سخاوت

گرم و گشاده دستی از سجایای بارز عترت رسول الله ﷺ می باشد. عترت به خاطر باور راسخ به لطف بی پایان خدا و جانشینی در انفاق و بخشش سرآمد هستند، من أيقن بالخلف جاد بالعطية.(2) وسائل، ج ۶ ص ۲۸۰ باب استحباب الصدقه باليل، ج۸ )" عترت شاخص های الگوی رفتاری هستند که مظهر بارز صفات حسنای الهی می باشند. اگر آنان کرم و سخاوت نداشته باشند از چه کسی انتظار سخاوت است؟!

فردی که ادعای دوستی اهل بیت را می نمود به خدمت امام رضا رسید. وی اظهار داشت در سفر حج زاد توشه ام تمام شده مرا تأمین نما مقداری که به من عطا کردی در وطن خویش به نیت تو صدقه خواهم داد. امام همام در حال گفتگو با یارانش بود، سخن خود را ادامه داد تا جمع یاران متفرق شدند. امام وارد خانه شد در خانه را بست از بالای در در حالی که صورت خود را پوشانده بود کیسه ای را به آن مرد خراسانی داد و فرمود بگیر اینها دویست دینار میباشد. در سفر خویش هزینه کن صدقه هم نمی خواهد به نیست من بدهی آن شخص با خوشحالی دینارها را گرفت و خداحافظی کرد. سلیمان جعفری از امام پرسید چرا صورت خود را پوشاندی، امام فرمود خواستم گرد ذلت درخواست کردن به چهره طرف ننشیند، که رسول الله فرمود کسی که پنهانی احسان کند و صدقه پردازد معادل هفتاد حج حسنه را دارد. (1) ۱ فروع کافی، ج ۴، ص ۲۴، مناقب، ج ۴، ص ۳۹۰ اعلام الهداية، ج ۱۰، ص ۲۹. )

این رفتار پیام دیگری دارد و آن این که امام نپذیرفت طرف به جای احسان حضرت به نیت حضرت صدقه بدهد، معلوم میشود احسان برتر از صدقه است نیز این رفتار می آموزد که در هنگام انفاق و احسان به دیگران انفاق بگونه ای باید باشد که کرامت دست گیرنده را آسیب نرساند.

حضرت هنگامی که میخواست به فقرا اطعام کند سینی را ابتدا از بهترین طعام سفره پر نموده به مساکین میداد.(2) فروع کافی، ج ۴، ص ۵۲ محاسن برقی، ص ۳۹۲، بحار، ج ۴۹، ص ۹۷، وسائل، ج ۶، ص ۳۳۰ )فقیری از حضرت درخواست کمک کرد و گفت به مقدار کرم خویش به من عطا نما؛ امام فرمود این در توان من نیست. وی که اشتباه سخن خویش را متوجه شده بود، درخواست کرد به مقدار کرم من به من عطا فرما. امام به غلامش دستور داد دویست دینار به وی . دادند.(3) مناقب، ج ۴، ص ۳۹۰ )امام مهمانان خویش را سخاوت مندانه پذیرایی مینمود و اجازه کار کردن را به مهمانان نمی داد. هنگامی که مهمانی خواست چراغ روشنایی را آماده کند، حضرت خود اقدام نموده و فرمود ما خاندان اجازه کار به مهمان خویش نمیدهیم، انا قوم لا نستخدم أضيافنا. (1) کافی، ج ۴، ص ۲۳، بحار، ج ۴۹، ص ۱۰۱ )

هنگامی که در طوس به سر میبرد تمام آنچه داشت در روز عرفه در راه خدا انفاق نمود. فضل بن سهل گفت خود را بیچاره کردی، ان هذا المغرم. امام در پاسخ وی فرمود اتفاق در راه خدا را خسارت مپندار این غنیمت است نه خسارت، بل هو المغنم لا تعدن مغرماً ما ابتغیت به اجراً و كرماً. (2) ۲ مناقب، ج ۴، ص ۳۹۰، اعلام الهدايه، ج ۱۰، ص ۲۸. )" عبد الله بن صلت از فردی بلخی نقل می کند هنگام سفر حضرت به سوی خراسان وقتی سفره پهن نمودند تمام افراد و بردگان حضرت از هر رنگ و نژاد در کنار سفره قرار گرفتند. این فرد گفت اگر موافق باشید برای اینان سفره جداگانه پهن کنید. امام همام پاسخ دادند هرگز! خدای همه یکی است و همه ما از یک پدر و مادریم و پاداش افراد هم به اعمال آنان است. (3) کافی، ج ۴، ص ۳۳، بحار ج ۴۹، ص ۱۰۱. )

این دیدگاه انسانی و یکسان عترت به بندگان خدا می باشد. عترت سخاوت مندانه با همگان بر سر یک سفره می نشیند. همه را در نزد خدا یکسان می بیند سفید و سیاه مولا و بنده عرب و عجم. البته ارزش و پاداش کار انسان به نیت و شایستگی اعمالش وابسته است. این همان تبلور بخشیدن به دیدگاه قرآن است، إنا خلقناكم من ذكر و انثى و جعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا إن أكرمكم عند الله أتقيكم. (1) ما شما را از مرد و زن آفریدیم شما را ملتهای گوناگون و قبیله های گوناگون قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید گرامی ترین شما در نزد خدا با تقواترین شماست.