مجلس بیعت

بعد از این که مأمون توانست در مجلس خصوصی و پنهانی امام را وادار به پذیرش ولایت عهدی نماید دستور داد در روز پنج شنبه پنجم رمضان سال ۲۰۱ مجلس بزرگ و با شکوهی که وزرا، سران حکومتی، عباسیان، علویان و نیز جمعی دیگر حضور دارند، تشکیل شود. در این مجلس موضوع ولایت عهدی امام رضا به صورت رسمی مطرح شود و حاضران لشکری و کشوری و ... با حضرت بیعت نمایند. (1) ۱ اعلام الوری ص ۳۴۰، مناقب، ج ۴، ص ۳۹۷ )

آنگاه مجلس با شکوه آراسته شد. در آن مجلس تنها هزاران نفر از عباسیان شرکت دارند یافعی و ابن خلکان تعداد عباسیان را سی و سه هزار نفر می نویسند. (2) مرأة الجنان، ج ۲، ص ۱۰، وفیات الاعیان، ج ۳، ص ۲۶۹ ) در جایگاه این مجلس دو عدد پشتی مخصوص گذاشته شد؛ یکی برای مأمون دیگری برای علی بن موسی. مأمون در جایگاه خودش علی بن موسی الرضا نیز در جایگاه خودش قرار میگیرند نخست مأمون به پسرش عباس دستور میدهد به عنوان اولین فرد با امام رضا به عنوان ولیعهد بیعت کند. آنگاه خود مأمون بیعت میکند سپس محمد بن جعفر از علویان را دستور میدهد بیعت کند. پس از آن یک علوی و یک عباسی به نوبت میآیند با حضرت بیعت میکنند و جایزه های ویژه دریافت میکنند تا آنجا که جوایز تمام میشود (3) عیون، ج ۲، ص ۱۵۸ ) سپس دستور می دهد خطبا و شعرا در فضایل علی بن موسی الله و موضوع ولایت عهدی وی سخن بگویند. مأمون به امام رضا دستور می دهد خطبه بخواند. امام رضا جملات کوتاهی که حمد و ثنای خدای سبحان باشد ایراد می کند حضرت ادامه میدهد ما اهل بیت حقوقی به عهده شما مردم داریم و شما نیز حقوقی به عهده ما دارید، هنگامی که شما حق ما را ادا کنید ما نیز باید حق شما را ادا نماییم، وجبت علينا الحق لكم.(1) روضة الواعظين، ص ۲۲۶ ) این مجلس با شکوه در دربار مأمون با حضور وزرا و افرادی مانند فضل و برادرش حسن و ... برگزار شده تمام مقامات، علویان و عباسیان با امام رضا بیعت می کنند.

اکنون مأمون توانسته است امام رضا را وادار کند ولایت عهدی را بپذیرد. توانسته است مجلس بزرگ و با شکوهی تشکیل دهد و مراسم بیعت را برگذار نماید. توانسته است امام رضاه را وادار کند خطبه ای و لو کوتاه بخواند و پذیرش ولایت عهدی را در حضور جمع مطرح سازد. آنگاه برای این که این موضوع مهم همگانی شود و تمام جهان اسلام از آن باخبر شوند اقدامهای مهم بعدی را انجام میدهد که به برخی از آنها اشاره میشود.

اعلان ولایت عهدی

۱- مأمون دستور میدهد تمام خطبا و سخن گویانش بر بالای منابر موضوع را مطرح کنند و فضایل علی بن موسی را بر زبان جاری سازند. مأمون به تمام ائمه جمعه دستور می دهد در روز جمعه خطبه به نام وی و ولیعهدش علی بن موسی بخوانند.

۲- مأمون دستور میدهد نام مبارک امام رضا به عنوان ولیعهد در سکه های رایج کشور ضرب نموده و منتشر سازند. در آن زمان این دو اقدام در عمومی کردن موضوع ولایت عهدی بسیار رسا و گویا بودند.

3- مأمون افزون بر برگزاری آن مجلس با شکوه بیعت و اعطا جوایز فراوان دستور میدهد یک سال رزق و روزی رایگان بین مردم توزیع نمایند.

 4- مأمون اقدام مهم دیگری انجام می دهد. برغم رضایت امام رضا دخترش ام حبیب را به عقد حضرت در می آورد.

5- مأمون دستور میدهد دختر دیگرش ام الفضل» را نیز به عقد جواد الائمه فرزند امام رضا در آوردند.

 ٦- مأمون دستور میدهد همگی لباس سیاه که شعار عباسیان بود، از تن بیرون آورند و به عنوان روز جشن و سرور، لباس و قبای سبز پوشیده و کلاه و عمامه سبز بر سر نهند.

7- هم چنین مأمون ابراهیم بن موسی برادر امام رضا را به عنوان امیر الحاج در آن سال انتخاب میکند. (1) روضة الواعظین، ص ۱۲۶، ارشاد، ج ۲، ص ۲۶۲ مروج الذهب، ج ۳، ص ۴۴۱، طبری، ج ۷، ص ۴۶۹)

هدف از این اقدامها عمومی کردن موضع ولایت عهدی امام رضا است که به جهان اسلام اعلان شود که ولایت عهدی با رضایت خاطر علی بن موسی پذیرفته شده و این شکوه و جلال و این مجالس جشن و خطابه و خطبه های جمعه و ضرب سکه هم به نام ایشان به همین خاطر انجام می گیرد!

البته از دو مورد ازدواج هدف دیگری نیز دنبال می شده است که با ازدواج ام حبیب و در کنار امام رضا قرار گرفتن دختر مأمون جاسوس دیگری در اندرونی منزل امام گماشته شود تا سری ترین اطلاعات را به مأمون برساند. ازدواج ام الفضل هم که به مسموم نمودن و شهادت جواد الائمه منجر می شود.