۲ قاتل و قتاله
روایت شده امام درباره شهادت خویش صحبت می نمود از آن حضرت سؤال کردند:
یابن رسول الله چه کسی تو را شهید می کند؟
فرمود: بدترین خلق خدا در زمان من مرا به وسیله زهر شهید خواهد کرد(۳).(من لا يحضره الفقيه، ج ۱۲ ۵۸۵ وسائل الشيعه، ج ۱۴، باب ۸۷، ص ۵۶۸؛ بحار الانوار، ج ۴۹، باب ۱۹، ص ۱۲۸۳ جلاء العيون، ص ۱۹۳۱ عيون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۶۶ حدیث ۹، ص ۱۶۳۰ امالی صدوق، ص ۱۶۳ فقيل له، و من يقتلک بابن رسول الله؟ قال: شر خلق الله في زماني يقتلني بالسم...)
در جای دیگر از حسن بن جهم روایت شده
پس از جلسه مباحثه امام با علمای مذاهب و ادیان خدمت امام رضا الله رسیدم و از این که امام بر آنها غالب آمد خوشحال بودم و عرض کردم خدا را شکر که مأمون را مطبع شما گردانید. امام فرمود: ای پسر جهم
از اینکه میبینی مأمون مرا احترام مینماید و اکرام میکند قریب نخور، او به زودی مرا از روی ظلم و ستم و به وسیله زهر شهید خواهد کرد و این خبری است که از پدران بزرگوارم به من رسیده است. پس تا من زنده ام این سخن را ذکر مکن(۴).(جلاء العيون ص ۹۳۱)
در جای دیگر امام به یارانش میفرمود: فریب اینگونه کارهای مأمون را نخورید. به خدا قسم جز او قاتل من نیست ولیکن من چاره ای جز صبر و شکیبایی ندارم تا اینگونه موقع اجل برسد(۱).(.. وكان الرضا يقول لأصحابه الذين ينق بهم لا تغتروا منه يقول فما يقتلني والله غيره ولكنه لا بدلي من الصبر حتى يبلغ الكتاب أجله) بحار الانوار ج ۴۹ باب ۱۵، ص ۱۸۹ عیون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۴۵ حدیث ۱، ص 433)
امام رضا فرمود: من به زودی مظلومانه و به وسیله سم به قتل خواهم رسید(۲).( وسائل الشيعه ج ۱۰، ص ۱۴۳۸ عیون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۶۶، ص ۲۶۱ : بحار الانوار، ج ۹۹، باب ۴، ص ۳۸ ( چاپ بیروت) : (أني سأقتل بالسم مظلوماً ....)
شبیه روایت فوق در جای دیگری نیز آمده که آن حضرت فرمود: زود باشد که کشته شوم به زهر با ظلم و ستم(3).(منتهی الامال، ج ۲، ص ۵۳۳) باز در جای دیگر امام فرمود:
آری من با زهر شهید میشوم و در سرزمین غربت و دور از وطن به خاک سپرده می شوم و این مطلب را از پدرم از پدران بزرگوارش از علی بن ابیطالب از رسول خدا له نسلاً بعد النسل به راز گرفته اند و عهد معهود آنان بوده و.....(4).(عیون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۶۶ روایت ۳۳، ص ۶۴۸:... يقول: انا مقتول و مسموم و مدفون بارض غربه اعلم ذلک العهد عهده إلى أبي عن أبيه عن ابائه عن على بن أبي طالب عن رسول الله ...)