مناظره با عمران صابی
عمران صابی متکلم بزرگی بود و ادعا میکرد که در سفرهای خود با علمای عقاید رو به رو شده ولی کسی را نیافته است که برای او اثبات کند خدا یگانه است و قائم به وحدانیت خویش است. این سؤال را نزد امام رضا الله بیان میکند و جوابی حکیمانه میگیرد عمران به درخواست حضرت الله شبهات و سؤالات پیچیده و دشواری که در ذهن داشت یک به یک می پرسد و پاسخهای روشنگرانه ای دریافت میکند تا اینکه بعد از نماز، عمران صابی از یکتایی خداوند در ذات و صفات آغاز می کند. حضرت پاسخی مفصل و قانع کننده به او می دهد. رفته رفته سخن اوج می گیرد و از ابداع و اراده و معانی آن سخن به میان می آید و حضرت پاسخ می فرماید.(رک احمد بن علی طبرسی ،همان، صص ۴۲۰ تا ۴۲۲)
استاد محمد تقی جعفری در شرحی که بر این مناظره می نویسد این مناظره را با اهمیت ترین مناظره تلقی میکند و پاسخ امام را به عمران صابی از با اهمیت ترین اصول و مسائل الهیات می داند.(محمد تقی جعفری، مقاله تفسیری بر احتجاج امام علی بن موسی الرضا با عمران) برخی مسائل مهم از تفسیر خطبه امام ها با عمران صابی نقل می شود:
امام الوحدانيت مطلق خداوندی را از صفات ذاتی می داند که به هیچ وجه قابل تغییر نیست و هیچ موجودی نمی تواند در برابر آن ذات مقدس چنان مطرح شود و تحقق پیدا کند که وحدت مطلقه خداوند را به واحد عددی مبدل نماید. (صابی، ص ۴۹۳)
- خلقت کائنات ابداعی است و به هیچ وجه سابقه هستی نداشته است. عالم خلقت مجموعاً حقیقتی شخصی است که مرکب از کائنات است نه تکرار یک عالم قبل است و نه از روی نمونه قبلی ایجاد شده است.
- امام نسبت سکوت و سکون را بر ذات اقدس خداوندی غیر ممکن میداند زیرا خداوند مانند انسانها نیست که استعداد سخن گفتن با وسایل معمولی (دهان زبان و حنجره را داشته باشد.
امام در پاسخ به سؤال عمران که خداوند در مخلوقات است یا مخلوقات در او تمثیلی با اهمیت بیان میکند. بنا به فرموده امام ، وقتی یک صورت در آینه منعکس میشود هیچ در دیگری حلول نکرده است، ولی عکسی از صورت انسانی در آینه منعکس شده است. استاد محمد تقی جعفری این احتمال را میدهد که منظور امام از این تمثیل جلوه جمال و جلال الهی خداوند سبحان در مخلوقات است که نه جمال و جلال الهی در مخلوقات حلول کرده است و نه مخلوقات در جمال و جلال الهی . (همان، ص ۴۹۷)