علت پذیرش ولایت عهدی

قبل از اینکه دلایل پذیرش ولایت عهدی از جانب امام ذکر شود، باید گفت یکی از اصول مشترک اعتقادی و سیاسی در مکتب اهل بیت پیوستگی رهبری دینی و سیاسی است و امام رضا بر اساس این اصل که عترت پیامبر آگاه ترین مردم به قرآن و سنت و شایسته ترین مردم در هر عصر و زمان هستند ولایت عهدی را پذیرفت.

یکی از نویسندگان با بیان این مطالب دلایل پذیرفتن ولایت عهدی را در هم شکستن اندیشه جدایی دین از سیاست می داند.

از طرف دیگر قبول ولایت عهدی نشان دهنده مشروعیت حکومت مأمون بود، اما امام الا با آگاهی از وضعیت بغرنج خراسان و تشتت آرا در این منطقه ولایت عهدی را پذیرفت. هنگامی که محمد بن عرفه از انگیزه امام در پذیرش ولایت عهدی پرسید، پاسخ داد: به همان انگیزه ای که جدم علی اله را به ورود در شورا وادار کرد، ولایت عهدی را پذیرفتم. ( عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۳۱۵)

مسلماً انگیزه حضرت علی از شرکت در شورا، علاوه بر شناساندن اهل بیت ، حفظ مصالح جامعه اسلامی بود و امام رضا که هدفش دفاع از اسلام بود در این کار توفیق دو چندان یافت، چنان که ذهبی می گوید:

در آستانه قرن سوم مأمون به جای امین نشست، در این زمان ستاره تشیع بلند گردید علم کلام رو به قوت رفت در این روزگار، شوکت روافض و معتزله بالا گرفت.  (حافظ شمس الدين ذهبي، تذكرة الحفاظ، ج ۱، ص ۳۲۸)