امام موسی کاظم (ع)
امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ به دستور منصور در مدینه به شهادت رسید و امامت به پسرش حضرت کاظم (ع)، موسى بن جعفر معروف به عبد صالح (تولد (۱۲۸)، رسید خلیفه منصور در سال ۱۵۰ حسن بن زید نواده امام حسن مجتبی (ع)، را که طرفدار عباسیان بود به امارت مدینه گمارد تا حرکتهای علویان، به ویژه امام کاظم (ع) را زیر نظر بگیرد. اما پس از پنج سال بر وی بدگمان شد و او را برکنار و زندانی کرد (کلینی ۱۴۰۱ ق، ج ۱، ص ۳۵۸-۳۶۶؛ مفید، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۱۹۰-۱۹۳).
امام کاظم (ع) در علم کمال و فضل وارث پدرش جعفر بن محمد است. او را به بزرگواری بخشش و گذشت بر کسانی که او را آزار میکردند ستوده اند و به این خاطر کاظم می خواندند ابن حجر هیتمی ۱۳۸۵ ق، ص (۲۰۳) بسیاری از یاران خاص از خاندان و شیعیان امام کاظم (ع) نزد آن حضرت گرد می آمدند و سخنان امام، احکام و پاسخ های وی را به پرسشهای حاضران مینوشتند ابن طاووس، ۱۴۱۴ ق، ص ۲۶۸).
مهدی عباسی حکومت (۱۵۸ - (۱۶۹) پسر و جانشین منصور در آغاز خلافتش اموالی را که منصور ضبط و مصادره کرده بود به صاحبانش بازگرداند و زندانیان سیاسی را که در میان آنان گروهی از علویان بودند آزاد کرد و به فراخور مقامشان پاداش و مقرری داد یعقوبی بی تا، ج ۲، ص ۳۹۴ - ۳۹۵؛ ابو الفرج اصفهانی ۱۳۶۸ ق، ص ۳۰۰-۳۰۳، ۳۹۴، ۳۹۸، ۴۰۳). اما وی در دربار خود به عیش و نوش روی کرد ابن اثیر ۱۳۸۵-۱۳۸۶ ق، ج ۶، ص ۷۱-۷۳).
موسی الهادی پسر مهدی و چهارمین خلیفه عباسی خلافت (۱۶۹-۱۷۰) مقرری طالبیان (علویان از خاندان ابوطالب را قطع کرد و به تعقیب و تهدید آنان پرداخت. طالبیان و شیعیان نزد حسین بن علی بن حسن (معروف به صاحب (فخ نواده امام حسن مجتبی (ع) که مردی نامدار بود رفتند و با او بیعت کردند حسین در مدینه قیام کرد اما بیش از پانصد تن بدو وفادار نماندند و در ۸ ذیحجه سال ۱۶۹ وی با جمع بسیاری از یارانش در جایی به نام فخ در شش میلی مکه از لشکر عباسیان شکست خورده و کشته شدند (یعقوبی، بی تا، ج ۲، ص ۴۰۴-۴۰۵) امام کاظم (ع) که از عواقب وخیم چنین قیام مسلحانه ای آگاه بود، تقاضای پسر عمویش حسین را برای بیعت با او رد و از همراهی با این قیام خودداری کرد. با وجود این او را از کشته شدنش خبر داد و فرمود که در جنگ جدیت کند. زیرا دشمنان تبهکارانی هستند که تظاهر به ایمان میکنند و شرک خود را پنهان می دارند. چون صاحب فع به شهادت رسید امام سخت اندوهگین شد و وی را به دلیل تقوا و دینداری و امر به معروف و نهی از منکر ستود کلینی، ۱۴۰۱ ق، ج ۱، ص ۳۶۶؛ ابو الفرج اصفهانی ۱۳۶۸ ق، ص ۴۵۳) امام جواد (ع) نیز فرمود پس از واقعه طف (کربلا) هیچ روزی بر ما سخت تر از فخ نبوده است مجلسی، ۱۴۰۳ ق، ج ۴۸، ص ۱۶۵).
در زمان هارون الرشید خلافت (۱۷۰-۱۹۳) باشکوه ترین عصر خلافت عباسیان قیام های علویان بر ضد ستمگری و خودکامگی عباسیان ادامه یافت. از جمله، یحیی بن عبد الله بن حسن علوی نواده امام حسن مجتبی (ع) و از یاران صاحب فخ در سال ۱۷۶ در ناحیه دیلم و طبرستان قیام کرد و مردم بسیاری با او بیعت کردند هارون این قیام را فرونشاند و او را امان داد و به بغداد فراخواند. اما سپس او را زندانی کرد و کشت. ادریس بن عبدالله، برادر یحیی نیز به فاس (مغرب) = مراکش گریخت و بر ضد هارون برخاست اما به دستور هارون کشته شد ابوالفرج اصفهانی ۱۳۶۸ ق، ص ۴۶۵-۴۸۲ و ۴۸۷-۴۹۱؛ ابن اثیر، ۱۳۸۵ - ۱۳۸۶ ق، ج ۶، ص ۱۲۵-۱۲۶).
امام کاظم (ع) توسط برخی یاران وفادار و رازدار خود مانند علی بن یقطین که در دستگاه هارون دارای مشاغل مهم بودند شیعیان را مورد حمایت جانی و مالی قرار میداد. ابن یقطین پنهانی با امام در ارتباط بود و خمس و مالیات شرعی خود را برای امام می فرستاد طوسی، ۱۳۴۸ ، ص ۴۳۳ - ۴۳۷؛ مفید، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۲۲۵-۲۲۷). دیگر مسلمانان نیز از شهرهای مختلف خمس و زکات خود را پیوسته پنهانی برای امام می فرستادند و این اخبار هارون را سخت نگران ساخته بود مفید، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۲۳۸؛ ابن صباغ، ۱۴۰۸ ق، ص ۲۳۶). از سوی دیگر امام به جای توسل به زور و شمشیر در مبارزه با حکومت ستمگر عباسیان به تربیت افراد و بیداری افکار و معرفی ماهیت پلید این حکومت می اندیشید پیشوایی، ۱۳۸۱، ص (۴۵۱) و یاران آگاه خود را سفارش میکرد تا در میان مردم به بحث و گفت و گوی علمی بپردازند (طوسی، ۱۳۴۸، ص ۴۴۲ در پی آن هارون که حکومت خود را به دلیل نفوذ و محبوبیت حضرت کاظم (ع) در خطر میدید بر اثر حسادت ورزی یحیی بن خالد برمکی و سعایت علی بن اسماعیل بن جعفر برادرزاده امام هنگامی که در سال ۱۷۹ به حج عمره رفت امام را در مدینه دستگیر کرد با خود به عراق برد و نخست در بصره و سپس در بغداد زندانی و سرانجام توسط سندی بن شاهک او را مسموم ساخت. آن حضرت پس از سه روز در پنجم یا ششم یا بیست و پنجم) رجب ۱۸۳ به شهادت رسید (مفید ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۲۱۵ ، ۲۳۷-۲۴۳؛ طبرسی، ۱۴۱۷ ق، ج ۲، ص ۶؛ ابن اثیر ۱۳۸۵ - ۱۳۸۶ ق، ج ۶، ص ۱۶۴) امام کاظم (ع) ۳۵ سال رهبری امت و هدایت شیعیان را بر عهده داشت و با جمع آوری روایات احادیث و احکام و احیای سنن پدر گرامی و تعلیم و ارشاد شیعیان اسلام راستین را که با تعالیم و کوشش های پدرش امام جعفر بن محمد صادق (ع) نظم و استحکام یافته بود حفظ و تقویت کرد زریاب خویی و مشایخ فریدنی ۱۳۸۰، ج ۲، ص ۳۶۳-۳۶۴).