۱۲-۲- تواضع و فروتنی امام رضا السلام

از اخلاق امام رضا ایم این بود که در دوران ولایت عهدی و تصدی بالاترین مقام در دولت اسلامی به هیچ یک از محافظین و غلامانش دستور نمی داد که کارهای او را انجام دهند بلکه خود کارها را انجام میداد.

در مراتب فروتنی آن حضرت محمد بن فضل گفته است: امام رضا سلام به یکی از غلامان خود در روز عید فطر که برای آن حضرت دعا میکرد فرمود: «تقبل الله منک و منا» یعنی خداوند از تو و ما بپذیرد. سپس آن حضرت برخاست و چون روز عید قربان فرا رسید به او فرمود: ای فلان ! تقبل الله منا و منك خداوند از ما و تو بپذیرد. محمد بن فضل گفته بعداً به آن حضرت عرض کردم ای فرزند پیامبر در عید فطر چیزی فرمودی و در عید قربان چیزی دیگر؟ امام السلام فرمود: «بلی، من در روز فطر گفتم تقبل الله منک و منا زیرا او همان کاری را که من به جای آورده بودم انجام داده بود و هر دو در عمل مشابهت داشتیم و در روز قربان به او گفتم تقبل الله منا و منک زیرا برای ما مقدور است که اعمال اضحی را برگزار کنیم و شاید او نتواند به جای آورد. در این صورت عمل او غیر از عمل ما خواهد بود.» (فضل الله، (۴۳)

 آری، امام رضا سلام رسالت اخلاقی خود را این گونه نمایان می سازد و نشان می دهد که این شیوه پیامبر گونه ای است که میتوان به وسیله آن به اوج کمالات انسانی رسید و به سوی بلندای عظمت واقعی گام برداشت و با همین اخلاق و رفتار است که میتوان اصالت و عمق ایمان و علو ذات و بلندی مقام انسان را شناخت

 نمونه دیگری از اخلاق عالیه امام رضا سلام این بود که نظریه اسلام را درباره روابط میان انسانها که برادران یکدیگرند با برخی اعمال خود که تراویده از رفتار یک انسان حقیقی است بیان میفرماید آن چنان که می توان دریافت که اسلام از نظر حفظ حقوق جامعه و رعایت شرف انسانی هر گونه امتیاز طبقاتی و هر نوع برتری جویی فردی و اجتماعی را لغو کرده است و تنها تفاوتی که در نظر گرفته است فرمانبرداری خدا و نافرمانی اوست.

اباصلت گفته است از آن حضرت پرسیدم ای پسر پیامبر خدا! این چیست که مردم از شما نقل میکنند؟ امام فرمود: مگر چه میگویند؟» گفتم می گویند شما ادعا میکنید که مردم بردگان شمایند امام السلام سر به آسمان برداشت و گفت: «خداوندا تو آفریننده آسمان و زمین و دانای آشکار و نهانی تو گواهی که من هرگز این را نگفته و نشنیده ام کسی از پدرانم هرگز چنین چیزی گفته باشد و تو دانایی به ستم هایی که این امت بر ما روا داشته اند که این هم یکی از آن هاست. پس رو به من کرد و فرمود: ای عبدالسلام اگر مردمان آن چنان که می گویند همه بردگان ما هستند ما آنها را از چه کسی خریده ایم؟ گفتم ای فرزند پیامبر خدا راست فرمودی سپس فرمود: ای عبدالسلام آیا دوستی ما را که خداوند عزوجل واجب فرموده تو هم مانند دیگران انکار میکنی؟ گفتم پناه میبرم به خدا من ولایت شما را اقرار دارم (صدوق، عیون اخبار الرضا (۴۳۰٫۲)

امام السلام این تهمت و نسبت مغرضانه را که دشمنان میخواستند بدین وسیله مهر آنان را از دلها بزدانید نفی فرمود و آن را از جمله ستمهایی شمرد که امت در حق آنان روا داشته اند زیرا ائمه همه مردم را از لحاظ حقوق اجتماعی یکسان و برابر می دانند جز حق ولایت که خداوند آنان را بدان مخصوص داشته است و دیگران نمی توانند آن را برای خود ادعا کنند و جز حق طاعت و فرمانبرداری که خداوند خالص ترین آنها را ویژه خود گردانیده و آن را وسیله ترفیع درجات بندگان در نزد خود و میان مردمان قرار داده است و در غیر این دو همه برابر و بندگان خدا و همگی از یک پدر و مادر و پروردگار آنها نیز یکی است. (فضل الله، ۴۵)