لقب «رضا» در تعقیب همان آرمان الرضا من آل محمد از سوی خود مأمون برای امام استعمال شد و باز پیشتر از همه این وقایع دعوت به رضای آل محمد شعار زید در قیام خونینش بر ضد امویان بود. چنان که امام صادق السلام فرموده بود: خدا عمویم زید را رحمت کند اگر پیروز می شد، به وعده خویش وفا میکرد همانا وی مردم را به رضای آل محمد دعوت میکرد و منظور از رضا من بودم(1).(ن. ک به رضوی اردکانی، شخصیت و قیام زید بن علی، ص ۱۲۹ نجفی تأملاتی در تاریخ تفکر اسلامی، ص۱۳۵)

با توجه به آنچه گذشت در می یابیم که گراییدن به رضای آل محمد، قبل از امام رضا سلام نیز در فضای حیرت و سرخوردگیهای شیعیان و سپس ایرانیان و مسلمانان به صورت آرمان طرح شده بود. اما تجلی و عینیت آشکار آن در زمان امام رضا روی داد.

لقب «رضا» همان گونه که سالها قبل از امام رضا به مثابه یک آرمان برانگیخته شده و ذهن و زبان مردمان را با خود آشنا ساخته بود در تعقیب همان آرمان الرضا من آل محمد و از باب حرمت و عزتی که یافت پس از امام رضا علام نیز قرین اعقاب امام باقی ماند چنان که امام محمد تقی امام علی نقی و امام حسن عسگری به احترام جد بزگوارشان هر یک به ابن الرضا مشهور شدند و دستگاه خلافت چاره ای از حفظ حرمت آنها در انظار مردم نداشت.

شیخ صدوق از احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی درباره تسمیه رضا نقل میکند به امام جواد ام گفتم گروهی از مخالفان شما عقیده دارند پدر شما را مأمون رضا نامیده است زیرا او به ولایت عهد مأمون راضی شده است. 

امام علیه السلام پاسخ داد دروغ گفتند بلکه او را خدای تبارک و تعالی رضا نامید زیرا او مرضی خداوند متعال در آسمان و مرضی پیامبر و ائمه پس از وی در زمین بود.

گفتم مگر نه این است پدران شما مرضی خدا و پیامبر و ائمه بودند؟

فرمود: چرا

گفتم پس از چه رو پدر شما در میان ایشان «رضا» نامیده شد؟ 

فرمود: زیرا مخالفان از دشمنان وی به او راضی شدند همان گونه که موافقان از دوستان وی بدو رضایت یافتند و چنین موقعیتی برای هیچ یک از پدران وی پدید نیامد از همین رو وی «رضا» نامیده شد(2).(صدوق، عیون اخبار الرضا، ج ۱، صص ۲۶-۲۴) چنان که اشاره شد این لقب و نام بعدها برای سه فرزند حضرت باقی ماند و همین امر باعث احیای بیشتر آرمان تمسک به عترت و آل محمد یا همان ثقل اصغر مذکور در وصیت رسول اکرم گردید و بسیاری از مردم بیش از پیش دانستند که «آل محمد در جامعه حاضرند و رأی ایشان استوار و نظرشان صائب است.

160

نگاهی به کنیه و القاب امام رضا علیه السلام همچنان جلوه هایی از مهر و مرحمت آن امام علیه السلام و شخصیت مقبول او را نزد امت اسلامی به ما می نمایاند کنیه های ابوالحسن و ابوعلی و لقب هایی چون رضا صابر زکی، ولی ،وفی، صدیق رضی شمس الشموس، معين الضعفاء و الفقراء، معين الغرباء، غریب الغرباء، سراج الله نورالهدى قرة عين المؤمنين مكيدة الملحدين رئاب التدبير شمس توس خورشید ولایت، ضامن آهو، عالم آل محمد، ثامن الحجج و الامام الرئوف نمونه هایی از این باب گشاده رأفت و رحمت اند.

179