همکاری نکردن با حکومت

مأمون در ابتدا به پذیرش خلافت و سپس به پذیرش ولایت عهدی اصرار کرد. اما در هر دو مورد با انکار واقعی امام رضا الله مواجه شد. مأمون که تحقق سیاستهای خویش را در گرو پذیرش ولایت عهدی از جانب امام میدید به ناچار آن حضرت را به مرگ تهدید کرد و ایشان را بین پذیرش ولایت عهدی و مرگ مختار کرد امام در پاسخ فرمود خداوند مرا از اینکه خود را به هلاکت اندازم نهی فرموده اگر امر بدین منوال است هر کار که به نظرت رسیده انجام ده و من آن را می پذیرم به شرط آنکه در عزل و نصب احدی دخالت نکنم و رسمی را تغییر ندهم و شیوه های پیشین را دگرگون نسازم و از دور مشاور و راهنما باشم.

این شروط یعنی چشم پوشی از تمام اختیارات حکومتی و این گونه بیان کردن خود دلیلی بر الزام و ناچار بودن در پذیرش ولایت عهدی است.

امام پس از پذیرش ولایت عهدی حاضر نشد در قصر ساکن شود و این اعجاب همگان را برانگیخت همچنین بارها مأمون از امام کمک خواست ولی امام رضا الله به او شرایط هنگام پذیرش ولایت عهدی را یادآور شد و از همکاری با حکومت عباسی سر باز می زد. برای نمونه خلیفه از آن حضرت فردی مطمئن را برای فرمانداری منطقه ای آشوب زده میخواهد و امام پاسخ میدهد که من به شرطی در امر ولایت عهدی داخل شدم که امر و نهی و عزل و نصب نکنم تا اینکه خداوند مرا پیش از تو از این دنیای فانی ببرد.

همچنین پس از آنکه فضل بن سهل از دنیا می رود، مأمون به امام می گوید: ای علی بن موسی اکنون است که ما به تو شدیداً نیازمندیم. در امر حکومت بایسته است که مرا کمک کنی ولی امام همچنان امتناع میکند و میفرماید بر توست که تدبیر پیشه سازی و بر ماست که دعا کنیم.

در پاسخ به دعوت خلیفه برای اقامه نماز عید نیز امام شروط هنگام پذیرش ولایت عهدی را یادآور میشود. البته امام مجبور بود که در نمازهای جمعه خلیفه به عنوان مأموم شرکت کند که این امر برای ایشان بسیار دشوار مینمود یاسر خادم گوید هر هفته وقتی امام از مصلی باز میگشت مرگش را از خدا میخواست و این گونه دعا میکرد پروردگارا! اگر خلاصی من از این گرفتاری که در آن هستم به مرگم حاصل میشود در آن تعجیل فرما(عيون اخبار الرضا الله ج ۲ ص ۱۳۹ ح ۳ و ص ۱۵ ح ۳۴ و باب ۴۰ ح ۲۵ و ح ۲۹)