هم الفت می گیرد و هم به او الفت میگیرند در کسی که نه الفت گیری است و نه الفت پذیری خیری نیست.

از جمله این راهکارها نماز جماعت است با آنکه نماز حکمی فردی است و می توان آن را فرادا خواند اما توصیه و تأکید شده است که با جماعت خوانده شود.

در این باره که نماز جماعت چه فوایدی دارد از زبان امام رضا الا بشنویم که فرمود:

 إنما جعلت الجماعة لئلا يكون الإخلاص والتوحيد والإسلام والعبادة لله إلا ظاهراً مكشوفاً مشهوراً، لأن في إظهاره حُجَّةً على أهل الشرق والغرب لله وحده، و ليكون المنافق و المُستَخِفُ مُؤدّياً لما أقر به يُظهر الإسلام والمراقبة، و ليكون شهادات الناس بالإسلام بعضهم لبعض جائزة ممكنة، مع ما فيه من المساعدة على البر والتقوى، و الزجر عن كثير من معاصي الله عَزَّ وَ جَلَّ(2. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج ۵، ص ۳۷۲) نماز جماعت به این دلیل مقرر گردید که شعائر الهی مانند اخلاص توحید اسلام عبادت و نیایش برای خدا، آشکار ظاهر بی پرده و مشهور گردند؛ چرا که در علنی بودن این اعمال حجت خداوند بر مردم شرق و غرب عالم تمام میشود دیگر آنکه اشخاص دو چهره و منافق و کسانی که دستورات اسلام را سبک می شمارند به انجام دستورات الهی وادار گردند و نیز برای اینکه گواهی افراد نسبت به عدالت و صلاح همدیگر جایز و ممکن شود. افزون بر آنچه گذشت نماز جماعت، نیکی و تقوا را به ارمغان می آورد و از گناهان بسیار باز می دارد.

امام رضا در این سخن نورانی چند فایده برای نماز جماعت ذکر نموده است که قابل توجه و شایسته یادآوری است برخی از این نکات عبارت اند: (۱) نماز جماعت این زمینه را فراهم می آورد که شعائر الهی اعم از مسائل اعتقادی و عبادی، آشکار و در منظر دیگران صورت پذیرد تا زمینه ای برای تبلیغ و ترویج ارزشهای اسلامی و شعائر الهی فراهم آید.

(۲) برگزاری نماز جماعت موجب میشود تا بر انسانهای بی تفاوت که بی هیچ عذری از شرکت در نماز خودداری می کنند، حجت تمام شود.

(۳) برگزار شدن نماز جماعت نسبت به انسانهای دو چهره و کسانی که تکالیف الهی را سبک می شمارند از دو حال بیرون نیست یا به ناچار آنان نیز به صف جماعت میپیوندند و مانند دیگران این فریضه را ادا می کنند که در این صورت مطلوب حاصل است و یا با وجود برگزاری ،جماعت از مشارکت در آن خود داری میکنند که در این صورت نحوه تفکر و شخصیت پنهانی آنان بر ملا شده و همگان به شخصیت قاب گرفته آنان آگاه خواهند شد.

(۴) از آن رو که نماز از بارزترین و مهمترین مصادیق بر بوده و به استناد آیه أقم الصلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تنهى عن الفحشاء والمنكر(1. عنکبوت (۲۹) ۴۵ ) ، آدمی را از فحشا و منکر باز می دارد؛ هر کس که به این فریضه اهمیت دهد به عنوان فردی نیک رفتار شناخته می شود. بی شک آنکه اهل نماز باشد از فحشا و فساد دوری میکند و نماز این امکان را به او میدهد تا در مواقعی که نیاز باشد به خوبی و سلامتش گواهی دهند

(۵) نماز جماعت نیز مانند حج این فرصت فراهم می آورد تا مسلمانان با دیگر هم کیشان خود آشنا شده از مشکلات یکدیگر آگاه گردند.

نماز جمعه

یکی از برنامه های عبادی قابل توجه و پر اهمیت نماز سیاسی - عبادی جمعه است. این نماز که در روز تعطیلی هفتگی مسلمانان برگزار می گردد وسیله ای آسان و مؤثر در امر اطلاع رسانی تحلیل و تجزیه مسائل جاری کشور، منطقه و جهان است. اما باید یادآور شد از آن رو که نماز جمعه امری حکومتی و از وظائف حاکم به شمار می آید امام رضا در طول حیات خود چه پیش از ولایتعهدی و چه پس از آن نماز جمعه را امامت نفرمود؛ زیرا آن حضرت هر چند از مقام والای امامت برخوردار بود ولی به ظاهر از مقام خلافت و حاکمیت برخوردار نبود تا بتواند به استناد این منصب به اقامه نماز جمعه بپردازد. آن حضرت هر چند خود نماز جمعه را اقامه نکرد ولی در بیان حکمت اقامه آن سخنی جامع دارد و می فرماید:

إنما جعلت الخطبة يوم الجمعة لأن الجمعة مشهد عام فأراد أن يكون للأمير سَبَبٌ إلى موعظتهم، وترغيبهم في الطاعة وترهيبهم من المعصية، وتوقيفهم على ما أراد من مصلحة دينهم ودنياهم، و يُخبرهم بما وَرَدَ عَلَيْهِم مِن الآفات و من الأهوال التي لهم فيها المضرة والمنفَعَة؛(1. حر عاملی، محمد بن حسن وسائل الشيعه، ج ۵، ص ۴۰) نماز جمعه میعادگاهی برای عموم مردم بوده و خدا خواسته است تا فرصتی برای حاکم اسلامی باشد که بتواند مردم را اندرز دهد و آنان را به اطاعت وا داشته و از معصیت بر حذر دارد آنها را به رعایت مصلحت دینی و دنیای خویش تشویق کند و از زبانهایی که بر آنها وارد شده و از وقایعی که بر ایشان سود یا زیان دارد آگاهشان سازد.

ص58