حسن رفتار در خانواده

خانواده کانونی است که هر چه با صفا و گرم تر باشد زندگی شیرین تر و توفیقات انسان بیشتر خواهد شد از این رو امام رضا در اشاره به اهمیت این کانون، برخی عواملی که در صفا و گرما بخشیدن به کانون خانواده کمک می کند گوشزد کرده است. آن حضرت در سخنی نورانی هم به حسن رفتار در خانواده توصیه نموده است و هم از نوع رفتار خود با همسرش خبر داده و می فرماید:

أحسن الناس إيماناً أحسنهم خلقاً و ألطفهم بأهله، و أنا ألطفكم بأهلي؛ كسى كه ایمانش برتر از دیگران است اخلاقش نیکوتر و به خانواده اش مهربان تر است و من نسبت به خانواده ام مهربان ترین شمایم.(1. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۱، ص ۲۸۷)

 آن حضرت در جای دیگر در ضرورت تأمین رفاه خانواده فرمود: صاحب النعمة يجب أن يُوَسِّعَ على عیاله بر کسی که از مکنت مالی برخوردار است. واجب است خانواده خویش را در وسعت قرار دهد. (2. این شعبه حرانی حسن بن على تحف العقول، ص ۴۶۶)

امام رضا در این باره که نباید مردها برای خود شیرینی و جلب رضایت دیگران، خانواده خود را به زحمت اندازد به نقل از جد بزرگوارش امام علی الله آورده است که مردی آن حضرت را به مهمانی دعوت کرد، اما آن حضرت با سه شرط، دعوت او را پذیرفت یکی از آنها این بود که فرمود: در صورتی به مهمانی شما می آیم که خانواده خود را برای پذیرایی از من به زحمت نیندازی.(3. عطاردی عزیز الله مسند امام رضا، ج ۱، ص ۲۹۱ )

ضرورت آراستگی در منزل

مطلب دیگری که در این جا باید افزود بایستگی آراستگی و خودآرایی مردان در خانواده است یعنی همان طور که مردان از همسران خود توقع دارند که خود را برای آنان بیارایند آنها نیز باید در حد معمول به ظاهر خود برسند و برای ایجاد محبت در همسران خود خود را بیارایند این دستور دینی را از امام رضا بیاموزیم که آراستگی در منزل را نه برای خود که برای خانواده و برای تربیت درست امری بایسته میدانست. آن حضرت که به ضرورت آراستگی مردان در منزل آگاهی کامل داشت خود او نیز این مهم را عملی می ساخت. ابن جهم میگوید نزد امام رضا رفتم دیدم آن حضرت موهایش را خضاب کرده و با تعجب گفتم فدایت شوم موهایت را رنگ زدی؟! حضرت فرمود:

إن التَهْيئَةَ مِمَّا يَزِيدُ في عِنّة النِّساء، ولقد تَرَكَ النساء العفة بترك أزواجهن التهيئة. ثم قال: أيَسُرُّك أن تراها على ما تراك عليه إذا كنت على غير تهيئة؟ قلت: لا، قال: فهو ذاك؛ بی گمان آمادگی مردان از جمله چیزهایی است که عفت زنان را فزونی می بخشد زنانی که پاک دامنی را وانهاده اند به این دلیل است که شوهرانشان آمادگی و خودآرایی را ترک نموده اند. سپس فرمود: آیا دوست داری همسرت را چون خود بی آرایش ببینی؟ گفت نه امام فرمود آماده نبودن همین است. (1. کلینی، همان، ج ۵، ص ۵۶۷)

آن حضرت در حدیثی دیگر به نقل از پدران خود نزدیک به همین مضمون فرمود: زنان بنی اسرائیل از عفت و پاکی دست برداشتند و این مسئله هیچ سببی نداشت جز آنکه شوهرانشان خود را نمی آراستند. سپس افزود: إنها تشتهي منك مثل الذي تشتهي منها؛ زن نیز از مرد همان را انتظار دارد که مرد از او دارد. (2. مجلسی، همان، ج ۱۰۰، ص ۲۴۹ )

از این احادیث و دیگر آموزه های اسلامی استفاده میشود که حقوق زن و مرد در خانواده باید دو سویه و دو جانبه باشد و هر کدام با دیگری رابطه ای درست و انسانی داشته باشد آراستگی و خود آرایی و پرهیز از شلختگی و ژولیدگی آور از جمله این حقوق است که طرفین را به زندگی زناشویی دلگرم کرده و آرامش لازم را به ارمغان خواهد آورد. اما سوگمندانه امروزه مردان و برخی زنان که به دلیل مشکلات اقتصادی در خارج از منزل کار میکنند چنان غرق کار میشوند و در محیط کار با همکاران خود انس میگیرند که وقتی به منزل برمی گردند، نه نشاط روحی دارند و نه احساسی باقی مانده است که بخواهند به همسر خود ابراز کنند. این جاست که زندگی مشترک رو به خمودگی میگذارد و خانه برای زن و شوهر به زندانی مخوف تبدیل میشود که در صدد فرار از آن بر می آیند. این فرارها گاه موجب ترک منزل و گاه ترک زندگی مشترک می شود.

ص187