هیچ انسان عادی و معمولی نمیتواند جوهره و کنه ذات امامی را که خدای سبحان حجت بر عباد قرار داده است درک کند. چگونه کسی می تواند مکارم اخلاق و فضائل عالیه ذات مقدسی را درک کند که خدای تعالی او را معصوم از هر لغزش و خطایی قرار داده و او را چکیده ای از فیض اقدس خود و جوششی از سرچشمه روح بلند نبوت معرفی کرده است ؟!

امام معصومی که از شخصیت و عروق نبوت نشأت گرفته و تا قله عظیم و با ابهت خلیفة اللهی صعود کرده چگونه برای انسانهای هابط قابل درک خواهد بود؟ که یکی از آن امامان ، امام ثامن ضامن ، علی بن موسی الرضا است .

امام معصومی که در خوی و خلق نمونه کامل پیغمبر است ، که از عروق و اعماق جان او روئیده است . كرامات و شرف و عزت او در صفحات روزگار بر همه کس روشن است. بهترین شاهد صدق عظمت او این است که او در تمام اوصاف مانند خود پیغمبر است . چون تمام عزت و شرافت در عتبه مقدسه او نهاده شده است ، پادشاهان روزگار خاک آستان مقدسش را بوسه می زنند .(کشف الغمه طبع بنی هاشمی تبریز ج ۳ ص ۱۰۶ و مناقب شهر آشوب ج ۴ ص ۳۶۰.)

عزت و عظمت آن بزرگوار به اندازه ای است که حتی دشمنان به آن گواهی داده اند که اینک به نمونه هایی از آن اشاره می شود:

۱ - ابراهیم بن عباس میگوید من کسی را ندیدم و نشنیدم که افضل از ابی الحسن علی بن موسی الرضا باشد زیرا :

هرگز بر کسی تندی نمی کرد.

سخن کسی را قطع نمی نمود.

تا می توانست کسی را ناامید بر نمیگرداند.

پایش را در حضور کسی دراز نمی کرد.

در حضور کسی بر چیزی تکیه نمی داد.

به غلامان و پیشخدمتان ناسزا نمی گفت .

آب دهان و بیی در حضور احدی نمی انداخت .

با صدای بلند خنده نمی کرد ، خنده اش از حد تبسم و لبخند تجاوز نمی کرد.

با بردگان و پیشخدمتان و دربانان بر سر یک سفره می نشست .(این بود وضع امام با فقرا و توده مردم ولی در برابر رجال دولتی بر عکس عمل میکرد روزی ذوالریاستین نامه ای را از طرف مأمون آورده بود تا به رؤیت امام برساند، مدتی در حضور امام ایستاد تا اینکه امام سرش را بلند کرد و پرسید چه کار داری ؟ وقتی که گفت نامه ای از طرف مأمون آورده ام بدون اینکه اجازه نشستن به او بدهد ، فرمود : « إقرأ» بخوان آن را با اینکه نامه مفصلی بود در حال ایستادن آن را خواند و سپس امام با جوابی که به او داد ، مراجعت کرد ( بحار الأنوار ج ۴۹ ص ۱۶۸ ) .)

شبها کم می خوابید .

شبها را بیشتر به تهجد و روزها را با روزه میگذراند و ......

مردی به او گفت : خوب است برای پیشخدمتان و نگهبانان سفره ای جداگانه ترتیب دهید .

امام شمه ای از اخلاق امامت را بر او افاضه فرمود که موجب تنویر قلوب گردید ، از جمله مطالبی که فرمود ، این بود:

ه يا هذا ! الرَّبُّ واحد ، و الأب واحدٌ ، وَ الأُمُّ وَاحِدَةٌ ، وَ الجَزاءُ بِالأَعمال ) .

ای آقا ! خدا یکی، پدر همه یکی مادر همه یکی، ولی پاداش هر کس بستگی به عمل خود انسان دارد » .(کشف الغمه ج ۳ ص ۱۰۶ طبع تبریز .)

۲ - در زمستان روی پلاس و در تابستان روی حصیر مینشست در حال عادی و داخل منزل از لباسهای خشن و زیر استفاده میکرد، هرگاه در اجتماعات شرکت میکرد از لباسی استفاده میکرد که زشت نباشد .

۳ - روزی سفیان ثوری دید حضرت رضا (ع) جامه گران قیمتی از خز پوشیده بود، در مقام اعتراض برآمد و به او گفت :

لو لَبَستَ أدنى منه لكان أحمد ( اگر جامه ای کمتر و ارزان تر می پوشیدی خیلی بهتر بود !(در این روزگار نیز کوته نظرانی هستند که نمیتوانند چیزی را بر کسی ببینند همین که دید کسی لباس بدرخوری پوشیده و یا وسیله سواری نسبتاً مناسبی تهیه کرده آن را حمل بر اسراف کرده و زبان به بدگوئی میگشایند بویژه اگر شخص مورد نظر روحانی باشد در این صورت عمل او را از کفر ابلیس هم بدتر میدانند.) حضرت بی درنگ جامه رویین را عقب زد و زیر آن را نشان داد که جامه ای از پوست خشنی پوشیده بود، آنگاه به او فرمود :

هذا لِلنَّاسِ ، و هذا لِلحَقِّ جَلَّ شَأنه . جامه رویین برای حفظ آبرو و حیثیت ظاهری ، و جامه زیر برای رعایت حق خدای تعالی است. (مناقب ابن شهر آشوب ج ۲ ص ۴۱۲ چاپ نجف .)

۴ - گاهی که پاره ای از خشکه مقدسها و صوفی مآبها به چنین لباسی ایراد می گرفتند، در جوابشان این آیه مبارکه را می خواند :

قُل مَن حَرَّمَ زِينَةَ اللهِ الَّتِي أَخرَجَ لِعِبَادِهِ والطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ (سوره اعراف آیه ۳۲) مگر زینت ها و رزقهای پاکیزه و جالبی که خداوند برای بندگانش آفریده است آنها را بر ایشان حرام کرده است ؟!

مگر حضرت یوسف صدیق لباس شیک ابریشمی زربفت نمی پوشید ؟ و بر مسند فرعون مصر نمی نشست ؟ ) اینها که برای امام عیب نیست ) آنچه از امام توقع است و انتظار می رود این است که :

الف : به قسط و عدل عمل کند ب به مردم دروغ نگوید ، ج : به عدالت قضاوت نماید ، د به وعده ای که میدهد جامه عمل بپوشاند . (نزهة المناظر طبع نجف ص ۴۶)

- حضرت رضا (ع) بیشتر صدقات خود را پنهان از مردم پرداخت میکرد و می فرمود : حدیثی از پیغمبر (ص) شنیده ام که فرموده است :

صدقه پنهانی معادل هفتاد حسنه است ، و موجب آمرزش گناهان می شود و ریای در صدقه باعث خذلان و خواری خواهد گردید . (مناقب ابن شهر آشوب ج ۴ ص ۳۶۱ چاپ علامه قم . )

۶ - یکی از شیعیان که در مسافرت پول گم کرده بود از آن حضرت تقاضا کرد هزینه سفرش را تا وطن تأمین کند مشروط بر اینکه هر وقت به مقصد رسید مبلغ مزبور را در راه خدا صدقه بدهد .

حضرت وارد حجره خود شد و مقدار دویست دینار از پشت در اطاق به او عطا کرد و فرمود: زودتر از اینجا حرکت کن که مرا نبینی ، وقتی که علت را پرسیدند فرمود:

إِنَّ الحَياءَ غَالِبٌ عَلَيْهِ لِذُلِّ السُّؤال ، چون بخاطر این درخواستش احساس شرمندگی می کرد خواستم خجالت نکشد .

- مردی به او گفت : به اندازه کرمت به من بخشش کن .

امام (ع) : این اندازه مقدورم نیست .

سائل به اندازه مقدار من ، به من بخشش کن .

امام (ع) : این اندازه مقدور است ، آنگاه دستور داد دویست دینار به او دادند .

یک بار در روز عرفه در خراسان تمام دارائی خودش را بین مستمندان تقسیم کرد. فضل بن سهل که این عمل را از آن حضرت مشاهده کرد ، گفت : این کار تمامش زیان و خسارت است که تو انجام دادی!

امام در پاسخش فرمود:

بر عکس تمامش غنیمت و استفاده است چیزی که موجب اجر و پاداش فراوان است، نباید به حساب خسارت گذارده شود.