دعای طلب روزی

با نگاه به آیات قرآن و دیگر آموزه های اسلامی در می یابیم که مکتب اسلام هرگز پیروان خود را به چشم پوشی از مواهب الهی فرا نخوانده، بلکه همواره به کار و کوشش و فعالیتهای اقتصادی دعوت نموده است تا از این طریق به روزی حلال دست یابد و يا أيها النَّاسُ كُلُوا مِمَّا في الأرض حلالاً طيباً(1. بقره (۲) ۱۶۸) : اى مردم از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه بخورید.

پیشوایان ما نیز همواره با گفتار و رفتار خود اهمیت روزی حلال را به گوش رسانده و همگان را به آن تشویق نموده اند. در اهمیت روزی حلال همین بس که در سخنان پیامبر اکرم با جهاد در راه خدا برابر شمرده شده است: طلب الحلال جهاد. (2. سیوطى، جلال الدين الجامع الصغير، ج ۲، ص ۱۳۳)

امام رضا نیز در این باره فرمود:

إن الذي يطلب من فضل الله ما يكف به عياله أعظم أجراً من المجاهد في سبيل الله(3. کليني محمد بن يعقوب، الکافی، ج ۵، ص ۸۸ ) آن کس که به اندازه کفایت خانواده خویش به جستجوى فضل الهي قيام می کند پاداشی بزرگتر از مجاهدان در راه خدا دارد.

هر چند در آموزه های اسلامی به کار و طلب روزی حلال توصیه و تأکید شده و هر کس به هر اندازه در به دست آوردن روزی حلال کوشش کند به همان اندازه از مواهب الهی برخوردار خواهد شد اما نباید از دعا و درخواست روزی حلال از خدا در کنار کار و کوشش غفلت کرد چرا که تا خدا نخواهد هیچ کاری به ثمر نمیرسد و نانی به سفره کسی نمی آید در این باره از امام رضا یاد بگیریم که در کنار تلاش برای روزی حلال همواره بعد از هر نمازی این دعا  را می خواند

يا من يملك حوائج السائلين، ويَعلَمُ ضَمير الصامتين، لِكُلِّ مَسْأَلَة مِنكَ سَمِع حاضر و جواب عتيد، و لكُلِّ صامت مِنكَ علم باطن مُحيط، أسألك بمواعيدك الصادقة، وأياديك الفاضلة، ورَحمَتِكَ الواسعة، وسلطانك القاهر، وملكك الدائم، وكلماتك التامات، يا من لا تنفعه طاعة المطيعين، و لا تضره معصية العاصين، صَلِّ على محمد و آله و ارزقني من فضلك، و أعطني فيما ترزقني العافية، برحمتك يا أرحم الراحمین(1. شریف ،قرشی باقر حياة الامام الرضا، ج ۱، ص ۵۱) ای کسی که حاجت های نیازمندان را برآورده میسازی و باطن افراد ساکت را می دانی برای هر سؤالی که از تو میشود گوشی شنونده و جوابی آماده داری و نسبت به هـر موجودی بی تکلم علم به باطن و احاطه کننده داری تو را به وعده های صادقت دستهای بخشنده ات رحمت واسعه ات قدرت پیروز گرت پادشاهی پیوسته ات کلمات تام و تمامت میخوانم ای کسی که نه طاعت طاعت کنندگان به تو سودی میدهد و نه معصیت معصیت کاران به تو زبانی میرساند، درود فرست بر محمد و آلش و مرا از فضلت روزی ده و همراه آنچه روزیم

نماز اول وقت

نماز که در زندگی معنوی انسان نقشی بسزا دارد در صورتی مؤثر و مطلوب است که در اول وقت ادا شود. امام رضا در اهمیت نماز اول وقت فرمود:

شیطان همواره از مؤمن در حال ترس و وحشت است تا آنگاه که نمازهای پنج گانه خویش را در اول وقت به جای آورد و اگر نماز را ضایع ساخته، آن را در اول وقت نخواند شیطان جرأت کرده او را به گناهانی بزرگ وا می دارد.(3. ابن بابویه، محمد بن على عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۸ ) آن حضرت در سخنی دیگر فرمود:

 إعلم - يَرْحَمُكَ اللهُ - أَنَّ لِكُلِّ صلاة وقتين: أول وآخر، فأول الوقت رضوان الله، و آخره عفو الله(4. ابن بابويه، علی بن حسین والد شیخ صدوق)، فقه الرضا، ص۷۱؛ بروجردی، حسین، جامع احاديث الشيعه، ج ۴، ص ۱۲۶) بدان خدا رحمتت کند که برای هر نمازی دو وقت است، اول و آخر اول وقت خوشنودی خدا را در پی دارد و آخرش عفو و بخشایش او را.

لازم به یادآوری است که کلمه «عفو» در حدیث یاد شده، کنایه از گناه در تأخیر نماز است زیرا عفو و بخشودگی زمانی معنی میدهد. دهد که گناهی صورت گرفته باشد، سخن علامه حلی گواه این مطلب است که در کتاب منتهى المطالب چنین نگاشته است: والعفو لا يَكُونُ إلا من ذنب عفو جز با گناه تصور ندارد. (1. علامه حلی، حسن بن يوسف منتهى المطلب، ج ۱، ص ۲۹۸)

 امام رضا در تفسیر آیه «فَوَيْلٌ لِلمُصلِّينَ الَّذِينَ هُم عن صلاتهم ساهون(2. ماعون (۹۲) ۴ و ۵)  آنان را به کسانی تفسیر نموده است که از نماز اول غفلت كنند: أي عن وقتهم يتغافلون.(3. مجلسی، همان، ج ۸۰، ص ۲۰)

آن حضرت در توصیه به نماز اول وقت میفرماید در هنگام نماز به نماز نگویید کار دارم بلکه به کار بگویید نماز دارم، چنان که فرمود:

 إذا كنت في تجارتك وحضرت الصلاة فلا يشغلك عنها متجرك، فإنَّ اللهَ وصَفَ قوماً و مدحهم فقال: رِجَالٌ لا تُلهيهم تِجَارَةٌ ولا بَيع عن ذكر الله وإقام الصلاة و كان هؤلاء القوم يتجرون فإذا حضرت الصلاة تركوا تجارتهم وقاموا إلى صلاتهم؛ هرگاه در حال کسب و کار باشی و گاه نماز فرا رسد کسبت تو را از نماز باز ندارد؛ زیرا خداوند در توصیف و ستایش گروهی میفرماید مردانی که نه تجارت و نه معامله ای آنان را از یاد خدا و نماز غافل نمیکند آنان گروهی بودند که به تجارت می پرداختند ولی آنگاه که زمان نماز فرا میرسید، تجارتشان را رها می کردند و به نماز می ایستادند. (4. ابن بابویه قمی، على بن حسين والد شيخ صدوق)، فقه الرضا، ص ۲۵۱)

به دلیل اهمیت و فضیلت نماز اول وقت است که پیشوایان معصوم ام هرگز در سخت ترین شرایط از نماز اول وقت غفلت نمی کردند. نماز امام علی الله در ظهر روز جنگ صفین و نماز امام حسین الله در ظهر عاشورا نمونه هایی بر این واقعیت انکار ناپذیر است.

امام رضا نیز در سیره خود توجهی خاص به نماز اول وقت داشت؛ موارد زیر نمونه هایی از این واقعیت است.

(۱) ابراهیم بن موسی می گوید روزی در خدمت امام رضا بودم، آن حضرت به منظور استقبال از برخی علویان به بیرون شهر رفته بود. آنگاه که زمان نماز فرا رسید امام به من فرمود اذان بگو تا نماز بخوانیم. عرض کردم منتظر بمانیم تا دیگر دوستان برسند با هم نماز بخوانیم امام فرمود: غَفَرَ اللهُ لَكَ لا تُؤَخِّرَنَ الصَّلاةَ عَن أول وقتها الى آخر وقتها من غير علة، عليك أبداً بأول الوقت خدا شما را بیامرزد، هرگز بدون علت نمازتان را از اول وقت به تأخیر نیندازید، بر شما باد نماز اول وقت. (1. نوری ،حسین مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۱۰۱)

(۲) امام رضاء الا در آن ایام که با عالمان بزرگ ادیان و مکاتب به مناظره می پرداخت عمران صابی که از متکلمان بنام روزگار خود بود، بدون آنکه خود را معرفی کند به آن حضرت گفت من به کوفه بصره شام و جزيرة العرب رفته ام و با متکلمان و دانایان زمان دیدار داشته و پرسشهای زیادی مطرح

ساخته ام اگر اجازه فرمایید از شما نیز سؤال هایی بپرسم. آن حضرت فرمود: اگر در میان این جمع کسی به نام عمران صابی باشد، آن

هم تو هستی او پس از تصدیق به اینکه عمران صابی است، از آن حضرت سؤال هایی پرسید و امام جواب داد تا آنکه وقت نماز فرا رسید، همین که امام متوجه شد وقت نماز است حرکت کرد و برای نماز اول وقت مجلس را ترک کرد و فرمود گاه نماز است اگر خواستید بعد از نماز دوباره به بحث بر می گردیم. الصلاة قد حضرت».

عمران صابی که از دانش سرشار امام رضا بهره های وافی برده و به حقایقی شیرین دست یافته بود با التماس گفت يا سيدي! لا تقطع عَلَيَّ مَسألتي فَقَد رق قلبي؛ سرور من! گفتگو و پاسخهای خود را قطع مکن، دلم نرم گشته و آماده پذیرش سخنان شما میباشد(1. ابن بابویه قمی، محمد بن علی شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۵۴، مجلسی، همان، ج ۱۰، ص ۲۹۹) اما امام بدون آنکه تحت تأثیر سخنان احساسی او قرار گیرید به نماز مشغول شد و پس از نماز دوباره به ادامه بحث پرداختند. (2. ابن بابویه قمی، محمد بن علی (شیخ صدوق، التوحيد، ص ۴۳۴؛ شریف قرشی، باقر، حياة الامام الرضا، ج ۱، ص ۱۱۰)

خوب است این خاطره از امام خمینی را یادآور شویم که او نیز مانند امام رضا ، به نماز اول وقت اهمیت میداد و آن را با هیچ چیزی عوض نمی کرد. جریان زیر گواه این مدعاست که سید احمد فرزند امام می گوید:

روزی که محمد رضا پهلوی طاغوت ایران از کشور فرار کرد ما در نوفل لوشاتوی فرانسه شاهد روزی استثنایی بودیم روزی بود که پلیس خیابان اصلی را بسته بود و خبرنگاران کشورهای مختلف آنجا بودند تا بزرگترین خبر، یعنی رفتن شاه را مخابره کنند چیزی در حدود ۱۵۰ خبرنگار در حال تصویر برداری و ضبط سخنان امام بودند و میخواستند بدانند که نظر و تصمیم امام در این باره چیست، اما امام پس از آنکه چند دقیقه صحبت کرد و به برخی سؤال های خبرنگاران جواب داد یک لحظه سخنش را قطع کرد و از من که در کنارش ایستاده بودم پرسید احمد ظهر شده؟ گفتم بله آقا، الآن ظهر است. امام بی درنگ به سخنانش پایان داد و برای اقامه نماز اول وقت، مصاحبه را نا تمام گذاشت و رفت. (1. تک روزنامه کیهان شماره ۳۶۵۹)

ص52