احضار امام رضا

اکنون که زمینه های فراخوانی علی بن موسی علیه السلام بررسی شد، به موضوع فراخوانی اهداف و نیز پی آمدهای آن می پردازیم.

احضار و فراخوانی امام رضا در مرحله اول با نامه نگاری شکل می گیرد. مأمون میخواهد اوضاع را کاملاً عادی جلوه دهد. به عنوان علاقه مندی به عترت و دلجویی نمودن از شخص شاخص عترت چون علی بن موسی هه وی را به دربار خویش دعوت مینماید. مأمون انگیزه های اصلی خود را از این اقدام کاملاً پنهان می سازد. بدین خاطر نامه های متعدد در جهت دعوت امام رضا می نگارد. امام رضا هم به نامه های مأمون توجهی نمی کند و دعوت را نمی پذیرد؛ زیرا امام از نیات شوم و پنهان مأمون کاملاً آگاه بود. از این رو نامه نگاری ادامه می یابد تا وقتی که از شکل دعوت و فراخوانی عبور نموده به حد اجبار میرسد مأمون در نهایت در نامه خویش به گونه ای مطرح می سازد که امام رضا را چاره ای جز پذیرش این دعوت و یا به تعبیر بهتر گزینه ای غیر از پذیرفتن اجباری باقی نمی گذارد.

مرحوم کلینی در این راستا این گونه می نگارد: لما انقضى الامر المخلوع واستوى الأمر للمأمون كتب الى الرضا يستقدمه الى خراسان فاعتل عليه ابو الحسن بعلل فلم يزل مأمون يكاتبه في ذلك حتى علم انه لا محيص له وانه لا يكف عنه. (1) کافی، باب مولد ابي الحسن الرضا حديث ..) در هنگامی که کار مخلوع (امین) تمام شد و حکومت مأمون یک دست شد مأمون به امام رضات نامه نگاشت و از وی خواست تا به خراسان بیاید. لیکن امام رضا تعلل می نمود و و عذر آورد. تا آنجا نامه نگاری ادامه یافت که امام ملاحظه کرد هیچ چاره ای به جز پذیرش خواسته مأمون نیست زیرا وی دست بردار نخواهد بود.

امام رضا با اجبار دعوت مأمون را میپذیرد و حاضر می شود که از مدینه به سوی مرو سفر کند این پذیرش در شرایطی است که فرزند برومندش جواد الائمه در این هنگام هفت سال دارد، فخرج ولابی جعفر سبع سنين. (2) همان ) اینک علی بن موسی باید از مدینه به سوی مرو حرکت کند. امام رضا در آستانه یک سفر پر ماجرا و سرنوشت ساز و غیر قابل بازگشت قرار دارد اهداف اصلی مأمون از این اقدام بسیار مهم زیرکانه و پنهان است. امام رضا نیز باید به گونه ای این دعوت را بپذیرد و به گونه ای حرکت کند و در مورد تصمیم های مأمون طوری موضع گیری نماید که مأمون را در رسیدن به اهدافش ناکام سازد. گرچه امام و همراهانش باید آسیب های جدی را نیز تحمل کنند.

 این سفر بی بازگشت است و شهادت مظلومانه و غریبانه علی بن موسی را در پی خواهد داشت رویدادهای آن بسیار مهم و منحصر به فرد است. این بخش از زندگی و امامت امام رضا حساس ترین و پرماجراترین دوران امامت حضرت میباشد. به نحوی که حتی در تاریخ امامان معصوم نمونه ندارد. این بخش از زندگی و اقدام های امام رضا تداوم یک جریان بزرگ اجتماعی تشکل همسوی عترت در برابر جریان بزرگ دیگر اجتماعی عباسیان است. دو رقیب سرسخت در این میدان رقابت قدم نهاده و رقابت بسیار جدی میباشد. یکی مأمون که سردمدار جریان اجتماعی عباسیان می باشد، دیگری علی بن موسی که رهبری جریان اجتماعی تشکل همسوی اهل بیت را عهده دار است و باید این تشکل را از خطرهای مأمون رهانیده و از بحرانهای توفان زای سیاسی و اجتماعی عبور دهد؛ تشکل را منسجم و متحد سازد. تشکل همسویی که از فرصت بهره برده و خیزش بزرگی به سمت بغداد داشته و در آستانه تسخیر بغداد قرار گرفته است رقابت بسیار تنگاتنگ و جدی است و تدبیر مأمون امام را از مقر اصلی اش که در آن از نوعی آزادی بهره مند بود، جدا میکند. اکنون که امام رضا با یک سیاست و شیوه جدیدی روبرو شده است باید از فرصت هایی که پدیدار میشوند کمال بهره را برده و اهداف خویش را پیاده نماید.