انواع مناظرات

مناظرات امام الله را میتوان به دو بخش مهم تقسیم کرد:

۱- مناظرات امام رضا با ادیان مختلف

مناظرات امام رضا الا با فرقه ها و مذاهب مختلف

مناظرات امام رضا با دانشمندان ادیان مختلف

این مناظرات که در دوران قبل و بعد از ولایت عهدی به وقوع پیوست به دو بخش عمده تقسیم می شود

الف) مناظره با دانشمندان ادیان در کوفه و بصره

ب مناظره با دانشمندان ادیان در خراسان

الف ) مناظره با دانشمندان ادیان در کوفه و بصره در كتاب الخرائج والجرائح روایت مشروحی ذکر شده است که خلاصه آن چنین است هنگامی که بصره پایگاه فعالیت فرق و مکتب های مختلف گردید امام علی بن موسی الرضا با استفاده از فرصتی کوتاه به بصره آمد و گروه ها و فرقه های مختلفی نظیر علمای بزرگ مسیحی و یهودی به حضور ایشان رسیدند.

امام ها در این شهر با علمای یهود و مسیحی به مناظره پرداخت. فصول مختلف انجیل و بشاراتی که از پیامبر در آن آمده است را بیان فرمود و نیز بشارات اسفار مختلف تورات و زبور را برشمرد و به زبان خودشان بشارات عهدین را برای آنها دقیقاً بازگو کرد به گونه ای که رأس الجالوت قسم یاد کرد کسی را ندیده است تورات و انجیل را بهتر و شیرین تر از امام تلاوت کند.

محمد بن فضل هاشمی نیز نقل میکند هنگامی که امام رضا الا وارد بصره شد عمرو بن هداب که امامت ایشان را قبول نداشت برای آزمایش امام سه شخص هندی ترک و رومی زبان را فراخواند و از آنان خواست با امام ها به زبان خودشان صحبت کنند. آنان با زبان خود از امام سؤالاتی پرسیدند و امام پاسخ آنان را با زبان خودشان به صورت گویا بیان فرمود اما به دلیل اینکه راویان با زبان مناظره کنندگان آشنا نبودند متن مناظرات در کتب تاریخی نیامده است.(قطب الدین راوندی، همان، ج ۱، صص ۳۴۱ تا ۳۵۱)

ب) مناظره با دانشمندان ادیان در خراسان

خراسان مهد ادیان بزرگ بود و مصادف با ورود امام الله به ایران، پیروان ادیان بزرگ نظیر یهود مسیحیت ،زرتشت بودایی، مانوی و ... در این خطه وجود داشتند و با مسلمانان مناظره میکردند. امام رضا نیز با مسیحیان، یهودیان ،زرتشتیان بوداییان و مانویان مناظراتی داشت که این مناظرات بیشتر درباره توحید و نبوت بود؛