نام و نشان

نام گذاری علی بن موسی همانند سایر امامان از جانب خدا و رسول الله ﷺ می باشد. رسول الله به پیشاپیش در مورد نام امام هشتم این گونه اظهار میدارد الائمة من بعدى اثنا عشر أولهم على و رابعهم على و ثامنهم علی.(1) جامع الاخبار، ص ۶۲ اعلام الهداية، ج ۱۰، ص ۵۶ )

امامان بعد از من دوازده نفرند اولین چهارمین و هشتمین آنان «علی» نام دارند.» امام صادق میفرماید علی بن موسى عالم آل محمد... همنام امیر المؤمنین است فانه سمى أمير المؤمنين . (2) کشف الغمة، ج ۳، ص ۱۰۷ )نام علی برگرفته از صفت نيكوى خدا على اعلی است. علی یعنی بلند مرتبه و عالی مقام علی یعنی برترین در نام و نشان علی یعنی برترین در آشکار و پنهان علی یعنی برترین در ارزشها و فضایل انسانی.

القاب

برخی القاب متعدد و زیبای علی بن موسی عبارتند از رضا پسندیده صابر (پایدار)، وفي (وفادار)، فاضل صاحب برتری رضی مورد پسند، صدیق (راست گوی)، قرة عين المؤمنين نورچشم مؤمنان غیظ الملحدين مورد خشم ملحدان)، نور الهدى (نور هدایت)،(3) عيون، ج ۱، ص ۲۲ و ۳۰ دلائل الامامة، ص ۱۷۲، مناقب، ج ۴، ص ۳۹۶، علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۷۷ فصول المهمة، ج ۲، ص ۹۷۱ اعلام الوری ص ۳۱۴، سبائك الذهب، ص ۳۳۴، كشف الغمة، ج ۳، ص ۵۲ نور الابصار، ج ۲، ص ۱۱۷، جلاء العيون، ص ) مكيدة الملحدين مورد مكر ملحدان)، کفو الملک شایسته رهبری) بقية الله (حجت خدا بر روی زمین، رب السرير صاحب فرمانروایی، رقاب التدبير (مصلح)، زکی (پاک)، ولی امام و پیشوا رئوف (مهربان و غریب معروف ترین لقبها «رضا» است یعنی راضی به آنچه خدا راضی است. راضی به آنچه خدا می پسندد.

کنیه معروف حضرت ابوالحسن» و دیگری «ابو محمد» است. ابوالحسن کنیه پنج امام همام میباشد امیرالمؤمنین، امام سجاد، امام کاظم امام رضا و امام هادی .(1) دلائل الامامة، ص ۱۸۰ و منابع یادشده در پاورقی قبلی )کنیه به اعتبار فرزند پسر و نوعاً پسر بزرگ میباشد. از کنیه ابوالحسن حضرت که معروف ترین میباشد این نکته به دست می آید که حضرت فرزند دیگری غیر از محمد بن علی یعنی جواد الائمه به نام حسن داشته است، توضیح بیشتر در این رابطه خواهد آمد. (2) عنوان فرزندان )

رضا

لقب زیبای «رضا» بر قامت رسای علی بن موسی از جانب خداوند سبحان منظور شده است. ابو نصر بزنطی روایت میکند که از ابو جعفر جواد الائمه پرسیدم برخی بر این پندارند که لقب رضا را مأمون به پدرت على بن موسى له عنوان نمود. چون به ولایت عهدی وی راضی شده بود امام جواد فرمود دروغ میگویند و گناه میکنند؛ خداوند سبحان ایشان را رضا نامید. چون خداوند در آسمانها از وی راضی است و رسول الله و ائمه بر روی زمین از ایشان راضی هستند رضا نامیدند. آنگاه هنگامی که علت این لقب زیبا را بیان کرد بزنطی سؤال دوم را مطرح می سازد که مگر خدا از دیگر امامان راضی نیست پس چرا از میان همه علی بن موسی ملقب به رضا است حضرت جواب دادند آری خدا از همه راضی است ولی چون موافق و مخالف از علی بن موسی راضی بودند به این لقب معروف شده است. ... و لم يكن ذلك لاحد من آبائه فلذلك سمي من بينهم الرضا . (1) ۱ عيون، ج ۱، ص ۲۲ علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۷۷، كشف الغمة، ج ۳، ص ۸۵ )

طبرسی نیز در علت این نام گذاری می گوید، و انما سمى الرضا لانه رضى الله في سمائه و رضى لرسوله و الائمة بعده فى ارضه و قیل لانه رضی به المخالف و المؤالف.(2) اعلام الوری، ص ۳۱۴ )

هر دو سبب در روایت عیون و علل آمده است؛ که حضرت مورد پسند خدا و پیامبر و ائمه اطهار می باشد. دیگر این که موافق و مخالف به آن راضی شده اند.

در هر صورت این لقب زیبا و زیبنده حضرت از جانب خداست؛ همان گونه که نام علی برای حضرت از جانب خداست. بر همین اساس امام موسی بن جعفر حضرت را به این لقب نامیدند و تأکید می فرمودند فرزندم را به این لقب بخوانید ادعوا ولدى الرضا.(3) كشف الغمة، ج ۳، ص ۸۵ )پیش از آن که موضوع ولایت عهدی حضرت در زمان مأمون مطرح شود، لقب «رضا» بر سر زبانها بود.