سخنی با زائران گرامی
ای خاک توس چشم مرا توتیا تویی
ماییم دردمند و سراسر دوا تویی
ای خاک توس چون تو مقام «رضا» شدی
برتر هزار پایه از عرش علا شدی
وفایی شوشتری
از دیدگاه شیعیان علاوه بر مکه معظمه و مساجد، حرم پیامبر گرامی و امامان معصوم نیز مکانهای مقدس و با حرمت و از مصداقهای بیوت الهی اند که خدای تعالی رفعت و شوکت آنها را خواسته و به بزرگداشت و احترام آنها امر کرده است.
شیفتگان خاندان نبوت حرم هر یک از امامان معصوم را کانون انوار روحانی و الهی و محل استجابت و بر آمدن حاجات خود می دانند و از سرزمینهای دور و نزدیک به زیارت پیشوایان دینی نایل و حتی در جوار حرم آنان مقیم میشوند. به راستی در این مکانهای مقدس است که یاد پروردگار دلها را صیقل میزند و جانها به پرواز در می آید.
به همین سبب حفظ حرمت و تعظیم زیارتگاهها و بقعه های بزرگان دینی و آگاهی از زندگانی و شخصیت ممتاز آنان وظیفه همه مسلمانان به ویژه ارادتمندان اهل بیت علم است.
بی شک زیارت ائمه هدی وقتی ارزشمند است که توأم با خلوص و ارادت و در عین حال از سر معرفت و آگاهی باشد. به عبارت دیگر زیارت دیداری مشتاقانه و حضوری عاشقانه بر تربت پاک اولیای خدا و امامان راستین است. همین ارتباط قلبی با حجتهای خداوند است که واسطه فیض رساندن و رحمت خداوند به بندگانش میشود.
متأسفانه برخی باورهای نادرست در طی قرنها به آداب زیارت راه یافته و آن را در گذر زمان دچار تغییر و تحریف کرده است. به همین سبب راهنمایان ،دینی، کوشیده اند تا شیوه صحیح زیارت را به مردم بیاموزند مبعوث شدن پیامبران و فرو فرستادن کتابهای آسمانی برای شناخت خداوند و راه رستگاری بوده است تا اعمال شرک آلود از نیایش درست جدا و ممتاز گردد.
اگر عبادت و نیایش همراه با شناخت و مطابق دستور شارع و با قصد قربت به خداوند و از سر اخلاص باشد، در روح و جان موحدان اثر مطلوب میگذارد؛ صفات ناپسند را در آنان از بین میبرد و فضایل و محاسن اخلاقی و انسانی را گسترش می دهد.
بنا بر آنچه گذشت ثواب زیارت تنها با برخی اعمال مانند گرداگرد ضریح گشتن و در و دیوار را بوسیدن و به آثار و اشیای قدیمی نگریستن حاصل نمیشود. طبعاً، زیارت، بدون حضور قلب در پیشگاه خدای تعالی نیز مقبول نمی افتد.
به راستی بنده ای مستحق ثواب زیارت ائمه هدی خواهد بود که با مداومت بر طاعت و توجه به پروردگار تربیت یابد و از عیب و نقص پاک شود. بنا براین زیارت وقتی صحیح و اثر بخش است که هم از سر شوقمندی و گرایش درونی و هم ملازم با شناخت و آگاهی باشد؛ به طوری که زائر آنچه را مورد خواست و رغبت امام است تصدیق کند و فلسفه زیارت و راز توسل به ائمه را دریابد.
چنانچه صفات پسندیده و کمالات روحانی نصیب زائر شود و به صورت صفتی راسخ در نفس او در آید؛ آن گاه اجر و ثواب اخروی مییابد و در روز قیامت از او شفاعت می شود.( ر.ک: وسائل الشيعه، ج ۱۰، ص ۲۵۳؛ بحار الانوار، ج ۱۰۰ ص ۱۱۶)
آداب و مراسم خاص زیارت در احادیث و روایات بسیاری، تشریح شده و در هر یک از آنها پیامی از حقایق الهی نهفته است که در تهذیب نفس و اصلاح جامعه تأثیر دارد. از حضرت رضا روایت شده است که هر کس او را با شناخت و عرفان به حقش زیارت کند ثواب هزار حج میبرد و مقصود از «عارفاً بحقه که در بسیاری از روایات آمده این است که بداند خداوند اطاعت امام را واجب دانسته است. (ر.ک: کامل الزیارات، صص ۱۳۸-۱۴۱ )
از همین رهگذر بعد از زیارت سید الشهداء الا سفارش و تأکید بسیاری به زیارت امام رضا شده است و پاداش زیادی برای مشتاقان و زائران حضرتش بر شمرده اند که به نقل چند حدیث در این باره اکتفا میکنیم
حضرت رسول ﷺ:
به زودی پاره تن من در سرزمین خراسان دفن خواهد شد. هر مؤمنی که او را زیارت کند خداوند بهشت را بر او واجب و جسدش را بر آتش حرام میگرداند.»
( بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۳۱)
امام صادق :
نواده من در سرزمین خراسان در شهری که «توس» نامیده میشود کشته خواهد شد. کسی که او را زیارت کند و به حق او آگاه باشد در روز رستاخیز دست او را گرفته به بهشت میبرم.
(بحار الانوار، ج ۹۹، ص (۳۱)
امام کاظم :
فرزندم به ستمکاری و با سم کشته میشود و در توس در کنار هارون دفن میشود. کسی که او را زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کرده باشد.
(بحار الانوار، ج ۹۹، ص (۳۱)
امام جواد :
کسی که قبر پدرم را با معرفت و شناخت زیارت کند خداوند گناهانش را می بخشد.
(وسائل الشيعه، ج ۱۰، ص ۲۵۹)
امام هادی :
کسی که جدم على بن موسى الرضاء را زیارت کند خداوند بدنش را بر آتش حرام خواهد کرد.
(بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۳۸)
بی شک اگر این حقیقت را دریابیم که اهل بیت پیامبر ، مایه هدایت و رحمت اند و دانش دین را آنان منتشر کرده اند، خواهیم دانست که بهترین راه رستگاری توسل به این خاندان و تقلید از سیره و روش آنان است.
و اما این دفتر در تکمیل کتاب در آستان جانان (آداب زیارت و خدمت در بارگاه امام رضا) که پیش از این انتشار یافته فراهم آمده و نویسنده این سطور کوشیده است زندگانی علی بن موسى الرضا و حوادث عصر ایشان را در گذری کوتاه به زبانی ساده و موجز و در عین حال مستدل به قلم آورد. امیدوارم مطالعه این کتاب و تفکر در باره زندگانی و شیوه سلوک آن حضرت و دیگر پیشوایان دینی بتواند روانها را پاک و شکوفا گرداند و مایه آرامش و رستگاری شیفتگان اهل بیت در دنیا و آخرت شود.
در خلال نگارش این اثر علاوه بر استفاده از منابع کهن و متأخر از راهنماییهای عالمانه و بی دریغ حجة الاسلام والمسلمین جناب آقای علی اکبر الهی خراسانی - مدیر عامل محترم بنیاد پژوهشهای اسلامی - برخوردار بوده ام. دوست دقيق النظر و دانشورم آقای محمد جواد مهدوی، زحمت بازنگری و ویرایش آن را بر عهده داشته اند. همچنین مدیر دانشمند گروه تاریخ بنیاد پژوهشها حجة الاسلام والمسلمين جناب آقای احمد ترابی گره گشای برخی دشواری ها بوده و با چشم عنایت به این صفحات نگریسته اند. آقای احمد پهلوان زاده رحیمی صفحه آرایی و حروف نگاری این کتاب را به انجام رسانده اند. از محبت و عنایت آنان سپاس گزارم
سعیشان مشکور باد.
من الله التوفيق - اصغر ارشاد سرابی