از کتاب قضا و شهادت

شهادت افرادی که مورد قبول است.

۱- محمد بن صلت گرید : از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم چند نفر دوست در سفری با هم حرکت میکنند ، دزدان ، راه را بر آنها میگیرند ، سپس آن دردها دستگیر میشوند ، و آن جماعت دوست بر علیه آن دزدان گواهی میدهند، این گواهی چگونه است؟

امام علیه السلام فرمود : شهادت آنها مورد پذیرش نیست ، مگر اینکه خود دزدان اقرار کنند ، و یا افراد دیگری شهادت بدهند.

2- عبد الله بن مغیره گوید : خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض کردم : مردی زن خود را طلاق داد و دو نفر ناصبی را بر طلاق زنش شاهد گرفت، فرمود: هر کسی که بر فطرت متولد شد و در میان مردم به صلاح و درست کاری معروف بود شهادت او جایز است.

3- احمد بن عمر گوید : از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم تفسیر آیه شریفه  «ذوا عدل منكم أو آخران من غير كم » را بیان فرمائيد ، فرمود : «الذَانِ مِنْكُمْ» یعنی دو نفر مسلمان ، و «الذانِ مِنْ غَيْرِ كُمْ» یعنی از اهل کتاب ، و اگر از اهل کتاب کسی پیدا نکردید از مجوسیان شهادت بخواهید .

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: با مجوسیان مانند اهل کتاب رفتار کنید ، موضوع ار این قرار است که هر گاه مسلمانی در سرزمین غربت در گذشت و در آن جا دو نفر مسلمان پیدا نشدند، دو نفر از اهل کتاب را میتواند شاهد بگیرد.

در شهادت زنان

4- محمد بن فضیل گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم شهادت زنان در نکاح و یا طلاق و یا در رجم جایز است؟

فرمود : شهادت زنان در مواردیکه مردان نمیتوانند دخالت کنند جایز است. و شهادت زبان در هنگام نکاح در صورتیکه مردی هم در میان باشد جایز است ، و در مورد زیا اگر سه مرد باشند و دو زن مانعی ندارد، و شهادت آنها در موارد طلاق و قتل جایز نیست .

5- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت کرده که از حضرت رسول صلى الله عليه و آله در مورد زنیکه متهم شده بود زنا داده پرسیده شد و آن زن مدعی بود که بکر است .

پیغمبر اکرم به من فرمان داد تا زنها را حاضر کنم و آنها زن نامبرده را معاینه کنند رصحت و سقم گفته او را معلوم نمایند، زنها پس از معاینه نظر دادند که آن زن هنوز بکر است .

فرمود : من چگونه زنی را که هنوز مهر خداوند روی آن هست حد بزنم ، و در این موارد شهادت زنان را قبول میفرمود و امضاء میکرد.

٦- حضرت رضا علیه السلام فرمود: علت قبول نکردن شهادت زنان در طلاق و رؤیت هلال از این جهت است که آنها از رؤیت هلال ناتوان هستند و در طلاق نیز بیشتر طرف زنان را میگیرند، از این جهت شهادت ، نان فقط در موارد ضروری مانند شهادت قابله و یا جاهائیکه جایز نیست مردان در آن بنگرند و حقیقت را دریابند و شهادت بدهند مورد قبول است .

همان طور که اگر مسلمانی پیدا نشد در موردی شهادت بدهد ، جایز است اهل کتاب و مجوس شهادت بدهند و شهادت آنها مورد قبول میباشد ، و در قرآن مجیدهم به این موضوع اشاره شده است و هم چنین اگر کودکان در مورد قتل يك نفر در صورتیکه مردی نباشد شهادت بدهند شهادت کودکان قبول است.

7- محمد بن اسماعیل بن بزیع گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم زنی ادعا میکند که یکی از خویشاوندانش در هنگام مرگ وصیت کرده که از محل ثلث او یکی از بردگانش را آزاد کنند ، و شاهدی در این مورد جز زنها نیست .

فرمود : در این مورد شهادت زنان پذیرفته نیست .

احتجاج حضرت صادق علیه السلام با ابوحنیفه

8- بزنطی گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم میفرمود : ابو حنیفه به امام صادق علیه السلام گفت : به يك سو گند و يك شاهد حکم میکنید؟ .

فرمود: آری حضرت رسول صلى الله عليه و آله و علی بن ابی طالب این چنین حکم کردند و شما هم میدانید که این موضوع درست است .

ابو حنیفه از گفتار حضرت صادق علیه السلام در شگفت آمد ، امام فرمود : تعجب از این است که شما شهادت یکنفر را در میان صد نفر شاهد می پذیرید ، و به گفته آن شخص واحد شهادت آن صد نفر را قبول میکنید ، بدون اینکه از آنها تحقیق نمائید .

ابو حنیفه گفت : ما این طور شهادت را عمل نمیکنیم ، فرمود : آری شما مردی را می فرستید و او از صد نفر شاهد موضوع را سؤال میکند و سپس بر میگردد و جریان را برای شما نقل میکند و شما هم طبق شهادت او بدون اینکه از خود آنها مستقیما موضوع را به پرسید حکم میدهید و قضیه مورد نزاع را خاتمه می دهید. در صورتیکه وی بیش از یکنفر نیست .

ابو حنیفه گفت : پس فرق بین این که محرم نمیتواند استقلال کند ولیکن میتواند در سایه دیوار و یارپر خیمه بنشیند چیست؟ .

امام صادق (ع) فرمود : سنت قابل قیاس نیست.

شهادت مرد در مورد زن خود

9- ابو خالد فارسی گوید: از حضرت رضا (ع) سؤال شد چطور اگر مردی درباره زنش که از جاده عفاف منحرف شده و با مرد بیگانه ای هم بستر شده شهادت دهد شهادت او به جای چهار نفر پذیرفته میشود، و چرا در باره دیگران این گونه شهادت پذیرفته نیست ، و اگر یکنفر غیر از زوج به تنهایی شهادت دهد آن را باید حد قذف بزنند ، اگر چه آن فرد برادر و یا فرزند آن زن باشند

امام رضا (ع) فرمود : حضرت صادق (ع) از این موضوع سؤال شد، فرمود: مگر مشاهده نمیکنی که هر گاه مردی زن خود را به ز نامتهم کرد به او میگویند: از کجا دانستی وی زانیه است؟ .

گوید: من با چشم خود دیدم که وی با مردی بیگانه هم آغوش شده است ، در این صورت شهادت او به جای چهار نفر پذیرفته میگردد ، برای اینکه شوهر می تواند در هر حال برزن خود وارد شود .

در صورتیکه دیگران و حتی برادر و فرزند و پدر نمیتوانند هر وقت دلشان خواست و بدون اطلاع وارد اطاق زنی بشوند و یا در خلوت خانه ناگهان داخل شوند .

ولیکن شوهر زن چنین نیست ، و او به دون اجازه و اطلاع هر وقت اراده کرد در خلوت خانه میتواند بر او وارد گردد، و از این جهت شهادت او به جای چهار نفر پذیرفته میشود چون میگوید به چشم خود خیانت زن را مشاهده کردم .

اگر همین شوهر بگوید : من مرد بیگانه ای را بازن خود دیدم و لیکن با چشم خود ندیدم که با او مشغول منافی عفت باشد در این صورت او هم باید حد قاذف بخورد ، وحد شرعی بر او اجراء گردد مگر اینکه بینه ای بیاورد و ادعای خود را ثابت کند

و اگر مردی غیر از شوهر بگوید: من با چشم خود دیدم که مردی بازنی نزدیکی میکرد به او می گویند تو از کجا مشاهده کردی و چرا آنجا رفتی که این جریان را بنگری .

اينك چون در راهی رفته ای که نباید میرفتی باید تو را ادب کرد که دیگر به مردان مسلمان و زنان مسلمان تهمت نزنی و بدون جهت در جامعه اشاعه فحشاء نکنی و حدود یکه خداوند برای امثال شما مقرر کرده است باید اجراء شود ، تا دیگران عبرت گرفته مردم را بدون جهت متهم نکنند و حیثیت افراد را پایمال ننمایند. و باید زوج که زن خود را متهم به زنا کرده و مدعی رؤیت شده است چهار بار سوگند بخورد ، هر سوگند به جای يك شاهد .