امین

تدبیرهای هارون برای تداوم برادری و مسالمت میان فرزندانش بی نتیجه ماند مردمان پس از درگذشت هارون با محمد امین بیعت کردند. از خلافت امین بیش از هیجده روز نگذشته بود که وی در صدد قدرت طلبی و افزون خواهی برآمد. او میخواست سلطه و حکومت مطلق و بی چون و چرایی به دست آورد. سرانجام امین در سال ۱۹۵ هـ. ق تصمیم گرفت مأمون را از ولیعهدی برکنار کند و فرزند خویش موسی - را به جانشینی برگزیند. پس در اجرای این سیاست خلع برادر را اعلام کرد.

مأمون تربیت یافته هارون بود و نمی توانست حکومت را به راحتی از دست بدهد بنابراین مخالفت خود را با خلافت امین اعلام کرد. پس سپاهی از خراسان و لشکری از بغداد در نزدیکی شهر ری رو در روی هم آمدند و جنگ در گرفت. لشکر امین شکست خورد و سپاه مأمون، پیروزمند، وارد بغداد شد و مرکز خلافت را تصرف کرد.

امین در وضعیت دشواری قرار گرفت راه فرار نداشت پس از برادر امان خواست طاهر فرمانده سپاه مأمون به این درخواست توجهی نکرد و سرانجام امین با حمله چند سرباز از پای در آمد و کشته شد.

در سالهای بین مرگ هارون تا حکومت مأمون، میان امام رضاء و مأموران حکومت عباسی اختلافی پیش نیامد. در این مدت اوضاع بسیار آشفته بود و دستگاه خلافت، گرفتار اختلافات داخلی و مناقشات امین و مأمون بر سر مسأله ولا يتعهدی بود؛ در نتیجه امین فرصتی نیافت تا به آزار امام و علویان بپردازد. میتوانیم سالهای ۱۹۳ - ۱۹۸ را دوره آزادی نسبی و روزگار مناسبی برای فعالیتهای علمی حضرت رضا بدانیم.