دانش الهی

مدینه در قرن دوم از مراکز علمی جهان اسلام به شمار می رفت. امام رضا الله در دوران جوانی و ایامی که پدر بزرگوارشان امامت شیعه را عهده دار بود در این شهر بزرگ به تدریس فقه می پرداخت و طلاب خوشه چین خرمن دانش ایشان بودند. مالک بن انس (م ۱۷۹ ق) رئیس یکی از چهار مذهب اهل سنت در مدینه به تدریس فقه اشتغال داشت و اهل سنت در درسهای وی شرکت میکردند. درست در همین ایام امام رضا الله که دوران جوانی خود را میگذراند و هنوز سی سال نداشت مشغول تربیت شاگردان متعدد بودند این تلاش ارزشمند امام برای عالمان سنّی بسیار شگفت انگیز می نمود. ذهبی از دانشمندان پرآوازه اهل سنت در این باره مینویسد او علی بن موسی در دانش و دین و آقایی دارای جایگاه والایی بود گفته شده است که او در دوران مالک بن انس فتوا می داد در حالی که جوان بود.

در مدینه مسجد النبی محل تدریس فقیهان نامدار و مشهور بود. محمد بن عمر واقدی (م ۲۰۷) ق) یکی دیگر از عالمان اهل سنت است. که نتوانسته شگفتی اش را از تدریس امام رضا الله در جوانی ابراز نکند. او مینویسد او علی بن موسی در بیست و چند سالگی در مسجد النبی فتوا می داد مسلم است که این جلسات سالها پیش از شهادت امام کاظم یعنی پیش از سال ۱۸۳ هجری برپا می شده است.(المنتظم ج ۱۰ ص ۱۱۹ ش ۱۱۱۴، سیر اعلام النبلاء ج ۹ ص ۳۸۸ ش ۱۲۵ )

صص57-58

جلسات حدیثی

امام رضا الله جلسات علمی بسیاری را در مکانهای مختلف نظیر مدينه ، مکه منا کوفه و خراسان برگزار میکرد در این جلسات گاهی تنها به بیان احادیثی از پیامبر خدا اکتفا میفرمود و گاه به پاسخگویی به پرسشهای مردم مشغول میشد موضوع بعضی از این جلسات فقه تفسیر قرآن و یا موعظه بوده است. علیرغم حرکت انحرافی واقفیان و لطمه به هویت و همبستگی ،شیعیان گزارشهای متعددی حاکی از مراجعات گسترده در این زمان به منزل امام و به طور کلی مجامع حضور ایشان است. این گزارشها نشان از آن دارد که مردم در جلسات امام مشتاقانه شرکت میکردند.

محمد بن عیسی یکی از اصحاب امام هشتم است. او تعدادی از این جلسات را گزارش کرده است برای نمونه وی میگوید من و يونس بن عبد الرحمن خدمت حضرت رضا الله رسیدیم. نزدیک درب منزل آن حضرت گروهی اجتماع کرده بودند و از آن حضرت اجازه ورود میخواستند. 

در این هنگام اجازه ورود داده شد و ما بعد از چند نفر وارد شدیم. پس از اینکه سلام کردیم و امام رضا له اجازه نشستن داد، یونس بن عبد الرحمن گفت ای سید من اجازه میدهید از شما مسئله ای بپرسم؟...

و سپس یونس سؤالات بسیاری را مطرح میکند. 

بعضی وقتها امام از شیعیان میخواست تا در منزل خودشان و یا در مکانی دیگر جمع شوند تا به سخنان امام گوش فرا دهند. حضور گسترده مردم در جلسات مدینه گزارش شده است. در خراسان نیز این جمعیت نه تنها کاسته نشد بلکه فزونی یافت یک بار در مرو راوی تعداد حاضران را میشمارد و میگوید: ۱۶۰ نفر از شیعیان شهرهای مختلف در جلسه حاضر بودند. گاهی وقتها بعضی از شاگردان سختکوش امام مجموعه بیانات و یا احادیث نبوی ایشان را در کتابی گرد می آوردند. برای نمونه احمد بن عامر طائی در سال ۱۹۴ ق در مدینه احادیث نبوی امام را در یک مجموعه جلسات نگاشته و بعدها این اثر با عنوان «صحيفة الرضا منتشر شد که خوشبختانه تا به امروز باقی مانده است. (الكافي ج ۴ ص ۲۳ تهذيب الأحكام ج ۶ ص ۲۴ ج ۹، قرب الاسناد ص ۲۰۰، الاحتجاج ج ۲ ص ۴۱۵، المجتني ص ۲۲.)

صص63-64