تاریخ امین

محمد امین فرزند هارون است. از مادری به نام «زبیده که نوه منصور دوانیقی از زنان سرشناس و با نفوذ بنی عباس در دربار هارون میباشد به دنیا آمده است. مراسم عروسی هارون با وی و هزینه های آن و هزینه های مراسم تولد محمد امین در کتاب امام کاظم الگوی زندگی بررسی شده است. (1) امام کاظم الگوی زندگی، ص ۱۶۲ )

هارون پیش بینی های لازم را برای بعد از خودش انجام داد. محمد امین را جانشین اول عبدالله مأمون را جانشین دوم و قاسم را جانشین سوم قرار داده بود. در جانشینی امین مادرش زبیده نقش اول را ایفا نموده بود هارون نمیتوانست به راحتی از پیشنهادهای زبیده سرباز زند؛ با اصرار زبیده امین را در خرد سالگی جانشین خود انتخاب نمود.

هارون در سناباد در سال ۱۹۳ در حالی در گذشت که محمد امین در بغداد به سر میبرد و مأمون نیز به دستور وی والی مرو و خراسان بود. طبق وصیت هارون محمد در بغداد خود را خلیفه اعلام می کند. مأمون دور اندیش نیز به استانداری خود در خراسان مشغول می شود. (2) ۲ تاريخ الخلفاء، ص ۲۴۸ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۳۷۸ ، مروج الذهب، ج ۳، ص ۳۸۹ ) هر دو برادر در گام اول بر وصیت پدر پای بند می باشند. هم امین ضمن خلافت و حکومت داری استانداری مأمون را بر می تابد، هم مأمون طبق وصیت پدر با وجود امین چشم داشتی به حکومت داری ندارد. (3) طبری، ج ۷، ص ۳۰۴، الکامل، ج ۵، ص ۴۰۱. ) اگر روند حکومت داری این دو برادر طبق وصیت هارون پیش می رفت شاید حوادثی که رخ داد پدید نمی آمدند. لیکن مشاوران و پیرامونیان حکومت داران در موفقیت و یا سقوط آنان نقش مهم ایفا میکنند به ویژه نسبت به حاکمانی که اعتماد به نفسشان ضعیف باشد. اینک باید دید که مشاوران امین و نیز مشاوران مأمون چه نقشی را بازی نمودند؟!