مقام و شخصیت علمی حضرت رضا

هر شیعه آگاهی میداند که علوم اهل بیت اما از علم بی پایان الهی سرچشمه میگیرد و خداوند متعال به ایشان چنان دانشی داده است که به هیچ فردی به جز پیامبر اکرم ا نداده است.

ائمه اطهار لا تمامی علوم پیامبران مرسل و ملائکه مقرب را دارا هستند. اخبار آسمانها و زمین نزد آن هاست و به طور کلی ایشان خزانه داران علوم الهی هستند و هیچ چیزی نیست که مورد نیاز مردم باشد و از آن ها پنهان بماند ولی شرایط خاص هر امام و دستور العملی که از جانب خداوند برای آنها به اقتضای فرصتهای هر زمان صادر شده بود، سبب میشد که برخی از ایشان مجال بیان دین و اظهار علوم گسترده خویش را بیشتر داشته باشند همانند حضرت امیر و امام باقر و امام صادق السلام و از جمله حضرت رضا السلام که سه جریان مهم سبب شد، سیلاب دانش از حضرت رضا به سوی جامعه اسلامی سرازیر شود. 

اول: فتنه واقفیه و شبهاتی که اینان در امامت حضرت رضا الله مطرح کردند و حضرت با پاسخهای عمیق خویش مردم را هدایت می نمود. 

دوم هلاکت برامکه در سال چهارم امامت حضرت که سبب شد یکی از مهمترین دشمنان اهل بیت در دستگاه هارون به دست هارون از میان برود؛ به طور نسبی فرصت خوبی جهت نشر آثار اهل بیت ها فراهم شد.

سوم: مسأله ولایت عهدی حضرت بود که نگاه ها را متوجه حضرت کرد و مأمون عباسی با تشکیل محافل علمی و مجالس بحث و مناظره سعی در آن داشت تا حضرت را در مقابل بزرگان ادیان و علمای مذاهب عاجز نشان دهد؛ اما از آن جا که خداوند متعال کید و مکر حیله گران را مدیریت می کند و به خودشان بر میگرداند همین جلسات و محافل مناظره، سبب معرفی علمی و عظمت حضرت رضا شد به گونه ای که دانشمندان بزرگ به دانش گسترده وی اعتراف کردند.

شخصیت حضرت رضا هم از نظر علمی به گونه ای است که حضرت صادق اسلام که خود رئیس مذهب جعفری است، در مورد امام رضا قبل از تولد ایشان به فرزند خود موسی بن جعفر بارها می فرمود: عالم آل محمد اسلام در نسل توست ای کاش او را درک می کردم.

محمد بن عيسى يقطینی گوید از پاسخهایی که حضرت رضا به سؤال های مردم داده بود پانزده هزار مسأله جمع آوری کردم.

اباصلت هروی که خود از بزرگان زمان خویش است گوید من کسی را داناتر از علی بن موسی الرضا ندیدم هیچ دانشمندی نیز حضرت را ندید مگر آن که مانند من گواهی داد مأمون در مجالس متعدد تعدادی از دانشمندان ادیان گوناگون و فقهای شریعت (اسلام) و متکلمان را جمع کرد - و با حضرت مناظره کردند - و حضرت بر همه آن ها پیروز شد به گونه ای که همگی به فضیلت حضرت و عجز خویش اعتراف کردند. 

و من از ایشان حضرت رضا اما شنیدم که می فرمود: من در مدینه) مسجد (پیامبر) می نشستم در حالی که دانشمندان در مدینه فراوان بودند، هرگاه یکی از آنها در پاسخ مسأله ای عاجز می شد همگی به من اشاره می کردند و مسأله را به من ارجاع میدادند و من پاسخ می دادم. 

ابراهیم بن عباس گوید هرگز ندیدم از حضرت رضا چیزی بپرسند مگر این که آگاه بود هیچ کس را آگاه تر از او به تاریخ گذشته تا زمان خودش ندیدم، مأمون همواره او را با سؤالهای گوناگون امتحان می کرد و او با جواب کامل به وی پاسخ می داد.

حسن بن علی وشاء که بر اثر شبهات مخالفان به مذهب وقف گرایش پیدا کرده بود گوید مسائلی را در طوماری نوشتم تا حضرت رضا را با آن امتحان کنم درب خانه حضرت آن قدر ازدحام جمعیت بود که موفق به ملاقات ایشان نشدم ناگاه متوجه شدم که خدمتکار حضرت به دنبال من است و میگوید حسن بن علی وشاء که نوه دختری الیاس بغدادی است کیست؟ گفتم منم؛ نامه ای به من داد و گفت: پاسخ مسائلی که همراه داری و هنوز به امام نشان نداده است این است به این ترتیب من به امامت ایشان یقین کردم و مذهب وقف را رها نمودم.

برخی از محافلی که مأمون ترتیب داده بود چنان عظیم و سنگین بود و دانشمندان تمامی ملتها از بزرگان یهود و نصاری و صائبی و زرتشتی و متکلمان جمع شده بودند که حسن بن محمد نوفلی به وحشت افتاده بود و به حضرت نصیحت کرد و گفت آنها اهل مغالطه و شبهه هستند، از آن ها حذر کنید

حضرت رضا تبسمی نمود و فرمود: آیا میترسی آن ها بر من پیروز شوند؟... ای نوفلی آیا میدانی چه وقت مأمون از این کار پشیمان میشود؟ وقتی استدلال مرا با اهل تورات به تورات آنها و با اهل انجیل به انجیل آن ها و با اهل زبور به زبورشان و با صائبین به زبان عبری خودشان و با اهل هرابزه گویا مقصود مجوسیان باشد با زبان فارسی آن ها و با اهل روم به زبان رومی و دیگر) سخنداران به لغت خودشان بشنود. 

آن گاه که من بر همه آنها پیروز شدم و هر گروهی در مقابل حجت و دلیل من مغلوب شد و سخن خود را رها و به درستی سخن من اعتراف نمود مأمون از تشکیل جلسه پشیمان میشود و لاحول ولا قوة الا بالله العلى العظيم....