جهاد، واجب دیگر در شریعت مقدس اسلام است که برای مقابله با ستمگران و دفع شر اشرار و مبارزه با مظاهر شرک و بت پرستی و نفاق وضع شده است. مهمترین فلسفه وجوب جهاد در اسلام مبارزه با آن دسته از انسانهایی است که رفتارهای ضد بشری آنها سلامت جامعه انسانی را تهدید میکند. در واقع جهاد جراحی بیماریهای مهلک اجتماعی است؛ آنگاه که راههای درمانی دیگر کارساز نباشد.

ص213

شرط وجوب جهاد

عَنِ الرضا (ع) [ في كتابه إلى المامون ] . الجهاد واجِب مَعَ إِمَامٍ عَادِلٍ وَ مَنْ قَاتَلَ فَقُتِلَ دُونَ مَالِهِ وَ رَحْلِهِ وَ نَفْسِهِ فَهُوَ شهيد.

تحف العقول، باب كلمات امام رضا (ع) و قریب به این عبارت در عیون، ج ۲، ص ۱۲۴

امام رضا (ع) فرمود:

جهاد و مبارزه به همراه امام عادل فرض و واجب است کسی که به خاطر مال و جان و حریم خود نبرد کند کشته شود، شهید است.

کسی که در مبارزه با دشمن کشته شود، شهید است

قال الرضا (ع )

مَنْ قَاتَلَ فَقُتِلَ دُونَ مَالِهِ وَ رَحْلِهِ وَ نَفْسِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ .(زحل در لغت به معنای منزل مأوی رخت و اسباب و اثاث که در سفر با خود بر می دارند، است. لذا با توجه به دو معنای اول میتوان آن را به معنای وطن نیز دانست.)

درر الکلام، ص ۸۶

امام رضا (ع) فرمود:

کسی که در دفاع از جان و مال و وطن خویش مبارزه و جنگ کند و کشته شود، شهید است.

فرار از جهاد از گناهان کبیره

امام رضا(ع) در بخشهای آخر از حدیث محض الاسلام گناهان کبیره را بر شمردند و در قسمتی از آن فرمودند:

وَ هِيَ .... عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَ الْفَرَارُ مِنَ الزَّحْفِ..... 

عيون اخبار الرضا (ع) ، ج ۲، ص ۱۳۷

و از گناهان کبیره.... ظلم به پدر و مادر و فرار کردن از جهاد است.....

فرار کردن از جهاد، حرام و گناهی بزرگ

قال الرضا (ع )

حَرَّمَ اللهُ الْفِرارَ مِنَ الزَّحْفِ لِمَا فِيهِ مِنَ الْوَهْنِ فِي الدِّينِ وَ الْاِسْتِخْفَافِ بِالرُّسُلِ وَ الْأَئِمَّةِ الْعَادِلَةِ وَ تَرْكِ نُصْرَتِهِمْ عَلَى الْأَعْداءِ، وَالْعُقُوبَةِ لَهُمْ عَلَى إِنْكَارِ مَا دَعَوا إِلَيْهِ مِنَ الْأَقْرَارِ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَ إِظْهَارِ الْعَدْلِ وَ تَرْكِ الْجَوْرِ وَ إِمَاتَةِ الْفَسَادِ وَ لِمَا فِي ذَلِكَ مِنْ جُرْأَةِ الْعَدُوِّ عَلَى الْمُسْلِمِينَ وَ ما يَكُون في ذَلِكَ مِنَ السَّبْي وَ الْقَتْلِ وَ إِبْطَالِ دينِ اللَّهِ وَ غَيْرِهِ مِنَ الْفَسَادِ.

درر الکلام، ص ۴۸، به نقلش از عیون اخبار الرضا(ع)

امام رضا(ع) فرمود:

خداوند متعال فرار کردن از جهاد را امری حرام شمرده است.

بدین جهت که باعث سستی و ضعف دین و خوار و ناچیز شمردن زحمات و کوششهای پیغمبران و پیشوایانی است که در گسترش عدل و داد، تلاش نموده اند و سرباز زدن از یاری دادن آنان در مبارزه با دشمنان خداست و این عمل انکار دعوتهایی است که برای خدا پرستی و اجرای عدالت و ترک ظلم و جور و از بین بردن فساد به عمل آمد.

و همچنین موجب جرأت یافتن دشمن بر مسلمین میگردد.

و نیز منجر به بردگی و اسارت و کشتار خدا پرستان و سبب از بین رفتن دین خدا و موجب اشاعه فساد و گمراهیها و انحرافات خواهد شد.

صص269-270