زیارت قبور در سیره و سنت اولیای الهی

گرچه همه اولیای الهی در طول دوران زندگی طبیعی خود منشأ آثار مادی و در تعالیم اسلامی احادیث و روایات فراوانی و در ابوابی متعدد، ناظر به همین حقیقت صادر شده اند. ابوابی نظیر حضور در مجالس اهل علم مباشرت با اهل ایمان پرهیز از مباشرت با فساق پرهیز از تلبس به لباس کفار و مشرکان و..... همگی در همین راستا قابل طرح و ارزیابی میباشند که در صورت مراعات آن آثار و نتایج تربیتی آن نصیب انسان خواهد شد.

در روایات معصومین هم برای زیارت اهل ایمان و برادران دینی جایگاه والایی ذکر شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:

      زیارت مؤمن زیارت خداست پیامبر مکرم اسلام : من زار أخاه المؤمن إلى منزله لا حاجةً منه إليهِ كُتبَ مِن زُوّارِ الله و كان حقيقاً على الله أن يُكرم زائره (میزان الحکمه، ج ۵، ۲۲۷۶، همان، حدیث ۷۹۲۶)؛ هر که نه به قصد نیاز خواهی بلکه برای دیدن برادر مؤمن خود به خانه او رود از دیدار کنندگان خدا انگاشته شود و سزاوار است بر خدا که دیدار کننده خود را گرامی دارد.

      خدای متعال خود ثواب زیارت برادر دینی را عطا میکند امام صادق الله: «من زار أخاه في الله قال الله عزّ وجلَّ ؛ إياى زرت و ثوابك على ولستُ أرضى لك ثواباً دون الجنة» (میزان الحکمه، ج ۵، ۲۲۷۶، همان، حدیث ۷۹۲۷) ، هر كه به خاطر خدا به دیدار برادر خود رود خدای عزوجل فرماید تو مرا دیدار کرده ای و پاداش تو بر عهده من است و من به پاداشی کمتر از بهشت برای تو راضی نمیشوم.

   پیام اصلی روایات یاد شده این است که ملاقات کنندگان برادران ایمانی در واقع زائران خدای متعال هستند. از این رو ثواب این عمل را خود خدای متعال بر عهده گرفته است. اما آثار و نتایج دیگری نیز برای زیارت برادران ایمانی ذکر شده اند که به نمونه هایی از آنها اشاره خواهد شد:

و مسلمانان نیز از گریه آن حضرت، می گریستند. (طبقات الكبرى، ج ۱، ص ۷۸)

       آن حضرت بر مزار شهدای احد حاضر میشد و این آیه را تلاوت می فرمود:

         سَلَامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ (رعد (۱۳) ۲۴)؛ سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان!

        چه نیکوست سرانجام آن سرای جاویدان چون آن حضرت به زیارت قبور بقیع می رفت می فرمود:

          السَّلامُ عَلَيْكُم دار قوم مؤمنين و اتاكم ما توعدون غداً مؤجلون، و إنا إن شاء الله بكم لاحقون، اللهم اغفر لأهل البقيع الغرقد "(موسوعة زيارات               المعصومين، ص ۹۶).

        عایشه نقل می کند پیامبر فرمودند:

          جبرئیل نزدم آمد و گفت: پروردگارت به تو امر میکند در قبرستان بقیع حاضر شوی و برای درگذشتگان طلب آمرزش کنی. (الغدير، ج ۵، ص   ۱۴۸)

        انس بن مالک از پیامبر نقل کرده است که آن حضرت فرمود:

     هر کس بعد از وفاتم مرا زیارت کند چنان است که در حال حیات مرا زیارت کرده باشد و هر کس قبرم را زیارت کند در روز رستاخیز شفاعتم بر او واجب می شود.(الغدیر، ج ۵، ص ۱۷۰)

     آن حضرت فرمود:

هر کس به زیارت من آید و هیچ قصدی غیر از آن نداشته باشد بر خدای سبحان سزاوار است که من روز قیامت شفیع او باشم.(احياء علوم الدین، ج ۱، ص ۸۲ و ۸۳)

پیامبر اکرم به امام علی اله فرمود:

     يا على ! من زارني في حياتي أو بعد موتى أو زارك في حياتك أو بعد موتك أو زار ابنيك في حياتها أو بعد موتها ضمنت له يوم القيامة أن أخلصه من  أهوالها و شدائدها حتى أصيره معى في درجتي (وسائل الشيعة، ج ۱۴، ص ۳۲۸، ج ۱۶)؛ ای علی هر کس مرا یا تو و فرزندانت را در زمان حیات یا پس از مرگ زیارت کند من ضمانت میکنم که او را از سختی ها و شداید روز قیامت نجات دهم تا آنکه او را هم درجه خودم گردانم.

      این روایات و مانند آنها نشان میدهد که حیات و مرگ پیامبر اکرم و امامان معصوم یکسان است؛ زیرا زیارت آنان در دوران حیات و مرگ ایشان اجر و آثار یکسان دارد از این رو لازم است زائر به گونه ای در حرم شریف آنان حضور پیدا کند که اگر زنده میبودند همان طور در کنارشان حضور می یافت و زیارت در دوران مرگ باید همان آثار و سازندگی زیارت در دوران حیات را برای او داشته باشد. چنان که هم درجه شدن با پیامبر اکرم بدون حساب و برنامه نیست بلکه سنخیت روحی اخلاقی و معنوی لازم دارد و این سنخیت باید در دنیا کسب شود. اصل زیارت توجه به مقام ،مزور تأمل در متن زیارتنامه و تلاش در تهذیب و تزکیه نفس میتواند در ایجاد این سنخیت و تتمیم و تکمیل آن کمک کند.

    زيد شحام از صادق آل محمد پرسید ثواب کسی که پیامبر خدا را زیارت کند چیست؟

فرمود: «كَمَنْ زار اللهَ عَزَّ وجلَّ فوق عرشه؛ همانند کسی است که در برتر از عرش با خدا ملاقات کند.

پرسید کسی که یکی از شما را زیارت کند ثوابش چیست؟

فرمود: «كَمَنْ زار رسول الله ؛ مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کند. (کافی، ج ۴، ص ۵۸۵)

حضرت فاطمه زهرا هر روز به زیارت مرقد پدرش می رفت و می گریست و می فرمود

پدر جانم بر من مصائبی نازل شد که اگر بر روزها وارد میشد به شب تبدیل می گردید.(تاريخ الخميس، ج ۲، ص ۱۷۳)

حضرت علی برای همسرش حضرت زهرا مکانی به نام بیت الاحزان ساخت که در آن به گریه و زاری می پرداخت و نیز در اوقات بسیاری آن بانوی دو سرا برای زیارت قبور به قبرستان بقیع می رفت آن بانو مرقد شهدای احد را نیز زیارت می کرد و در آنجا می گریست. (موسوعة زيارات المعصومين، ص ۹۹)

حضرت علی الله نیز قبر رسول اکرم له و فاطمه زهرا را زیارت می نمود. او بر سر مزار پیامبر گفت گریستن جز بر فقدان آن حضرت روا نمی باشد؛ آنگاه صورت خویش را بر خاک مینهاد و میگریست و ناله می کرد.

حضرت امام حسین اله هنگام غروب هر جمعه قبر برادرش امام حسن مجتبی را در بقیع زیارت می نمود.

بررسی احادیث وارده از معصومین ، سیره رسول خدا در زیارت اهل بقیع و قبور شهدای احد، سیره ائمه در زیارت قبر پیامبر مکرم اسلام، قبرستان بقیع و قبور شهدای احد و سیره صحابه رسول خدا نشان میدهد زیارت به عنوان یک سنت مؤکد اسلامی و به عنوان یک روش برای تربیت و فرهنگ سازی دینی مورد توجه و تأکید بوده است.